په تورخم کې یو ځل بیا جګړه پیل شوې ده
له تورخم څخه باوري سرچینو افغانستان انټرنشنل - پښتو ته وویل، چې په ډیورنډ کرښه نن شپه یو ځل بیا ناوخته د افغان طالبانو او پاکستاني ځواکونو ترمنځ نښتې شوې، چې لا هم روانې دي.
له تورخم څخه باوري سرچینو افغانستان انټرنشنل - پښتو ته وویل، چې په ډیورنډ کرښه نن شپه یو ځل بیا ناوخته د افغان طالبانو او پاکستاني ځواکونو ترمنځ نښتې شوې، چې لا هم روانې دي.
د سرچینو په خبره، په سیمه کې د سپکو او درنو وسلو غږونه اورېدل کېږي.
دا په داسې حال کې ده، چې تېره شپه هم د دواړو لوریو ترمنځ نښتې وشوې، چې تر نن سهار پنځو پورې روانې وې.
طالبانو د تېرې شپې پېښه کې د خپلو درېیو غړو د مرګژوبلې پخلی وکړ او په پاکستان کې سرچینو وویل، چې په دې نښتو کې یو ملکي وګړی وژل شوی او درې پاکستاني سرتېري ټپيان شوي دي.
دا په داسې حال کې ده، چې د تورخم دروازه له لسو ورځو راهیسې د هر ډول تګ و راتګ په وړاندې تړلې ده.
دغه لار تر هغه وروسته د پاکستان له خوا وتړل شوه، چې طالبانو غوښتل ډیورنډ کرښې ته څېرمه یوه امنیتي پوسته جوړه کړي.
د پاکستان په بلوچستان کې د امنیتي چارواکو په وینا، یوې ځانمرګې نن په خپل برید سره د دغه هیواد د سرحدي ساتونکو «یو غړی وواژه او څلور» نور یې ټپیان کړل. پاکستاني چارواکو منلې چې دا برید یوې ښځې کړی دی. لا هم خپلواک سرچینو د مرګ ژوبلې په هکله څه نه دي ویلي.
د کلات ولسوالۍ مرستیال بلال شبیر هم تایید کړه، چې برید په دغه ولسوالۍ کې شوی او پاکستاني سرحدي ساتونکي په نښه شوي دي.
هغه وويل: "د يوې بريدګرې په ځانمرګي بريد کې يو سرحدي سرتېرى وژل شوى او څلور نور ټپيان دي."
تر اوسه کومې ډلې د دې برید مسوولیت نه دی منلی، خو په تېر کې ورته بریدونه بلوڅ بېلتونپالو ډلو کړي دي.
په بلوچستان کې څو قومي ډلې د پاکستان د مرکزي حکومت پر وړاندې جنګېږي.
دغه ډلې ادعا کوي چې اسلام اباد په غیر عادلانه ډول د سیمې ګاز او معدني سرچینې استخراجوي، په داسې حال کې چې په سیمه کې غربت پراخه دی.
یو له دغو ډلو د بلوچ لیبریشن ارمي ده، چې پخوا یې د بریدونو ترسره کولو لپاره ښځې کارولې.
دا تاکتیک په سیمه کې د ځانمرګو بریدونو په بڼه کې بدلون دی، ځکه چې ډیری یې د نارینه وو لخوا کېږي.
د طالبانو کورنیو چارو وزارت تایید کړه، چې تېره شپه په تورخم کې د پاکستاني ځواکونو او دوی ترمنځ نښته کې یو طالب وژل شوی او دوه نور ټپیان شوي دي. په پاکستان کې سرچینو ویلي چې په نښتو کې یو ملکي وګړی وژل شوی او درې پاکستاني سرتیري ټپیان شوي دي.
سیمه ییزو رسنیو د طالبانو د کورنیو چارو وزارت د ویاند عبدالمتین قانع له قوله ویلي چې نښتې د پاکستاني ځواکونو لخوا پیل شوې وې او طالب ځواکونه اړ شول چې ځواب ووایی.
قانع وويل، جګړه د دوشنبې د شپې ۱۲ بجې پیل او د ورځې د سهار تر ۱۱ بجو پورې روانه وه.
هغه دا ادعا هم وکړه، چې پاکستاني ځواکونو ته مرګ ژوبله اوښتې او ویې ویل چې د پاکستان ځینې پوځي پوستې ویجاړې شوې دي.
په پاکستان کې سرچینو هم افغانستان انټرنیشنل ته ویلي چې په نښتو کې درې سرتیري ټپیان شوي او یو پاکستانی ملکي وګړی وژل شوی دی.
د پاکستان یوه امنیتي چارواکي د دوشنبې په ورځ د ترکیې انادولو اژانس ته وویل چې په ډیورنډ کرښه کې د ډزو په تبادله کې یو کس وژل شوی او یو بل ټپي شوی دی.
