طالبان:تېرو دوو میاشتو کې له ترکیې سره د شاوخوا ۹۰ مېلیونه ډالرو په ارزښت راکړه ورکړه شوې
د طالبانو د صنعت او سوداګرۍ وزارت وایي، چې په تېرو دوو میاشتو کې یې له ترکیې سره د ۹۴مېلیون ډالرو په ارزښت سوداګریزه راکړه ورکړه شوې ده.
د طالبانو د صنعت او سوداګرۍ وزارت وایي، چې په تېرو دوو میاشتو کې یې له ترکیې سره د ۹۴مېلیون ډالرو په ارزښت سوداګریزه راکړه ورکړه شوې ده.
د دغه وزارت ویاند عبدالسلام جواد وایي، چې د روان کال له جنورۍ میاشتې څخه تر اکټوبر پورې یې له ترکیې سره د ۹۴ مېلیون ډالرو په ارزښت دغه راکړه ورکړه ترسره کړې ده.نوموړی وایي، چې د دغې راکړې ورکړې له ډلې ۲۱ مېلیون ډالره یې صادرات جوړوي او پاتې ۷۳ مېلیونه بیا وارداتي توکي دي چې افغانستان ته راوړل شوي دي.له افغانستانه ترکیې ته په صادراتي توکو کې د کنځلو دانې، ممیز، بادام، شنه زیره او د غوا پوستکي شامل دي او بیا په وارداتو کې طبي بوټي، غالۍ او بخارۍ شاملې دي.د طالبانو د ملي احصایې او معلوماتو ادارې د شمېر له مخې، د روان کال په تلې میاشت کې د افغانستان په صادراتو کې ۶۱ مېلیونه ډالر زیاتوالی راغلی دی.له بل پلوه بیا د وارداتو ټولیز ارزښت هم له ۹۵۴.۱ مېلیون ډالرو څخه ۱۱۴۰.۹ مېلیونه ډالرو ته لوړ شوی، چې ۱۸۶.۸ مېلیون ډالره زیاتوالی ښیي.خو په افغانستان کې د خپلواکو رسنیو د سانسور له امله دغه شان راپورونه نه شي تاییدېدلای.
د ترکمستان د بهرنیو چارو مرستیال وزیر د افغانستان لپاره د چین له ځانګړي استازي سره په کتنه کې د افغانستان د ګاونډیو هېوادونو د بهرنیو چارو وزیرانو د پنځمې ناستې په اړه خبرې وکړې.
د ترکمنستان د بهرنیو چارو وزارت لهخوا په خپره شوې خبرباڼه کې راغلي، چې تېره ورځ د ترکمنستان د بهرنیو چارو مرستیال وزیر سردار محمد دُردییف او د افغانستان په چارو کې د چین د بهرنیو چارو وزارت د ځانګړي استازي یوو شیاونګ په مشرۍ یو پلاوي د ترکمنستان د بهرنیو چارو په وزارت کې سره کتلي دي.
په خبرپاڼه کې راغلي، چې په دغې کتنه کې دواړو لوریو د دوه اړخیزو ګټو پر بنسټ د اوږدمهاله ستراتیژیکو همکاریو د لومړیتوبونو په اړه خبرې وکړې او همدارنګه د مخکنیو هوکړو د پلې کېدو په اړه هم سره غږېدلي دي.
خبرپاڼه زیاتوي، چې په افغانستان کې د ثبات د ټینګښت او د دغه هېواد ټولنیز-اقتصادي حالت د ښه والي په برخه کې د نړۍوالې ټولنې پر رول هم خبرې وشوې.
دواره خواوو ټينګار كړی، چې ترکمنستان او چين به د ښه ګاونډيتوب د اصولو له مخې د افغانستان د اقتصادي بيارغونې لپاره خپل هر اړخيز ملاتړ ته دوام ورکوي.
د پاکستان په پلازمېنه اسلام اباد کې مېشت افغان خبریالان وایي، چې د کډوالو د اېستلو په پیل شوي پړاو کې دوی او د دوی ګڼ همکاران په زوره د اېستلو له ګواښ سره مخامخ شوي دي.
