په ننګرهار ولايت کې د طالبانو د امنيه قوماندانۍ ویاند عبدالبصير زابلی وایي، چې دا پېښه د سې شنبې په ورځ (د وري ۲۸مه) د خوږیانو ولسوالۍ په دروازګي سیمه کې شوې ده او له امله یې یوه ماشوم مړ شوی او درې نور ټپيان شوي دي.
د نوموړي په وینا؛ پېښه د موټر چلوونکو د بې غورۍ له امله رامنځته شوې او د پېښې عاملین هم له سیمې تښتېدلي دي.
دا په داسې حال کې ده، چې تېره ورځ د طالبانو د ترافیکو مدیریت د یوې خبرپاڼې په خپرولو سره ویلي وو، چې په تېره یوه اونۍ کې په ۱۰۲ ټرافیکي پېښو کې ۵۰ کسان مړه شوي او ۱۸۵ نور ټپیان دي.د ترافیکو مدیریت د معلوماتو له مخې؛ په مړو شویو کې ۲۹ تنه نارینه، ۸ښځې او ۱۳ ماشومان دي.د یادولو ده، چې د موټر او موټرسایکل چلوونکو له لوري د ترافیکي اصولو په پام کې نه نیول، ګړندی تګ او د ماشومانو له لوري د وسایطو چلول د ترافیکي پېښو د رامنځته کېدو لاملونه بلل کیږي.
د افغانستان د ملي مقاومت جبهې په نوم د طالبانو مخالفې وسلوالې ډالې اعلان وکړ، چې د طالبانو د امنیتي ځواکونو په موټر باندې د دغې ډلې د ځواکونو په حمله کې درې کسان وژل شوي او دوه نور ژوبل شوي دي.
دغې جبهې پر خپلې اېکس پانې لیکلی، چې دا برید د سې شنبې په ماښام د کابل ښار د څلورمې امنیتي حوزې اړوند د پروان سې په سیمه کې شوی دی.
د دغه برید د ویډیو په خپرولو سره دغې جبهې ویلي، چې د طالبانو رینجر موټر یې په نښه کړی دی.
د طالبانو مخالفې وسله والې ډلې په داسې حال کې په کابل ښار کې د نوي برید اعلان وکړ، چې د ازادۍ جبهې هم پرون په کابل کې د طالبانو پر اهدافو چریکي بریدونه پیل کړل.
دغې ډلې ویلي وو، چې د روژې په میاشت کې به خپل بریدونه ودروي.
تر اوسه طالبانو د یاد برید په تړاو رسنیو ته څه نه دي ویلي.
د ګلبدین حکمتیار پر وړاندې د طالبانو له خوا د بندیزونو له لګولو وروسته د هغه زوی حبیب الرحمان حکمتیار له خپل پلار سره د طالبانو چلند د پیغمبر پر وړاندې د کفارو له چلند سره پرتله کړ.
د نوموړي په وینا؛ دا په داسې حال کې ده چې طالبان تر اوسه هم د ښځو د زده کړو د حرام او حلال په اړه ستونزه لري.
ښاغلي حکمتیار د سې شنبه په ورځ (د وري ۲۸مه) په خپل اېکس کې لیکلي: «د قریشو کفارو سره له دې چې حضرت محمد ص د هغوی له خدای څخه انکار کاوه، بیا هم کلونه وزغملو، طالبان یو افغان مسلمان هم زغملی نه شي، ان د مشورې وړ یې نه ګڼي څه دا چې په پرېکړو کې یې شریک کړي.»
د ګلبدین حکمتیار زوی دا نیوکې یوه ورځ وروسته له هغې وکړې، چې طالبانو د حزب اسلامي د مشر حکمتیار پر سیاسي غونډو او ویناو بندیز ولګاوه.
حبیب الرحمان حکمتیار لیکلي: «اوس زه او ټول پوهیږو چې طالب په ټول عمر کې یو کتاب هم په ازاده توګه نه دی لوستی او دا ددې لامل شوی چې دوی فکر وکړي په هر څه پوهیږي.»
د نوموړي په وینا؛ طالبان خپل ځان ډاکټر، انجنیر، سوداګر، اقتصاد پوه، څارنوال، حقوق پوه، منجم، معدن پوه او خیاط ګڼي.
ښاغلی حکمتیار باور لري: «له همدې امله دا بیچاره ګان تر اوسه هم د نجونو د زده کړو د حلال او حرام، د اساسي قانون د درلودو او د کار اهل کار ته سپارلو برخه کې ستونزې لري.»
په دې وروستیو کې د طالبانو او اسلامي حزب ترمنځ ترینګلتیاوې زیاتې شوې دي.
