له جابه نه تر مریدکي؛ هند څومره په خپلو اهدافو کې دقیق دی؟
د قبایلي سیمو د چارو شنونکی
په ۲۰۱۳ کال کې د جیش محمد د مشر مولانا مسعود اظهر ورور مفتي عبدالرووف د مانسهرې ولسوالۍ د بالاکوټ په جابه سیمه کې د تعلیم القرآن مدرسې کلنۍ غونډې ته وینا کوله. دغه مدرسه پاس په ټهنه غره کې واقع ده، چې په ونو پوښل شوی او شاوخوا یې له خلکو خالي ده.
مدرسې ته له جابه بازار او کنګړ کلي دواړو خواوو لارې ورغلې او شاوخوا نیم ساعت پلی مزل لري. په دې مدرسه کې د هغو ۱۱۳ ځانمرګو بریدګرو نوملړ راځړیدلی و، چې له ۲۰۰۳ کال نه یې تر ۲۰۱۳ میلادي کال پورې په افغانستان کې ځانمرګي بریدونه کړي وو. دا ټول د جیش محمد د ډلې په مرکزونو کې تر روزنې وروسته، افغانستان ته لیږل شوي وو.
د قوماندان رووف ترڅنګ یو برچپک ګوته په ماشه ولاړ ساتونکی د احمد زبیر ورور و. زبیر د جیش محمد لومړنی ځانمرګی بریدګر و، چې په کابل کې یې ځان الوزولی و. ډیری خلک د جیش محمد ډلې د مشر مولانا مسعود اظهر وینا ته را غونډ شوي وو، خو نوموړی په دې ورځو کې نظربند و او پرځای یې مفتي عبدالرووف په غونډه کې ګډون کړی و. اکثریت ګډونوال د سوابۍ، دیر او کوهاټ اوسېدونکي وو. مفتي په خپلو خبرو کې وویل، چې بالاکوټ د «سید احمد شهید» او «اسماعیل شهید» مرکز دی او جیش محمد به د هغوی تحریک بېرته ژوندی کوي.
سید احمد د اتلسمې پیړۍ په لومړیو کې په پېښور او شاوخوا پښتني سیمو کې ځان امیرالمومنین اعلان کړی و. هغه پر خلکو د خپلې خوښې شریعت نافذ کړی و، د ښځو نکاحګانې یې له سره تړلې، کونډې یې په زوره خپلو کسانو ته ودولې او چې د چا په کور به پیغلې اوسېدې، دده جنګیالیو به ودونه ورسره کول. سیداحمد او د هغه ملګرو ته په لومړیو کې خلکو هرکلی ووایه، چې د سیکانو له ظلمونو نه تر سپږمو رسېدلي وو، خو کله، چې دوی د پښتنو له ټولنیزې مطالعې پرته د شریعت او امارت په نامه د خلکو خپلواکي، دودونه، غیرت او ټولنیز سیستمونه وننګول، خلکو یې پر ضد پاڅونونه وکړل او له سیمې یې پسې واخستل.
پر جابه کلي د ۲۰۱۹ کال د فبروري پر ۲۶مه هندي الوتکو له دې امله بمونه وغورځول، چې دلته د ترهګرو روزنځای دی او هندي کشمیر ته د جګړې لپاره جنګیالي ور لیږي. ددوی هدف په ټهنه غره کې د مسعود اظهر تعلیم القران مدرسه وه. د هندي الوتکو له بمبارۍ وروسته دې سیمې او مدرسې ته پر تګ محدودیتونه ولګول شول او د سیمې خلک له خبریالانو سره له خبرو اترو منع شول.
د جابه مدرسې له هدف ګرځېدو وروسته د جیش محمد ګڼ جنګیالي د شمالي وزیرستان خیسور سیمې ته ولیږدول شول. خیسور د وزیرستان له څو هغو محدودو سیمو شمېرل کیږي، چې د ضرب عضب له پوځي عملیاتو خوندي پاتې شوې.