په هغه ناسته کې چې د پنجشنبې په ورځ د (لیندۍ په لومړۍ نېټه) د دغو خبریالانو لهخوا په اسلام اباد کې جوړه شوې وه، هغوی له نړۍوالې ټولنې او له خبریالانو د ملاتړو ادارو غوښتنه کوله، چې یا دې درېیمو هېوادونو ته د دوی په اېستلو کې ګام واخلي او یا دې پر پاکستان فشار راوړي چې د خپلې دغې پرېکړې لاس په سر شي.
له هغه مهاله چې په اسلام اباد او د پاکستان په نورو ښارونو کې د افغان کډوالو د نیولو لړۍ بیا پیل شوې، ګڼ خبریالان هم په وېره کې دي چې که دوی هم اېستل کېږي؛ نو په افغانستان کې به د خپلسرو نیونو او ربړونو سره مخامخ شي.
د دغې غونډې یوه ګډونواله افغانه خبریاله چې نه غواړي په راپور کې یې نوم واخیستل شي افغانستان انټرنشنل پښتو ته وویل:« زه او زما کورنۍ په ډېرې سختۍ سره له کابله راووتلو، د کور ټول کاڼي کودي مو په ارزانه بیه وپلورل، دلته هم ډېرې سختې ګالو؛ خو د دومره سختیو له ګاللو سره، سره که بیا هم له پاکستانه اېستل کېږو نو زموږ لپاره د سر خطره ډېره ده او په هماغه شېبه چې له تورخمه واړول شو، د طالبانو لهخوا به ونیول شو.»
دا رنګه د احمد ذکي په مستعار نوم یو بل خبریال وایي:« موږ داسې ګڼله، چې په اسلام اباد کې د لنډ مهال پاتې کېدو وروسته به د نړۍوالې ټولنې او د خبریالانو د ملاتړو بنسټونو په همکارۍ واېستل شو؛ خو د دوو کالو په تېرېدو سره لا هم په اسلام اباد کې یو او هره ګړۍ د پولیسو لهخوا د نیولو او زنداني کولو له ګواښ سره مخامخ یو.»
په اسلام اباد کې د بې پولې خبریالانو بنسټ (ار اېس اېف) وایي، دوی په وار، وار د پاکستان له حکومت او پوځي چارواکو څخه غوښتنه کړې چې د خبریالانو د نیولو او په زوره دې د هغوی له شړلو ډډه وکړي.
د دغې ادارې مشر اقبال خټک افغانستان انټرنشنل پښتو ته وویل، دوی به تر وروستي بریده هڅه کوي چې د افغان خبریالانو د نیولو او ایستلو مخه ونیسي.
هغه زیاته کړه: «موږ په تېر کې هم د کډوالو لپاره د ملګرو ملتونو د کمېشنرۍ د چارواکو او پولیس مشرانو سره په دې اړه خبرې کړې او د افغان خبریالانو د خوندیتوب په اړه مو د هغوی همکاري غوښتې ده. موږ بیا هم له دغو چارواکو غوښتنه کوو دا مهال چې په افغانستان کې د خبریالانو د خوندیتوب لپاره هیڅ ضمانت نه شته باید هغوی دلته پاتې شي.»
ښاغلي خټک دا رنګه په نړۍوالې ټولنې او مهاجر منونکو هېوادونو هم غږ وکړ، چې د خبریالانو په خوندیتوب او هغوی ته په خپلو هېوادونو کې د پناه ورکولو په کار کې خپلې هڅې و نه سپموي او د دغو خبریالانو د مېشتېدا بهیر دې چټک او ګړندی کړي.
له هغه مهاله چې طالبان په افغانستان کې واک ته رسېدلي، په خبریالانو کړۍ تنګه شوې، ډېرو یې دندې له لاسه ورکړي، بندیان شوي او کړول شوي دي.