دغه چارواکي، چې نه یې غوښتل نوم یې واخیستل شي، وویل چې ټپي شوی سړی په ډزو ویشتل شوی او یو بل د ډزو له امله په ګڼه ګوڼه کې مړ شوی دی.
تورخم، چې د افغانستان او پاکستان ترمنځ له دوو مهمو سوداګریزو لارو یوه ده، د طالبانو له خوا د یوې نوې پوستې د جوړولو په اړه د شخړې له امله له یوې اونۍ زیات وخت لپاره تړل شوې ده.
یوه پاکستاني چارواکي وویل، د تورخم پولې تړل، چې پښتونخوا او افغانستان سره نښلوي، د دواړو هیوادونو ترمنځ سوداګرۍ ته هره ورځ درې ملیون ډالر زیان رسولی دی.
د پاکستان د بهرنیو چارو وزارت ویاند شفقت علي خان مخکې ویلي وو چې تورخم د طالبانو د هغو هڅو له امله تړل شوې ده چې غواړي په پاکستانۍ خاوره کې یوه پوسته جوړه کړي.
خان وویل چې د طالبانو دا اقدام د موجوده پروتوکولونو خلاف و او ټینګار یې وکړ چې د پاکستان حکومت غواړي چې دا مسله د خبرو اترو له لارې حل کړي.
پاکستاني رسنیو راپور ورکړی چې د پولې د بیا پرانیستلو لپاره د طالبانو او پاکستاني سرحدي ساتونکو ترمنځ څو پړاوه خبرې بې پایلې پای ته رسېدلي دي.
د جرمني د بادن وورتمبرګ ایالت په منهایم ښار کې یوه موټرچلوونکي پر خلکو موټربرید کړی، چې په پایله کې یې یو تن وژل شوی او د دوو نجونو په ګډون څو تنه ټپیان دي.
د پولیسو یوه ویاند د دوشنبې په ورځ تایید کړه، چې موټر چلوونکی نیول شوی، خو دا لا روښانه نه ده چې نور شکمن کسان هم شته که نه.
دغه برید د روزن مونټاګ مېلې پرمهال شوی.
د پېښې په ځای کې د موټر ټوټې، یوه غوڅه شوې پښه او پرځمکه پروت یو تن لیدل شوي.
د عیني شاهدانو په وینا، بریدګر خپل موټر د منهایم ښار له واسرټورم (اوبو برج) نه د پېراډه پلاټڅ پر لور له ګڼه ګوڼې ډکه کوڅه کې ځغلولی او خلک یې وهلي دي.
د افغانستان انټرنشنل د خبریال د رپوټ له مخې، دا د منهایم له ګڼه ګوڼې یوه ډکه کوڅه ده، چې له مارکټ پلاټڅ سره نږدې په څنګ کې پرته ده او په پارک کې یې وخت ناوخته د خوراکي توکو غرفې اېښودل کیږي.
مارکټ پلاټڅ له دې وړاندې د یوې بلې ترهګریزې پېښې شاهد و، چې یو افغان پکې ښکیل و.
منهایم د بادن وورتمبرګ په شمال کې د هیسن او راینلنډ فالڅ ایالتونو ترمنځ پروت دی. ترڅنګ یې مشهور پوهنتوني ښار هایدلبرګ پروت دی.
په دغه ښار کې د مسلمانانو په ځانګړې توګه د ترکانو شمېر ډېر دی.
په منهایم کې د یکشنبې په ورځ فاشینګ جشن ترسره شوی و او د دوشنبې په ورځ په ښار کې د روزن مونټاګ ( د ګلانو دوشنبه)بازار پیل و، چې د خوراکي توکو شاوخوا ۶۰ غرفې، د لوبو او تفریح وسایل پکې شامل دي.
په پېښه کې د غرفې څښتنانو او ننداره کوونکو ته د زیان رسېدو رپوټ نه دی ورکړل شوی.
د جرمني رسنیو د رپوټونو له مخې، د کورنیو چارو وزیرې نانسي فیزر د پېښې له امله د کولن په«روزن مونټاګ»مېلې کې خپل ګډون لغو کړی.
د هغې ویاند ویلي، چې وزیره له روانو پرمختګونو خبره ساتل کېږي او اوس تمرکز پر ژغورنې، د ټپيانو درملنې او د لومړنیو تحقیقاتو پر دوام دی.
د منهایم پوهنتون روغتون اعلان کړی، چې د بیړنیو مرستو تدابیر یې نیولي دي. روغتون د بیړني حالت پلان فعال کړی او د ټپیانو د درملنې لپاره یې ۸ ځانګړي ټیمونه چمتو کړي، چې د لویانو او ماشومانو دواړو درملنه کولای شي.
پولیسو اعلان کړی، چې د پېښې له قربانیانو سره د مرستې لپاره به د رواني سلامتیا ملاتړ برابر کړي.
پولیسو ویلي، چې وضعیت لا هم روښانه نه دی او ددوی پلټنې روانې دي.
پولیسو له خلکو غوښتنه کړې، چې د منهایم مرکزي سیمه پرېږدي او شاوخوا له تګ او راتګه ډډه وکړي.