پوره پنځه کاله وروسته تېره شپه ناوخته هند یوځل بیا د «سندور» عملیاتو په ترڅ کې د پاکستان پر نهو ځایونو په ۲۵ دقیقو کې ۲۴ لیزري توغندي وتوغول، چې دا په تېرو څو کلونو کې د هند تر ټولو سخت غبرګون ګڼل کیږي. یانې په پهلګام کې د هر وژل شوي هندي په بدل کې تقریبا یو توغندی توغول شوی. سندور سمبولیک نوم هم جنګیالیو او هغو مېرمنو ته یو پیغام ور کول دي، چې میړونه یې د پهلګام په برید کې له لاسه ور کړي.
هندي چارواکي وايي، چې توغندیو یې د کشمیر په پلازمېنه مظفر اباد کې د لشکرطیبه«ساوای ناله» او د جیش محمد «سیدنا بلال» کمپونه په نښه کړي. په کوټلي کې یې د لشکرطیبه «ګلپور او عباس» کمپونه، په بهمبر کې «برناله» کمپ، په سیالکوټ کې د حزب المجاهدین روزنیز کمپ، «سرجال» کمپ، په مریدکي کې د لشکر طیبه «مرکز طیبه» او په بهاولپور کې د جیش محمد «سبحان الله» مرکزي دفتر په نښه کړي دي.
بهاولپور، چې د هند د راجستان ترڅنګ تهر دښتې ته څېرمه پروت دی، د جېش محمد ډلې مهم مرکز ګڼل کېږي. مریدکې، چې د لاهور ترڅنګ پرته ده، د حافظ سعید په مشرۍ لشکر طیبه ډلې مرکز دی. دا ډله د ممبيي ترهګریزو بریدونو مسووله ګڼل کېږي.کوټلي، چې د پاکستان تر ولکې لاندې کشميرکې واقع ده، د هند له پونج او راجوري سره ګډې پولې لري.
د غرونو په منځ کې پروت مظفراباد د پاکستان تر واک لاندې کشمیر پلازمېنه ده چې ختیز پلو ته یې د هند د کشمیر سیمې بارامولا او کپواړه سیمې پرتې. دا سیمه د جماعت اسلامي د البدر مجاهدین، حزب المجاهدین، جیش محمد او لشکر طیبه ډلو مرکز ګڼل کیږي.
هند د دوشنبې پر ماښام له برید وړاندې د الوتنو یوه خبرتیاخپره کړې وه، چې له پاکستان سره پولې ته څېرمه ستر پوځي تمرینونه کوي.
هند رښتیا هم ترهګریز مراکز په نښه کړي؟
د غالب روایت له مخې په پاکستان کې د مذهبي سختدریځۍ او افراطیت ګوته ډېری خیبر پښتونخوا او قبایلي سیمو ته نیول کیږي، خو دا د اصلي ملاتړو او تغذیه کوونکو شبکو له تحلیل پرته نیمګړې او سطحي ارزونه ده.
د افراطیت د ودې اصلي محرکات ډېری حکومتي ـ امنیتي پالیسۍ، ستراتیژیکې محاسبې او ایډیولوژیک بنسټونه دي، چې ډېری د پاکستان تر واک لاندې کشمیر او پنجاب نه سرچینه اخلي. شنونکي دا سیمه د افراطي ډلو او د هغوی د جګړه ییز تفکر د تولید او روزنې مرکز بولي، چې تخریبي فعالیتونه او ورانکارۍ یې د هندي کشمیر، پښتونخوا او افغانستان پر جغرافیاوو متمرکز دي.
د پنجاب ایالت مرکز لاهور، چې د دغه ایالت مهم سیاسي-اقتصادي ښار ګڼل کیږي، د لشکر طیبه د مرکزي قوماندانۍ په نامه مشهور دی ، ځکه د مالي او افرادي قوت له اړخه یې ډېره تکیه پر دغه ښار ده. له دغه ښار نه شاوخوا ۲۹ کیلومټره لرې د شیخ پورې ولسوالۍ مُریدکی سیمه ددغې ډلې مرکز ګڼل کیږي چې د تېرې شپې په برید کې هندي توغندیو په نښه کړی. په مریدکي کې د مکه او مدینه په نومونو د لشکر طیبه دوه کالونۍ او د دې ډلې تعلیمي روزنځای (مرکز طیبه) د لشکر طیبه د نظامي مرکزونو حیثیت لري. هندي الوتکو دغلته ددې ډلې جومات (ام القری) هم په نښه کړی.
