په جلاوطنۍ کې د افغان خبریالانو فدراسیون په کابل کې د طالبانو د استخباراتو ادارې لهخوا د ارزو ټلویزیون د فعالیتونو په درولو او د دغه ټلویزیون د کارکوونکو په نیونې اندېښنه څرګنده کړې.
دغه فدراسیون د یوې خبرپاڼې په خپرولو سره ویلي، چې د طالبانو د استخباراتو ادارې تېره ورځ ارزو ټلویزیون تړلی او کارکوونکي یې د افغانستان انټرنشنل او امو ټلویزیون سره د همکارۍ په تور نیولي دي.دغه فدراسیون د ارزو ټلویزیون تړنه او د دغه ټلویزیون د کارکوونکو نیونه د بیان له ازادۍ پراخه سرغړونه بللې ده.په جلاوطنۍ کې د افغان خبریالانو فدراسیون د رسنیو له ملاتړو نړۍوالو ټولنو غوښتي، چې پر طالبانو د فشار په راوستلو سره دې د رسنیو او د رسنیو کارکوونکو پر وړاندې د دغې ډلې د زور چلولو مخه ونیسي.په خبرپاڼه کې راغلي، چې دغه شان کړنې په هېواد کې د رسنیو پر فعالیتونو ناوړه اغېز کوي.تر دې وړاندې د افغانستان د خبريالانو مرکز د ارزو تلويزيون تړل او د کارکوونکو نيول یې غندلي وو.د باخبره سرچينو په وینا، دغه کسان له افغانستان انټرنشنل او امو شبکو سره د همکارۍ په شک نيول شوي دي.د افغانستان انټرنشنل او امو شبکو مسوولین وايي، چې له ارزو ټلویزیون او د دغې رسنۍ کارکوونکو له دوی سره هېڅ ډول همکاري نه ده لرلې.
پاکستانۍ ورځپاڼې "هم" د افغان طالبانو او پاکستان ترمنځ د ترینګلتیاوو د کمولو لپاره د چین د ځانګړي استازي د هڅو د ډېریدو اعلان کړی.
دې ورځپاڼې د طالبانو د یوه چارواکي له خولې ویلي، چې یو شیایویونګ په بیجینګ کې د طالبانو، پاکستان او چین د بهرنیو چارو وزیرانو ترمنځ د درې اړخیزې ناستې وړاندیز کړی.
پاکستاني او طالب چارواکو «هم» نیوز ته ویلي، چې کابل او اسلام اباد ته د چین د ځانګړي استازي له سفرونو وروسته بیجینګ د پاکستان او طالبانو د حکومت ترمنځ د کړکېچ د کمولو هڅه کوي.
د دې ورځپاڼې په وینا، د تحریک طالبان پاکستان په ګډون د پاکستان د مخالفو وسله والو ډلو پر سر د طالبانو او پاکستان ترمنځ اختلافات د دې لامل شوې، چې د دواړو لورو اړیکې تر ټولو ټیټې کچې ته راښکته شي.
د طالبانو یوه چارواکي دغې ورځپاڼې ته ویلي، چې د طالبانو او پاکستان له جګپوړو چارواکو سره د چین د ځانګړي استازي د لیدنو تمرکز د طالبانو او اسلام اباد ترمنځ د ترینګلتیا په اړه د چین اندېښنه ښيي.
د دغه طالب چارواکي په وینا، د چین ځانګړي استازي په بیجینګ کې د پاکستان او چین د بهرنیو چارو وزیرانو د غونډې د ترسره کولو طرحه د دې ډلې د بهرنیو چارو وزیرانو ته وړاندې کړه.
دغه چارواکي وويل، چې چين تر دې وړاندې د افغانستان د ګاونډيو هېوادونو د بهرنيو چارو د وزيرانو د غونډې په څنډه کې په عشق اباد کې د درې اړخيزې غونډې د جوړولو وړانديز کړى و، خو دغه غونډه وځنډېده.