تېره ورځ د طالبانو یو شمېر غړي په افغانستان کې د امریکا د فعاله حضور په اړه د ښاغلي حکمتیار د وروستیو څرګندونو له امله د نوموړي کور ته ورغل او تر دې وروسته یې د هغه سیاسي کتنې او ویناوې منع کړې.
په وروستي مورد کې طالبانو نوموړی له هغه کور څخه هم واېسته چې پخواني ولسمشر اشرف غني د سولې له هوکړه لیک وروسته ورکړی و.
طالبانو وويل، چې دا کور د دفاع وزارت ملکیت دی.
د یادولو ده، چې طالبانو د سې شنبه په ورځ په اسلامي حزب پورې اړوند د بریا راډیو ټلویزیون خپرونې هم بندې کړې.
د ایران د زعفران د ملي شورا یوه غړي ويلي، چې د دغه هېواد د زعفران صادراتي بازار مو د کمزوري مديريت له امله په دواړو لاسونو افغانستان ته ورکړی دی.
علي حسیني د دې ادعا په کولو سره چې «افغانستان له ۲۰ ټنو څخه کم زعفران تولیدوي او ۷۰ ټنه صادروي» وویل: «د ایران زعفران له هغه ځایه صادریږي.»
ایسنا خبري اژانس د سې شنبې په ورځ د (وري ۲۸مه) د ښاغلي حسيني له قوله راپور ورکړی، چې د زعفرانو عمده واردونکي ایران، افغانستان، متحده عربي امارت، هسپانيه او چين دي.
په دې معنا چې افغانستان د ایران د صادراتو بازار نیولی او د ایرن زعفران هند، سعودي عربستان او امريکا ته صادروي.
د هغه په خبره؛ پخوا د نړۍ تر ٩٠ سلنې زيات د زعفرانو توليدول له ایران څخه وو؛ خو اوس دغه فيصدي کمه شوې ده؛ ځکه په ايران کې د زعفرانو توليد کم شوى او بيه يې د پنځو مياشتو په پرتله څلور برابره لوړه شوې ده.
د دغه راپور له مخې؛ ښاغلي حسیني وویل، چې د زعفرانو د بیې لوړېدل ښايي تولیدونکو او بزګرانو ته ګټه ورسوي؛ خو په یوه وخت کې به ایران خپل بازارونه او پېرېدونکي له لاسه ورکړي.
د ایران د زعفرانو د ملي شورا دغه غړی زیاته کړه: «ایران په نړۍ کې د زعفرانو لومړی تولیدوونکی دی؛ خو افغانستان، هند، یونان، مراکش او هسپانیه هم د تولید ډګر ته داخل شوي دي.»
ايسنا په خپل خبر کې ليکي، چې نوموړي دې ته په اشارې سره چې د ايران زعفران له هېواد څخه صادرېږي او بيا د نورو هېوادونو په نوم صادرېږي وويل: «هند له ايران څخه د زعفرانو د پېرلو لپاره درنه تعرفه ورکوي له همدې امله ايراني زعفران افغانستان ته داخلېږي او بيا د افغانستان په نوم دغه زعفران هند ته ځي.»
ښاغلي حسیني زیاته کړه، چې د زعفرانو د تولید او بسته بندۍ په برخه کې پر ستونزو سربېره د صادراتو په برخه کې هم له خنډونو سره مخ دي او حکومت باید د صادراتو دغه خنډونه لرې کړي.
هغه ټینګار وکړ، چې حکومت باید د کرنیزو محصولاتو صادرونکي د مالیې له ورکړې معاف کړي.
ښاغلي حسیني وویل: «موږ باید پلټنې وکړو ترڅو معلومه کړو چې ستونزه چیرته ده او ولې تولید کم شوي دي.»
د ایران د زعفرانو د ملي شورا غړي ویلي، چې په ۱۹۵۰ او ۱۹۶۰ کلونو کې په هر هېکټار ځمکه کې له ۶ تر ۷ کیلو زعفران تولیدېدل؛ خو اوس دغه شمېر دوه کیلو ته رسېدلی دی.
هغه زياته کړه: « په هر متر مربع ځمکه کې بايد يو ګرام وچ زعفران توليد شي؛ خو اوسمهال په هر هکتار کې ٢٠٠ ملي ګرامه توليدېږي. که چيري بزګران وکولای شي له هر هېکټار څخه له ۶ تر ۷ کیلو زعفران وکري، موږ کولای شو له نړۍ سره سیالي وکړو.»
د طالبانو تر کنټرول لاندې د چارو ادارې یو شمېر سرچینو افغانستان انټرنشنل - پښتو ته وویل، چې دغې ډلې په تېرو نېږدې درېیو کلونو کې د چارو له ادارې څخه ۴۷۱ پخواني کارکوونکي له دندو ګوښه کړي او پر ځای یې طالبان مقرر کړي دي.