طالبان وايي، تهران کې د دوی د حکومت سفیر د ایران لپاره له هندي سیال سره د خپلمنځي همکارۍ پر پراختیا خبرې کړې دي. تهران کې د طالبانو سفارت وايي، فضل محمد حقاني او د رواداو سرشت په مشرۍ پلاوی د چابهار بندر له لارې د وارداتو او صادراتو په برخه کې د همکارۍ پر زیاتولو هم غږېدلي دي.
تر دې لیدنې نږدې دوه اونۍ مخکې د ایران بهرنیو چارو وزارت وویل، چې له هند سره یې د چابهار بندر په برخه کې د همکارۍ لس کلنه موافقه لاسلیک کړې ده.
هند له ډونلډ ټرمپ هم غوښتي چې په ایران د بندیزونو برخه کې د چابهار بندر معافیت په پام کې ونیسي.
نوی ډېلی هڅه کوي چې د ایران د چابهار بندر له لارې له افغانستان او منځنۍ اسیا سره ونښلول شي.
د هند په غنمو بار لومړنی اورګاډی هم له چابهار بندر تېره میاشت هرات ته ورسېد.
هند په دې وروستیو کې له طالبانو سره د چابهار بندر او خپلمنځي سوداګرۍ د زیاتولو لپاره او لیدنې ډېرې کړې دي.
په وروستیو کې داسې رپوټونه هم دي چې هند په نوي ډېلي کې افغان سفارت طالبانو ته سپاري.
نوی ډیلی له دې ډلې سره د تعامل نږدې کچې ته رسېدلو سره غواړي د چین او پاکستان پر وړاندې په افغانستان کې د نفوذ سیالۍ کې مخکښ واوسي.
هند د افغانستان پر وچو مېوو تعرفې هم لرې کړې او له همدې امله دغه هېواد ته د افغانستان د وچو مېوو صادرات په لوړه کچه دي.
که څه هم د جمهوریت پرځېدو سره هند د سفیر په کچه له طالبانو سره تعامل نه لري، خو د دې ډلې واکمنېدو سره دغه هېواد ته افغان صادارت کال په کال زیات شوي دي.
د انډین ایکسپرېس د تېرې میاشتې رپوټ ښيي چې د ۲۰۲۳-۲۴ مالي کال لپاره له افغانستان نه د هند واردات ۶۴۲.۲۹ میلیونه ډالرو ته رسېدلي، خو صادرات د ۱۶ کلونو تر ټولو ټیټې کچې ته لوېدلي.
د ایران د دوغارون-تایباد سرحدي ترمینل چارواکي وايي، چې له دغه ترمینل نه د روان کال له پیل څخه تر مرغومي میاشتې پورې یو میلیون او۳۱۵ زره او ۵۲۷ ټنه مختلف توکي افغانستان ته صادر شوي چې د تېر کال په پرتله ۲۵ سلنه زیاتوالی ښیي.
د یاد ترمینل مدیر اسماعیل پور عابد وايي، دغه توکي د ۴۸ زره او ۱۸۴ ټرانسپورتي وسایطو له لارې افغانستان ته لېږدول شوي چې د ایران او افغانستان دواړو وسایط پکې شامل دي.
د هغه په باور، د وسایطو له لارې د توکو لېږد په تیر کال کې د ورته وخت په پرتله ۲۱سلنه زیاتوالی ښیي.
هغه وویل چې په همدې موده کې څه باندې یو میلیون او۹۹۵ زره ټنه مختلف توکي د ۵۱ زره او ۶۱۲لاریو له لارې افغانستان ته ټرانزیت شوي، چې د تیر کال په پرتله ۷۰ سلنه ډېر دي.
یاد ایراني چارواکي ایرنا اژانس ته وویل، چې افغانستان ته په صادرو شویو مهمو توکو کې ودانیز توکي، فولادي اوسپنې، ګازولین او مایع ګاز شامل دي.
دوغارون په صادراتو کې د ایران درېیم مهم خروجي سرحدي ترمینل دی او د ټرانزیت په برخه کې پنځم ځای لري.
ایراني چارواکي وايي، د ورځې له څلور زرو ډېر کسان، چې موټرچلوونکي، مساپر او اداري او خدماتي کارکوونکي پکې شامل دي، د دوغارون ترمینل له لارې تګ راتګ کوي او هر کال له دې لارې تر یو میلیون ډېر مساپر د ایران او افغانستان ترمنځ قانوني تګ او راتګ کوي.
د دوغارون ګمرک د کار ډېری حجم د بندر عباس له لارې د توکو ټرانزیټ دی. د افغان، پاکستاني، هندي او نورو هېوادونو سوداګریز توکي د فارس خلیج له هېوادونو بندرعباس او لنګه بندر ته لیږدول کیږي او بیا له هغه ځایه د دوغارون رسمي سرحدي دروازې له لارې ټرانزیټ کیږي.