د پاکستان او چین انسټیټیوټ مشر مشهید حسین دې ورځپاڼې ته وویل، چې چین په فعاله توګه د پاکستان، طالبانو او چین درې اړخیزې ناستې ته د اسلام اباد او کابل ترمنځ د اړیکو د عادي کولو لپاره د ارتباطي پله په سترګه ګوري.
مسهید وویل، "چین د افغانستان په اړه درې اړخیزه تګلاره لري، چې په تېرو څلوېښتو کلونو کې د لومړي ځل لپاره په افغانستان کې د پاکستان له تګلارې چې یوه نیمګړې او ناکامه تګلاره ده توپیر لري.
دغه پاکستاني کارپوه زیاته کړه: «اوس بیجینګ په کابل کې د اسلام اباد په پرتله ډېر نفوذ لري.»
په افغانستان کې د پاکستان پخواني سفیر منصور احمد خان هم ویلي، چې د پاکستان او افغان طالبانو ترمنځ واټن لا پراخېږي او اوس داسې یوې مرحلې ته رسېدلی، چې له چین سره یې د پاکستان پر اړیکو اغېز کړی دی.
پاکستان چې د افغان حکومت او نړۍوالو ځواکونو پر وړاندې د طالبانو د شل کلنې جګړې په ترڅ کې د کابل د وسله والو مخالفینو په ملاتړ تورن شوی، هیله من و چې د طالبانو له واک ته رسېدو سره به یې هېواد کې د وسله والو ډلو بریدونه کم شي.
اسلام اباد تل افغان طالبان په دې تورن کړي، چې د پاکستاني طالبانو ملاتړ کوي، خو طالبانو هر ځل دا تور رد کړی دی.
رویټرز د با خبره سرچینو په حواله راپور ورکړی، چې د منځنۍ ختیځ لپاره د امریکا د منتخب ولسمشر ډونالډ ټرمپ ځانګړي استازي اسټیون ویټکاف د قطر او اسراییل له لومړیو وزیرانو سره وکتل.
د راپور له مخې، د نوموړي د دغې کتنې موخه د امریکا د ولسمشر د لوړې له مراسمو مخکې د غزې د اوربند او دغه راز د یرغمل شویو کسانو د خوشې کېدو په اړه یوې پایلې ته د رسېدو لپاره بلل شوی دی.
په راپور کې نور جزیات نه دي ورکړل شوي.
د یادولو ده، چې اسراییلي او قطري چارواکو هم تر اوسه د دغې کتنې په اړه څه نه دي ویلي.
دا په داسې حال کې ده، چې تر دې وړاندې د امریکا منتخب ولسمشر ډونالډ ټرمپ حماس ته خبرداری ورکړی و، چې امریکایي او اسراییلي یرغمل شوي کسان د ۲۰۲۵ کال د جنوري تر ۲۰مې پورې خوشې کړي.
ټرمپ د یوه پیغام په ترڅ کې ګواښ وکړ، چې که یرغمل شوي کسان تر ټاکلې نېټې پورې خوشې نه شي: «قیامت به وشي.»
هغه دغه څرګندونې په داسې حال کې کړي، چې حماس د شنبې په ورځ (د لېندۍ لسمه) یوه ویډيو خپره کړه، چې په کې ۲۰ کلن امریکایي الاصله اسراییلي عیدان الکساندر د متحده ایالاتو او اسراییلي چارواکو غواړي، څو له حماس سره د هوکړې په رسېدو سره د هغه د خوشې کېدو لپاره اقدام وکړي.
واشنګټن د دې ویډیو د خپرېدو په غبرګون وویل: «دا د حماس د بې رحمانه ترهګریزو جنایتونو ښکارندویي کوي.»
بلخوا ټاکل شوې ده، چې ډونالډ ټرمپ د جنوري په ۲۰مه د لوړې مراسم ترسره کړي او په رسمي توګه د امریکا د اوه څلویښتم ولسمشر په توګه خپله دنده پیل کړي.
