پاکستان ۴۵۰۰ افغان زدهکړیالانو ته په بېلابېلو پوهنتونونو کې تحصیلي بورسونه منلي دي. د افغانستان لپاره د پاکستان ځانګړي استازي اصف دراني په اېکس پاڼه کاږلي:« خوښ یم، چې د افغان زدهکړیالانو لپاره د علامه اقبال تحصیلي بورسونو درېیم پړاو پیل شو.»
هغه لیکلي، چې په راتلونکو پنځو کلونو کې به ۴۵۰۰ افغان زدهکړیالان د پاکستان په بېلابېلو پوهنتونونو کې د ټولنیزو او طبیعي علومو په برخو کې زدهکړې وکړي.
که څه هم هغه په دغې لیکنه کې د نجونو زدهکړیالانو په اړه څه نه دي ویلي؛ خو طالبانو تر دې وړاندې بهر ته له محرم پرته د نجونو زدهکړیالانو د سفر مخه نیولې وه.د جمهوریت تر ړنګېدو وړاندې ګڼو هېوادونو افغان زدهکړیالانو ته خپل کلني بورسونه اعلانول؛ خو د جمهوریت تر پرځېدو وروسته دغه بورسونه محدود شوي دي.
ملا عبدالغني برادر وايي، د افغانستان په شپږو ولایتونو کې د یادې ډلې د مشر ملا هبت الله اخوند د حکم په اساس د صادراتو د پروسس زونونه جوړېږي. همدارنګه برادر وايي، له ګاونډیو هېوادونو سره پر پوله د قاچاقو د مخنیوي په موخه به سکنرونه هم نصب کړي.
د طالبانو د ریاست الوزرا اقتصادي مرستیال ملا عبدالغني برادر د پنجشنبې په ورځ د (چنګاښ ۲۱مه) د صادراتو د ملي ورځې لمانځ ورځې تر سرلیک لاندې غونډې ته په وینا کې وویل، چې د یادې ډلې د مشر ملا هبت الله اخوند د حکم په اساس به د نړۍوالو میعارونو سره سم د کابل په ګډون د افغانستان په شپږو ولایتونو کې د صادراتو د پروسس زونونه جوړ شي.
نوموړی زیاتوي، چې هر زون پر سل جریبه ځمکه جوړېږي.
ښاغلی برادر وايي، د صادراتو د پروسس د زونونو لپاره د ځمکو د انتقال او ملکیت چارې بشپړې شوې دي او ډېر ژر به د افغانستان د صادراتو د معیاري کولو لپاره ګټې اخیستنې ته چمتو شي.
همدارنګه ملا برادر وایي، له سیمهییزو او نړۍوالو هېوادونو سره د طالبانو اقتصادي، سوداګریزې او سیاسي اړیکې تر پخوا زیاتې غوړېدلې او له هغو سره یې د سوداګرۍ، صادراتو، ګمرکي تسهیلاتو او د پانګونې د مهمو مسایلو اړوند ګټورې خبرې شوې دي.
ملا برادر وايي، د سیمي او نړۍ له هېوادونو سره اړیکې به پر مشخصو هېوادونو د افغانستان صادراتي تکیه راکمه او افغاني توکي به بدیل مارکیټونه ولري.
دا په داسې حال کې ده، چې دمګړۍ طالبان یوازې، د پاکستان، ایران او ازبکستان سره نږدې سوداګریزې اړیکې لري او لا هم د دغو هېوادونو په ګډون تر اوسه هېڅ یو هېواد هم دغه ډله په رسمیت نه ده پېژندلې.
له افغان شخصیتونو سره د طالبانو د اړیکو کمېسیون د چهارشنبې په ورځ وویل، چې د خوست ولایت د (کې پي اېف) یو شمېر پوځيان د دوی په بلنه له امریکا څخه افغانستان ته ستانه شوي دي.
دغه ځواکونه په تېر حکومت کې د امریکايي پوځیانو لهخوا روزل شوي وو.
د طالبانو کمېسیون د شپږو تنو پوځیانو عکسونه خپاره کړي او لیکلي یې دي، چې د دوی په منځ کې یو یې پوځي افسر، درې تنه یې سرتېري او دوه تنه نور یې مسلکي کارکوونکي دي.
طالبانو په دې وروستیو کې هم له امریکا څخه خوست ولایت ته د درېیو تنو پوځیانو د ستنېدا خبر خپور کړی و.