هغه خبریالان چې توانېدلي ګاونډیو هېوادونو پاکستان او ایران ته کډه شي، په دغو هېوادنو کې هم د خورا ستونزو او ننګونو سره مخامخ شوي دي.
دوی که له یوې خوا د اقتصادي ستونزو له امله کړیږي، له بله پلوه دوی په دغو هېوادونو کې د شړلو او بندي کېدلو له ګواښونو څخه هم نه دي خلاص.
د ځینو شمېرو له مخې، دا مهال د ۲۵۰ په شاوخوا کې خبریالان او د رسنیو کارکوونکي د پاکستان په بېلاېلو ښارونو کې مېشت دي.
په افغانستان کې د ایران سفیر او د دغه هېواد لپاره د ایران ځانګړي استازي حسن کاظمي قمي ویلي، چې د ایران اسلامي جمهوریت د افغانستان لپاره د نړۍوالې ټولنې له هر رغنده نوښته ملاتړ کوی.
په کابل کې د ایران سفارت په اېکس پاڼه لیکلي، چې نوموړي دغه ځرګندونې تېره ورځ په افغانستان کې د یوناما د نوې مرستیالې اغلې جورجېت ګانیون سره په کتنه کې کړې دي.
د ایران سفارت په دغه یادښت کې دا رنګه لیکلي، چې دواړو لوریو په دغې لیدنه کې په افغانستان کې د نشهیي توکو او د خصوصي برخې په پیاوړتیا او نورو اړونده موضوعګانو خبرې اترې کړې دي.
د دغه سفارت لهخوا د دغې کتنې په اړه نور جزییات نه دي ورکړل شوي.
د ترکیې پولیسو د پنجشنبې په ورځ په اغري ښار کې ۳۰ تنه افغان کډوال او ۴ قاچاق وړونکي د یوې لارۍ له چک کولو وروسته ونیول. همدا راز پوليسو په دغه ښار کې له يو وران شوي کور څخه د ٢٩ افغان او يو پاکستاني پناه غوښتونکي د نيولو خبر ورکړ.
ترکي رسنیو د پنجشنبې په ورځ ( د لېندۍ لومړۍ) د اغري ښار په دوو سیمو کې د ۵۹ افغان او یو شمیر پاکستاني پناه غوښتونکي د نیولو خبر ورکړ.
کډوال د نیول کیدو وروسته، د بهرنیو وګړو د ایستلو مرکزونو ته لیږدول شوي.
په وروستیو میاشتو کې په ترکیه کې د پناه غوښتونکو په ځانګړې توګه د افغان کډوالو د پېژندنې او ایستلو لړۍ چټکه شوې ده.
په دې وروستيو کې د ترکيې د کورنيو چارو وزير وویل، چې د هېواد په بېلابېلو سيمو کې يې د ګډو عملياتو په ترڅ کې له یو زرو ۶۰۰ زیات پناه غوښتونکي نیولي دي.
د انګستان د انډیپنډنټ ورځپاڼې، لایت هاوی رپورټس څیړنیزې رسنۍ او د طلاعات روز ورځپاڼې یوه ګډه څیړنه ښيي، چې په ایران کې میشت یو شمیر پخوانیو د پولیسو ځانګړو ځواکونو په اوکراین کې د روسیې په ملاتړ د جنګیدو وړاندیزونه ترلاسه کړي دي.
د غلام (مستعار نوم) په نوم د افغانستان د پخوانیو پولیسو د ځانکړو ځواکونو یو غړي ته په اوکراین کې د روسیې په ملاتړ د جنګیدو وړاندیز په ایران کې د پلاستیک د پروسس په یوې کمپنۍ د هغه د یو افغان همکار له خوا د یو فورمه په ورکولو سره وشو. هغه د څه باندې ۱۲ کلونو لپاره د افغان ځانګړو ځواکونو د یوې غوره قطعې غړی و، چې د بریتانیا د حکومت له خوا جوړه شوې وه، او غړي د دغه هیواد په مرسته روزل شوې او مالي ملاتړ یې کیده. دغه قطعې د Triple Units او یا هم ۳۳۳ او ۴۴۴ قطعو په نوم یادېدې. وروسته له هغه چې طالبانو په افغانستان واکمن شول، غلام مجبوره شو چې خپل وطن پریږدي او ایران ته کډه شي. هغه د پلاستیک په دغه فابریکه کې د اوږدو ساعتونو لپاره کار کوي او د دې په خاطر چې د استوګنې قانوني اسناد نه لري، نو مجبوره دی چې د شپې له خوا هم په دغه فابریکه ویده شي.