د افغانستان د خبريالانو مرکز د ارزو تلويزيون تړل او د اوو کارکوونکو نيول یې وغندل. د باخبره سرچينو په وینا، دغه کسان له افغانستان انټرنشنل او امو شبکو سره د همکارۍ په شک نيول شوي دي.
د افغانستان انټرنشنل او امو شبکو مسوولین وايي، چې له ارزو تلویزیون او د دې رسنیو له کارکوونکو سره یې هېڅ ډول همکاري نه ده لرلې.
د افغانستان د خبریالانو مرکز د چهارشنبې په ورځ د طالبانو دا کړنه "د رسنیو له حقونو ښکاره سرغړونه" وبلله.
د افغانستان د خبریالانو مرکز وايي: «د طالبانو د استخباراتو او د امر بالمعروف کارکوونکو د ټلویزیون د یوه ساتونکي په وهلو او ټکولو سره له نورو کارکونکو سره یې په ناوړه چلند ټلیفونونه اخیستي دي.»
د طالبانو استخباراتو د ټلويزيون دفتر تلاشي کړی او د دغې رسنۍ کارکونکي یې څېړلي دي.
د دغه مرکز په وینا، طالبانو تر څېړنو وروسته د دغه ټلویزیون اووه کارکوونکي له ځان سره بیولي دي.
د ارزو ټلویزیون د کابل دفتر مدیر امان الله عظيمي، ویاند خالد بارکزی، د تولید د برخې مدیر او اداري مدیر امير حسين عطريان، د تولید د برخې مدیر ظهیر او کارکوونکي سمیع، هارون او بکتاش د طالبانو د استخباراتو له خوا نیول شوي دي.
طالب چارواکو تر اوسه د دې پېښې په اړه څه نه دي ویلي.
د افغانستان د خبريالانو مرکز وايي، چې طالبانو د ارزو ټلوېزيون د دفتر په دروازه کې يو سټېکر ځړولى، چې په کې ليکل شوي: "د غير اخلاقي او مبتذله سریالونو د خپرېدو له امله تر امر ثاني پورې تړل شوى."
د افغانستان د خبريالانو مرکز يو ځل بيا له امر بالمعروف او د طالبانو د استخباراتو له رياست څخه وغوښتل، چې د رسنيو لپاره دې ناقانونه لارښوونې او محدوديتونه لغوه کړي، د ارزو کارکوونکي دې خوشې کړي او د دغه تلويزيون د فعاليت مخه دې نه نيسي.
په ننګرهار ولایت کې د انستیتیوتونو د تړل کېدو په غبرګون کې یو شمېر نجونو د اعتراض په ډول خپلې سپینې چپنې وسوځولې.
د طالبانو د مشر له دغه فرمان سره پرون او نن د ننګرهار په ګډون په بېلابېلو ولایتونو کې د روغتیایي بنسټونو ډېری محصلینې خپلو انستیتیوتونو ته ولاړې او په اوښلنو سترګو او ویر یې له خپلو ملګرو د مخې ښې ترڅنګ د اعتراض په ډول خپلې سپینې چپنې او چېپټرونه هم وسوځول.
هدیه چې ننګرهار کې د یوه روغتیايي انستیتیوت د قابله ګۍ څانګې محصله وه او پرون یې د سپينو چپنو او چېپټرونو د سوځولو شېبه کې شتون درلود وایي، دا درد ان د چپنې په سوځولو هم نه شي بیانېدلی. د نوموړې په وینا: «طالبانو زموږ هیلې داسې وسوځولې لکه موږ چې خپلې چپنې وسوځولې.»
هغه زیاتوي: «د انجنیرۍ پوهنځي محصله وم، په ډېره سخته مې خپل ځان دې ته اماده کړو، چې حداقل له دې شته فرصته ګټه واخلم. که په نورو برخو کې د زده کړې او کار حق نه لرم نو د قابلې په توګه خو کولی شم درس ووایم، کار وکړم، خدمت وکړم، خو متاسفانه دا دروازه مو هم په مخ وتړل شوه او زما په څېر زرګونه نجونې یو ځل بیا ناهیلې شوې.»
