د ایران او افغانستان د سوداګرۍ ګډې خونې رییس وایي، د ګمرکې عوایدو او کورنيو تولیداتو د ملاتړ پاليسيو اړوند د طالبانو اړتیا ته په پام دغه ډله د تعرفو کمول او ترجيحي سوداګري نه غواړي. محمود سیادت وايي، په نږدې راتلونکي کې د دا ډول سوداګرۍ پلي کول امکان نه لري.
د ایران او افغانستان د سوداګرۍ د ګډې خونې رییس محمود سیادت د سه شنبې په ورځ د ایران د کارګرانو خبري اژانس (ايلنا) ته وویل، چې د ګمرکونو پر عوایدو د طالبانو انحصار د ترجيحي سوداګرۍ مخه نيسي.
نوموړي ويلي، چې له کابل سره د تهران ترجيحي سوداګري لا نه ده عملي شوې او په دې برخه کې له طالبانو سره خبرې روانې دي.
په ترجیحي سوداګرۍ ګې یو هېواد یا د هېوادونو یوه ډله یو بل ته ځانګړي شرایط وړاندې کوي چې د دوی ترمنځ سوداګري اسانه شي. دغه ځانګړي شرایط ډېری د تعرفو کمول، د سوداګریزو خنډونو لرې کول یا بازارونو ته اسانه لاسرسی ممکن کول دي.
د ایران او افغانستان د سوداګرۍ ګډې خونې رییس وويل، چې سږ کال افغانستان ته د ایران صادرات د تېر کال په پرتله ۳۰ سلنه ډېر شوي دي.
سیادت دغه راز ایران ته د افغاني پنبې د وارداتو پر وړاندې د خنډونو لرې کولو ته اشاره وکړه او ویې ویل چې له افغانستان نه ایران ته د پنبې واردات هم پام وړ زیات شوي دي.
نوموړي همدا راز زیاته کړه، چې ایران هڅه کوي له افغانستان څخه د څارویو د واردولو بهیر پیاوړی کړي.
سادات ټینګار وکړ: «د څارونکو بنسټونو متضاد سیاستونه له سرحدي ترمینلونو څخه د مالونو په تګ راتګ کې ستونزې رامینځته کوي او د مالونو په لېږد کې د ځنډ لامل کیږي چې د ایران او افغانستان سوداګرۍ ته جدي زیان رسولی شي.»
افغانستان ته د ایران عمده صادرات خوراکي، نفتي او ودانیز توکي دي.
د طالبانو ددولتي شرکتونو د ریاست د سرچینو په وینا، د دغه قرارداد پروسه شفافه نه ده ترسره شوې او داسې ادعاوې شته چې د یاد ریاست د دفتر رییس مفتي محمد سلیم حقاني دغه قرارداد د ونډې پر اساس سندریلا شرکت ته ورکړی.
د سرچینې د ادعا له مخې، د امارتي[دولتي] شرکتونو لوی ریاست د دفتر ریيس له هر شرکت څخه «شخصي سهم» غواړي او که یې ترلاسه نه کړي، د قرارداد د عملي کولو مخه نیسي. سرچینه زیاتوی، « د دې چارې له امله یوازې هغه شرکتونه چې د مفتي سليم شخصي ګټې تضمین کړي، پرمختګ کولای شي حال دا چې نور تجربه لرونکي شرکتونه د بازار له رقابته بې برخې کېږي».
افغانستان انټرنشنل ته رسېدلي اسناد ښيي، چې د سندریلا د پانګونې کچه ۳۵۰ میلیونه افغانۍ، له ناخالصو عوایدو د دولتي شرکت ونډه ۲۵ سلنه او له خالصو عوایدو ۴۰ سلنه ده. خو پر وړاندې یې د ادې ګروپ پانګونه ۵۵ میلیونه او له خالصو عوایدو د دولتي شرکت ونډه ۵۳ سلنه، د ابراهیم خلیل ۵۶۰ میلیونه پانګونه او د دولتي شرکت ونډه ۵۲سلنه، افغان کمپاونډ سپورټ سرویسز پانګونه له ۷۰۰ میلیونو تر یو میلیارد افغانیو او له خالصو عوایدو د دولتي شرکت ونډه ۴۹ سلنه ده، خو له تجربو، لوړې کچې پانګونې سره سره دغه قرارداد سندریلا ته په کمې پانګونې او ۴۰ سلنه ونډې ورکړل شوی.
د طالبانو د دولتي شرکتونو لوی ریاست یوه کارکوونکي افغانستان انټرنشنل ته وویل، « محمد سلیم حقاني، چې مخکې د بيمې د رياست مشر و، د بيمې سکتور د کمزورۍ عامل ګڼل کیږي، اوس، چې د امارتي شرکتونو د لوی ریاست دفتر رییس دی، هڅه کوي دولتي او خصوصي قراردادونه د خپلو شخصي ګټو لپاره کنټرول کړي.»
سلیم حقاني، سندریلا شرکت او د طالبانو د دولتي شرکتونو لوی ریاست ددغو ادعاوو په اړه تراوسه څه نه دي ویلي.
یاد قرارداد، چې د فبرورۍ په لومړۍ نېټه نافذ شوی، د کابل سرینا هوټل د شل کلن قرارداد له پای ته رسېدو وروسته لاسلیک شوی. د سندریلا ساختماني شرکت، چې یو افغان-جرمنی شرکت دی، ویلي، د هوټل مدیریت لپاره یې لس کلن قرارداد لاسلیک کړی، خو د مالي شرایطو جزئیات یې نه دي څرګند کړي.
د یاد شرکت رییس هارون عظیم فرانس پرېس ته په یوه مرکه کې وویل، چې دا معامله د سرینا هوټل د مخکیني قرارداد تر پای ته رسېدو وروسته لاسلیک شوې ده. نوموړي ویلي، چې سندریلا شرکت له شلو کلونو راهیسې په افغانستان کې فعال دی او د سړکونو جوړولو او کانونو په سکتور کې یې کار کړی دی.