د خوست ولایتي قوا چې په اډانه کې یې د افغانستان اووه زریز پوځ د تېر نظام په وخت کې فعالیت کاوه او د امریکا د مرکزي اطلاعاتو لهخوا روزل شوي وو، د جمهوري نظام تر سقوط وروسته دغه ځواکونه امریکا ته ولېږدول شول.
د دغو ځواکونو پر فیسبوک پاڼه، د هغو طالب وسلهوالو عکسونه لیدل کېږي چې د همدغو ځواکونو لهخوا وژل شوي وو.
تر دې وړاندې ځینو سرچېنو له خوسته افغانستان انټرنشنل ته ویلي وو، چې د دغو ځواکونو تر ۷۰ ډېر کسان په خوست کې د طالبانو د استخباراتو په ریاست کې بندیان دي.
د سرچېنو په خبره، د دغو ځواکونو یو شمېر کسان چې د زدهکړو لپاره امریکا ته تللي وو، له زدهکړو وروسته چې کله د خپلو کورنیو د لیدو لپاره خوست ته ورغلي وو، د طالبانو لهخوا نیول شوي دي.
یوې سرچېنې دا هم ویلي و، چې طالبانو د دغو ځواکونو له کورنیو څخه په دې پلمه چې هغوی ته به زیان نه رسوي د ډالرو غوښتنې هم کوي.
یوه پخوانۍ ویډیو چې په خواله رسنیو کې لاس په لاس کېږي، پکې د ایران د بهرنیو چارو پخواني وزیر ویلي چې له امریکا سره د بن په غونډه کې په افغانستان کې د شاهي نظام پر جوړېدو پرېکړه شوې وه؛ خو ایران دغه پلان شنډ کړ.
ښاغلي ظریف په دې پخوانۍ مرکه کې دا څرګندونې د ایران د پخواني پاچا د زوی له څرګندونو وروسته پر ټولنیزو رسنیو کې کړي، چې اوس د خلکو تر منځ لاس په لاس کېږي.
هغه وايي، چې ایران او امریکا د حامد کرزي په مشرۍ او په افغانستان کې د شاهي نظام د مخنیوي په اړه هوکړه کړې وه.
په دې لنډ کلېپ کې ښاغلی ظریف وايي:« موږ باید هلته ویلي وای، چې امریکا په افغانستان کې شاهي نظام نه غواړي او یا غواړي چې دا کار وکړي؛ خو موږ یې باید مخنیوی وکړو.»
ظریف وویل، اروپایانو د سلطنت د پوځي احیا او د ستار سیرت د صدراعظمۍ ملاتړ کاوه.
د ایران د بهرنیو چارو پخواني وزیر کابو څلور میاشتې مخکې له حقوقي فکرونو ټولنې سره په مرکه کې ویلي و:« د ۲۰۰۱ کال یعنی د ۱۳۸۰ او ۱۳۸۲ تر منځ کلونو کې موږ له شرایطو څخه ښه ګټه پورته کړه. یعني موږ په ۲۰۰۱ کال کې د بن په کنفرانس کې د افغانستان د خلکو د ګټو او د ایران د امنیتي ملحوظاتو په نظر کې نیولو سره د نوي افغان حکومت په جوړولو کې تر ټولو مهم رول ولوباوه.»
ښاغلی ظریف په دغه مرکه کې د ایران د بهرنیو چارو په وزارت کې د خپلې اته کلنې دورې د مهمو سیاسي حالاتو په اړه وايي:« دا مه هېروئ، چې د امریکا ملګرو غوښتل په افغانستان کې د طالبانو ښه حکومت رامنځته کړي او یا هم اروپایانو غوښتل چې افغانستان ته شاهي نظام را وګرځوي. دا ایران و، چې د دې غلطو لارو مخه یې ونیوله.»
هغه وویل، چې اسلامي جمهوریت د بن په کنفرانس کې خپلې ټولې غوښتنې پوره کړې.
د چهارشنبې په ورځ (د چنګاښ په ۲۰مه) د ایران پخواني ولیعهد شهزاده رضا پهلوي په واشنګټن کې په یوه وینا کې وویل چې امریکا په افغانستان کې د محمد ظاهر شاه په مشرۍ د مشروطه شاهي نظام له جوړېدو سره مخالفت کاوه.