هغه افغان همکار چې غلام ته یې دغه فورمه ورکړې وه، د هغه له پوځي تجربې څخه خبر و او فکر یې کاوه چې ښايي د داسې یو وړاندیز لپاره چمتو وي. په اوکراین کې د جنګیدو دغه وړاندیزونه کله د ټلیفون له لارې، کله د یو بل پخواني سرتیري له لارې او کله هم په مستقیمه توګه وي، خو په هر ډول چې وي، موخه یې یوه ده: په اوکراین د روسیې د ولسمشر ولادیمیر پوتین لپاره جنګیدل.
دغه ځواکونه په ۲۰۰۷ کال کې د بریتانیا له خوا رامنځته شوي وو، غلام او ملګري یې د بریتانوي سرتیرو سره اوږه په اوږه د طالبانو په وړاندې جنګیدل او دا کار د دې لامل شوی چې د طالبانو تر واک لاندې افغانستان کې د هغه ژوند ته خطر جوړ کړي. د انګلستان حکومت اوس پریکړه کړې چې په بریتانیا کې د دغو پخوانیو ځواکونو د میشت کیدو زرګونه رد شوي درخواسته بیا له سره وارزوي. خو د ارزونې دغه پروسه ډیره اوږده ده او په ایران کې د افغانانو او په ځانګړې توګه پخوانیو امنیتي ځواکونو ته ژوند ډیر سخت شوی، ځکه چې دغه هیواد په پام کې لري چې د روان لمریځ کال تر پایه ټول ناقانونه افغانان له خپل هیواده اوباسي.
په اوکراین کې د پوتین جګړه، چې اوس یې دریم کال روان دی، د مسکو لپاره اوږده او ګرانه تمامه شوې ده، ملکي وګړو او ان مجرمینو ته ویل شوي، چې د عسکرۍ خدمت ته ځان تیار کړي. ویل کیږي، چې په دغه جګړه کې ۷۰۰ زره روسي ځواکونو ته مرګژوبله اوښتې او نږدې یو لک دغه ځواکونه وژل شوي دي. په دغه جګړه کې د بهرنیو هیوادونو د جنګیالیو د ګډون په اړه هم ویل شوي. د راپور له مخې، په یاده جګړه کې د کیوبا، سوریې، هند او په دې وروستیو کې د شمالي کوریا وګړو ونډه اخیستې ده.
د روسیې، اسیا او اروپا په اړه د انګستان په چتام هاوس څیړنیز مرکز کې مشر سلاکار، کییر ګیلز وايي، هغه افغانان چې د جګړې تجربه لري د پوځي استخدامونکو لپاره "په ښکاره ډول زړه راښکونکي" دي. هغه وویل: "روسیه هڅه کوي د وسله والو ځواکونو لپاره د کسانو هره ممکنه سرچینه وکاروي." هغه وايي، چې د روسیې ملاتړي هیوادونو لکه ایران، شمالي کوریا او چین د اوکراین په جګړه کې د روسیې سره د مرستې لپاره هڅې کوي.
هغه زیاتوي: "موږ دمخه د شمالي کوریا د ځواکونو حضور لیدلی دی. دا باید د حیرانتیا وړ نه وي که چیرې دا موضوع نورو هیوادونو ته خپره شي، په ځانګړې توګه که د ایران له خوا د دریم هیواد د وګړو د لیږلو په اړه وي."