دغې سرچینې د امنیتي ستونزو له امله د نوم له ښودلو ډډه کړې او ویلي یې دي، چې د چارو ادارې د ۹۶۴ کسانو له تشکیل څخه په تدریجي ډول ۴۷۱ پخواني مامورین له دندو ګوښه شوي دي.
سرچینه زیاتوي، چې په دغو کارکوونکو کې ۸ مافوق، ۲۱ فوق، ۹۳ لومړی، ۲۱۱ دویم او ۱۳۸ درېیم، څلورم او پنځم بستونو لرونکي مامورین له دندو ګوښه شوي او یا هم په جبري ډول مجبور شوي چې دنده پرېږدي.
سرچینه وايي: "په دغو کارکوونکو کې یې اکثره د جمهوري نظام له راتګ وړاندې په چارو اداره کې کارشناسان او مرستیال کارشناسان وو، چې د نظامدارۍ پر ټولو بېروکراټیکو اصولو بلد او لسګونه کاله یې کار کړی و".
په ګوښه شویو مامورینو کې یې یو پي ایچ ډي ډاکتر، ۱۴۷ ماستران او پاتې ۳۲۳ کسان لېسانس وو، چې پر ځای یې ۱۲ لېسانس او ۴۵۹ کسان له مدرسو فارغ طالبان په دندو ګومارل شوي دي.
د چارو ادارې دغه سرچینه زیاتوي، چې د دغو ټولو پخوانیو مامورینو پر ځای طالبان پر دندو ګومارل شوي دي، چې د چارو ادارې د کارشناسۍ له دندو سره بشپړ نااشنا دي.
د یادې سرچینې په خبره؛ د جمهوري دولت له سقوط وروسته د چارو ادارې د رییسانو، مرستیالانو او یو شمېر نورو کارشناسانو په ګډون ۱۲۷ کسانو په خپله خوښه دنده پرېښې چې اکثر یې له هېواده وتلي دي.
په افغانستان کې د طالبانو د بیا واک ته رسېدا سره سم دغې ډلې اعلان وکړ، چې پخواني ټول دولتي کارمندان په خپلو دندو کې کار ته ادامه ورکولی شي؛ خو د افغانستان د وزارتونو سربېره په ګڼو ولایاتو کې پخواني کارکوونکي له دندو ګوښه شوي او پر ځای یې کم لوستي طالبان پر دندو ګومارل شوي دي.
د المپیک لومړنۍ ښځینه افغان لوبغاړې فریبا رضايي د ۲۰۲۴ کال د پاریس د المپیک په سیالیو کې د ګډون کوونکو هېوادونو له نوملړ څخه د افغانستان د اېستلو غوښتنه وکړه.
مېرمن رضایي له رویټرز خبري اژانس سره په خبرو کې د المپیک له نړۍوالې کمیټې وغوښتل، څو د طالبانو تر واک لاندې افغانستان ته د المپیک په سیالیو کې د ګډون اجازه ور نه کړي.
د نوموړې په خبره؛ طالبانو په افغانستان کې بشري حقونه تر پښو لاندې کړي او پر ښځو یې پراخ بندیزونه لګولي دي.
فریبا رضایي د المپیک له کمېټې غواړي، چې په دغو سیالیو کې په تبعید کې لوبغاړو ته د برخې اخېستو فرصت ورکړي.
نوموړې چې اوسمهال په وینکوور کې اوسیږي، رویټرز ته ویلي: "که د ۲۰۲۴ کال د المپیک په سیالیو د طالبانو استازي برخه واخلي د اروپایي هېوادونو لپاره خطرناک دی."
مېرمن رضایي د افغان ښځو او ماشومانو پر وړاندې د طالبانو ناوړه چلند ته په اشارې سره وویل، چې دغه ډله خورا خطرناکه ده.
د راپورونو له مخې؛ تر مېرمن رضایي مخکې یو شمېر نورو افغان لوبغاړو هم د المپیک له کمېټې غوښتي وو، چې هغو افغان لوبغاړو ته په دې سیالیو کې د ګډون اجازه ورکړي، چې له افغانستانه بهر اوسېږي.
افغان لوبغاړي په داسې حال کې د المپیک په سیالیو کې د افغانستان د اېستلو غوښتنه کوي، چې پر افغانستان د طالبانو له واکمنۍ وروسته دغې ډلې د ښځو په ورزش، زده کړو او د کار ترڅنګ په لسګونو فعالیتونو بندیزونه ولګول.
د ویلو ده، چې طالبان له محرم پرته هم ښځو ته د سفر اجازه نه ورکوي او تېره ورځ یې کوزو ته د څلورو ښځو د سفر مخه ونیوله.