هغه وېدیو ګانې چې له ننګرهاره په خواله رسنیو لاس په لاس شوي په کې ښکاري، چې نجونې د هبت الله له فرمان سره - سره هم، خپلو انستیتیوتونو ته تللي او په ژړا او سلګیو وایي، چې دروازه مه بندوئ خو په دې سره هم له انستیتیوت شړل کیږي.
فضا چې د طب پوهنځي د وروستي کال او وروستي سمستر محصله وه او له پوهنتون لېرې په نامعلوم حالت کې پاتې ده، اوس یې خور هم د نوموړې په برخلیک اخته شوه.
هغه په خواشینۍ سره وایي، چې پرون یې خور له انستیتیوت شړل شوې او د هغې د ژړا په لیدو سره یې ټيک دوه کاله وړاندې په همدې میاشت او شپو ورځو کې هغه سخت حالت سترګو ته ودرېد، چې په دوی او زرګونو افغان نجونو تېر شو.
فضا وایي: «دا ورځې په موږ هم لکه قیامت تېرې شوي او لا هم د یو ښه غږ په انتظار یوو.»
په دغو انستیتیوتونو کې یو شمېر داسې نجونې هم وې، چې د پوهنتونونو په بېلابېلو پوهنځیو کې یې زده کړې کولې او د پوهنتونونو له تړل کېدو وروسته د روغتیایي نیمه لوړو زده کړو بنسټونو په لور راغلې.
شریفه چې پخوا د حقوقو او سیاسي علومو د دویم سمستر محصله وه او د طالبانو له خوا د نجونو پر مخ د پوهنتونونو له تړل کېدو وروسته یې روغتیایي نیمه لوړو زده کړو ته مخه کړه وایي: «زما دویم ځل دی چې له پوهنتون مې په دې ګناه چې نجلۍ یم، باسي. لومړی مې حقوق لوستل کله چې هغه نه منع شوم د کورنۍ په ټینګار مې قابله ګي پیل کړه. لومړیو کې مې ورسره لېوالتیا نه وه، خو ورو ورو پوه شوم چې بله چاره نه شته اخر به څه کوم. دا دی چې وروستي سمستر ته ورسېدم دا هم راباندې بند شو. او په داسې وخت کې راباندې بند شو، چې شل فیصده ازموینې مو نیمایي کې پاتې شوې.»
په ورته مهال د نجونو د زده کړو د حقونو فعاله شفیقه خپلواک وایي، رچې وغتیایي انستیتیوتونه د نجونو یوازینۍ هیلې وې او دا یوازېنۍ هیله هم ترې واخیستل شوه.
آغلې خپلواک له افغانستان انټرنشنل - پښتو سره خبرو کې زیاته کړه: «دا ډېر ژور درد دی او ان زه خپل ځان هم داسې یو حالت کې نه شم تصور کولی. دا چې نجونې هر ډول غبرګون ښيي موږ یې نه شو قضاوت کولی، ځکه ظلم ورباندې روان دی.»
د زده کړو د حقونو فعاله شفیقه خپلواک هغو نجونو ته چې د طالبانو د پټ مشر هبت الله اخوندزاده د نوي فرمان قرباني شوي، په اشارې سره وایي چې جرأت له لاسه ور نه کړي، خپل فکر ژوندی وساتي، بلاخره دا وخت پای ته رسېږي.
نوموړې وویل: «که نجونې درس نه شي ویلی باید خپل فکر ژوندی وساتي، خپل جرأت او ډاډ له لاسه ور نه کړي. هره ممکنه لاره که ډېره کوچنۍ هم وي باید ویې لټوي. هر ښه او بد وخت تېریږي. باید په بیا بیا ځان ته ووایو که په ما کتابونه هم وسوځوې، مکتب هم بند کړې، پوهنتون هم بند کړې، انستیتیوت هم بند کړې خو زما فکر، زما، هویت، زما غږ له ما نه نه شې اخیستلی.»