په ایران کې دننه د ۱۴ پخوانیو ځانګړو ځواکونو او په افغانستان کې له لسګونو نورو سره د راپور جوړونکو له خبرو وروسته روښانه شوې، چې د روسیې له خوا په اوکراین کې د جګړي وړاندیز دغو ځواکونو ته لومړی په ۲۰۲۳ کال کې او بیا د ۲۰۲۴ کال په لومړیو میاشتو کې شوی دی.
دغو پخوانیو ځاکونو ته د وړاندیز لپاره ویشل شوې فورمې په فارسي لیکل شوي او تر ډیره د شخصي معلوماتو، پوځي تجربې، په ایران کې د ادرس او د اړیکې د معلوماتو غوښتنه کوي.
غلام، مخکې له دې چې د دغې وړاندیز په اړه پریکړه وکړي، د ایران د پولیسو له خوا ونیول شو او افغانستان ته ولیږل شو. هغه وویل، چې دغه پروسه د یو پخواني افغان جنرال له خوا پر مخ وړل کیږي او که دغه وړاندیز یې منلی وای، په دویم پړاو کې به ورسره مخامخ خبرې کیدې.
په ایران کې د ځانګړو ځواکونو یو شمېر پخوانیو غړو ویلي، چې دوی په لومړي سر کې د افغان پوځ او نورو پخوانیو امنیتي ځواکونو له لارې دغه وړاندیزونه ترلاسه کړي، نورو بیا ویلي، چې افغان قاچاقبران په مستقیم ډول دوی ته ورغللي چې دغه وړاندیز ورته وکړي. د دغو ځانګړو ځواکونو یو پخوانی ډاکټر مشرف (مستعار نوم) وویل، چې هغه په تهران کې د روسیې د سفارت له چارواکو سره په دې اړه مخامخ خبرې کړي.
مشرف ادعا کوي چې په خبرو کې یې د دوه سوه پخوانیو ځانګړو ځواکونو استازیتوب کاوه. هغه څرګنده کړه: "زه به د روسیې سفارت ته تلم او د استخدام د پروسې په اړه به مې هغوی سره خبرې کولې. هغه وايي: " موږ پرېکړه وکړه چې له دغو ۲۰۰ځانګړو ځواکونو سره یوځای روسیې ته ولاړ شو. موږ فکر کوو چیرې چې یو کپ ډوډۍ پیدا شي هلته باید ولاړ شو. موږ مجبور شوي یو چې دا کار وکړو ځکه چې دلته په ایران کې ژوند خورا ستونزمن دی او افغانستان ته بیرته تللی نشو.”
هغه زیاته کړه: "ما په مستقیم ډول له روسانو سره خبرې کولې او هغوی موافقه وکړه چې په میاشت کې درې زره ډالر معاش راکړي."
هغه وویل، چې هرڅه "د تللو لپاره چمتو و" چې هغه خپل یوې پخوانۍ بریتانوۍ همکارې سره په ټلیفون خبرې وکړي چې د دغه فرصت په اړه ورته ووايي. هغه وايي، دغې همکارې هغه قانع کړ چې دا ښه فکر نه دی چې د روسیې په ملاتړ جګړې ته ولاړ شي او له همدې امله له خپلې پریکړې وګرځيده.
دغه ځواکونه په دې هیله ایران کې په سختو شرایطو کې ژوند کوي، چې په بریتانیا کې یې د میشت کیدو غوښتنلیکونه ومنل شي او له دغه سخصت وضعیته خلاص شي.
ټولو ځواکونو چې په دغه څیړنه کې برخه اخیستې، دغه وړاندیز یې نه دی منلی، خو ویلي یې دي، چې که په انګلستان کې د میشت کیدو له پروګرامه ناهیلې شي او یا رد ځواب ترلاسه کړي، مجبوره دي چې یاد وړاندیزونه ومني.
په تیرو دریو کلونو کې، د راپورونو له مخې، طالبانو لسګونه پخواني امنیتي ځواکونه نیولي او شکنجه کړي یې دي.