هغه وویل:«په افغانستان کې د طالبانو تر واکمنۍ وروسته ۷۰ سلنه قومي پارلمان(لویه جرګې)غوښتل، چې د ظاهر شاه مشروطه پاچاهي بېرته را ژوندۍ کړي. ځکه خلکو هغه ته د خپل خوړلي عمر سره، سره د ملي یووالي د سمبول په سترګه کتل؛ خو د امريکا حکومت دغه ملي غوښتنه او د دوی د حاکميت حق رد کړ.»
شهزاده پهلوي په افغانستان کې د شاهي نظام له جوړېدو سره د امریکا مخالفت "ویجاړوونکی" وباله او ویې ویل، چې دا ډول سیاست نه امریکا ته امنیت راوست او نه هم د هېواد له ارزښتونو په دفاع کې بریالی شو.
ښاغلی پهلوي د ۲۰۰۱ کال لویې جرګې ته اشاره کوي، چې په کې استازیو د انتقالي حکومت مشر ټاکلی و.
په دې غونډه کې حامد کرزى چې د امريکا لهخوا ملاتړ شوى نوماند و، د رايو په اکثريت سره وټاکل شو.
د ګارډین ورځپاڼي د راپور له مخې، د ۱۳۸۱ کال (د غبرګولي په ۲۳مه) د لویې جرګې یو شمېر غړو پر امریکا تور ولګاوه چې پر محمد ظاهر یې فشار راوړ چې د انتقالي حکومت د مشر لپاره ځان ونه نوموي.
د موقت حکومت د بهرنیو چارو وزیر ډاکټر عبدالله عبدالله دا خبره رد کړه، چې ګواکې پخوانی پاچا د امریکا تر فشار لاندې د کرزي پر ضد له سیالۍ څخه وتلی دی.
د طالبانو د بهرنیو چارو وزیر امیرخان متقي ویلي، چې د ټاپي پروژې د لارې پر سر د ټولو حقوقي خنډونو په لرې کولو سره به د دغې پروژې کار ډېر ژر پیل شي. نوموړي دغه څرګندونې په کابل کې د ترکمنستان له سفیر خواجه عوضوف سره په کتنه کې کړې دي.
د دغه وزارت ویاند عبدالقهار بلخي د چهارشنبې په ورځ د (چنګاښ شلمه) په اېکس پاڼه لیکلي، چې په دغې لېدنه کې د افغانستان په خاوره کې د ټاپي پروژې د غځېدلې نل لیکې، د تورغونډۍ د سټیشن او د هرات د نورالجهاد د برېښنا د ظرفیت د لوړولو په اړه خبرې اترې شوې دي.
د طالبانو د بهرنیو چارو وزیر هیله ښودلې، چې د ټاپی پروژې د پلي کېدو پر لاره کې د شته خنډونو په لرې کولو سره به د دغې پروژې عملي چارې ېیر ژر پیل شي.
د ټاپي پروژې چارې په ۲۰۱۸ کال کې د تېر رژیم پر مهال په رسمي بڼه پیل شوې وې؛ خو هغه مهال د طالبانو لهخوا د امنیتي ستونزو له امله بېرته وځنډول شوې.
که څه هم چې تر اوسه طالبانو او ترکمنستان د ټاپي پروژې د عملي پیلېدا په اړه په رسمي بڼه څه نه دي ویلي؛ خو واک ته د طالبانو له رسېدو وروسته دغې ډلې د ټاپي پروژې پر پیلېدا ټینګار کړی او د هغې د امنیت د ټینګولو ډاډ یې هم څرګند کړی دی.
د افغانستان د کورنیو چارو پخواني وزیر علي احمد جلالي د ګیله من وزیر پر مړینې خواشيني څرګنده کړې او ویلي یې دي، چې هغه د پښتنو د ارمانونو یو لوړ څلی و.
ښاغلي جلالي د ګیله من وزیر له مړینې نېږدې درې ساعته وروسته پر خپلې اېکس پاڼې لیکلي، چې ګیله من وزیر یوازې د پښتو ژبې ولسي شاعر او په ازادۍ میین مبارز نه و، بلکې د پښتنو لپاره د هغوی د هیلو یو څلی و، چې راولوېد.
نوموړی زیاته کړې:"لوی خدای دې د دې لارې نور څلي پایداره لري".
د پښتون ژغورنې غورځنګ غړی ګیله من وزیر د جولای په اوومه نېټه په اسلام اباد کې د پاکستان تحریک انصاف ګوند د یوه غړي له خوا پر سر ووهل شو او درې ورځې وروسته په روغتون کې مړ شو.