اوس ډېری نجونې پوښتنه کوي، چې ایا طالبان به دې ته چمتو وي چې د ناروغۍ پر مهال خپلې ښځې نارینه ډاکټرانو ته یوسي؟
په همدې حال کې یو شمېر نړۍوالو روغتیايي ادارو هم د نجونو پر مخ د روغتیایي انستیتیوتونو د تړل کېدو په اړه په اندېښنې سره ویلي، چې دا بندیز به د ښځو د روغتیا لپاره خطرناکې پایلې ولري.
طالبانو داسې مهال د نجونو په روغتیایي نیمه لوړو زده کړو هم بندیز ولګاوه، چې لا هم د افغانستان په ډېرو لېرې پرتو کلیو او سیمو کې ښځینه ډاکټرانې نه شته او روغتیایي اسانتیاوو ته د نه لاسرسي له امله ډېری ښځې د زېږون پر مهال خپل ژوند له لاسه ورکوي.
د ملي محور ګوند د یوې اعلامیې په خپرولو د طالبانو له خوا د نجونو پر طبي انسټیټوټونو د بندیزونو په غبرګون کې لیکلي:«له توپير پرته د علم زده کړه نه يوازې انساني او اسلامي حق دی، بلکې د ټولنيز عدالت غوښتنه او زموږ د ملي ګټو بنسټیزې اړتياوې دي.»
په دې اعلامیه کې راغلي، چې طالبانو یا اسلام نه دی درک کړی یا هم د هېواد د پرمختګ دوښمنان دي.
دغه ګوند وایي: «د طالبانو امارت په تېرو څه باندې درېيو کلونو کې ثابته کړه، چې يا خو يې اسلام نه دی درک کړی او يا يې هم په لوی لاس د هېواد له پرمختګ، خپلواکۍ او سوکالۍ سره دوښمني را اخيستې ده.»
د دغه ګوند په اند طالبانو له خپلې وروستۍ پرېکړې سره ثابته کړه چې د اصلاح کوم نیت او اراده نه لري.
د ملي محور ګوند زیاته کړه: «له وروستۍ پرېکړې څخه داسې ښکاري، چې د طالبانو مشرتابه د اصلاح هېڅ نيت او اراده نه لري او د اوسنيو سياستونو له تداوم سره هېواد يو ځل بيا د جنګ، جهل، فساد، افراط او بلواکۍ په يوه بله غميزه اړوي.»
دغه ګوند وایي، طالبان له بشري حقونو، اسلامي ارزښتونو او ملي ګټو سره په څرګند تقابل کې روان دي او له همدې امله یې د فرمانونو او اوامرو اطاعت نه یوازې واجب نه دی، بلکې د هېواد له ملي ګټو سره جفا ده.
د ملي محور ګوند پر ولس غږ کړی، چې د مدني مقاومت او نافرمانۍ له لارې د حق په مبارزه لاس پورې کړي، د امارت له اوامرو سرغړونه پيل او له هر ډول مرستې او همکارۍ ډډه وکړي.
دغه ګوند زیاته کړه: «په دې لړ کې موږ د پوهنتون له نارينه محصلينو او د ښوونځيو د لوړو ټولګيو له زده کوونکو غوښتنه کوو، چې د خپلو خويندو د ننګې او ملاتړ لپاره دې هره مياشت په وروستۍ رسمي ورځ ښوونځي او پوهنځي ته له تګ څخه ډډه وکړي او له ولس څخه مو غوښتنه دا ده، چې همدا ورځ د نجونو د زده کړو لپاره کمپاين ته ځانګړې کړي او د قلم، ژبې او اعتصابونو له لارې د اعتراض غږ پورته کړي.»
طالبانو درې کاله وړاندې تر ثاني امر پورې له شپږم ټولګي پورته د نجونو ښوونځي، دوه کاله وړاندې يې د ثاني امر له مخې د نجونو پر مخ د پوهنتون دروازې او تېره ورځ یې د ثالث امر له مخې د چټکو زده کړو ښوونځي او د طبي زده کړو دروازې هم د نجونو پر مخ وتړلې.