پخوا سپاه صحابه ترهګرې ډلې دلته فاروقیه جامعه او په فیروزپور کې مولانا اشرف علي تهانوي اشرفیه جامعه چلوله، چې د افغان جنګیالیو د استوګنې، ارام او روزنې مهم مراکز وو. په دغو مدرسو کې له فکري روزنې وروسته اکثریت طالبان د روزنې او جګړه ییزو دورو لپاره وزیرستان او افغانستان ته لیږل کیدل.
هند د پنجاب په بهاولپور کې د جیش محمد «سبحان الله» مرکزي دفتر هم په نښه کړی. د بهاولپور دوه ولسوالۍ رحیم یارخان او بهاول نګر د جیش محمد او نورو پاکستانیو مذهبي ډلو د افرادي قوت مهم مراکز ګڼل کیږي. د څیړونکو په باور، د رحیم یارخان مخزن العلوم، د خان پور عبدالله ابن مسعود مدرسه او د بهاولپور په چولستان کې د جیش محمد د مشر مسعود اظهر «علي عثمان» پخوانۍ مدرسه او لویې ودانۍ ټولې د افغانستان او کشمیر د جنګیالیو په خدمت کې پاتې شوې دي.
په سیالکوټ کې د حزب المجاهدین روزنیز کمپ، او د «سرجال» په نامه بل د جنګیالیو روزنځای په نښه شوي دي. سیالکوټ او د پنجاب نور مهم ښارونه لکه فیصل اباد، ګوجرانواله او ملتان چې د پاکستان د سترو صنعتکارانو ښارونه دي، د لشکر طیبه، جیش محمد او حرکت المجاهدین مهم مراکز ګڼل کیږي او د افغانستان په شل کلنه جګړه کې باروت، د ځانمرګو واسکټونو توکي او نور چاودېدونکي وسایل د همدغو ښارونو له فابریکو قبایلي سیمو ته تلل چې په افغانستان کې د افغان حکومت او ناټو ځواکونو خلاف بریدونو کې وکاریږي. له دغو ښارونو نه جنګیالیو ډلو ته هرکال د زکات او مرستې په نامه لسګونه میلیونه روپۍ ټولیږي. سوداګر او صنعتکاران له جنګیالیو او مذهبي ډلو سره زیاتره مرستې د امنیتي ادارو د ځانګړو کړیو په غوښتنه کوي.
د هند د تېرې شپې د برید له اهدافو ښکاري، چې په غوڅ ډول یې د جیش محمد، لشکر طیبه او حزب المجاهدین پاکستانیو ډلو مرکزونه په نښه کړي.
هند له دې وړاندې په ۲۰۱۶ کال کې اوړي، په ۲۰۱۹ کال کې د بالاکوټ هوايي بریدونه هم کړي، خو تازه بریدونه یې د شمېر او اهدافو په لحاظ له لومړنیو هغو سره متفاوت او ستر دي. دغه راز د تېرو بریدونو تجربو هم ښايي ددغه برید د اهدافو په دقت کې له نوي ډیلي سره مرسته کړې وي. تر اوسه په برید کې د کارول شویو توغندیو ډول نه دی په ډاګه شوی او نه هم د جنګیالیو د مجموعي تلفاتو په اړه څه ویل شوي، خو د جیش محمد ډلې مشر مسعود اظهر په یوه اعلامیه کې وویل، چې په بهاولپور ښار کې پر سبحانالله مرکز برید کې دده د کورنۍ لس تنه غړي او څلور نږدې ملګري وژل شوي دي. اظهر وايي، دده مشره خور او د هغې مېړه، دوه ورېرونه، ورېندار او د کورنۍ پنځه ماشومان د وژل شویو کسانو په ډله کې دي. سره له دې، چې د پهلګام له برید وروسته په دوه اونۍ ځنډ کې اکثریت ادارې او مدرسې بندې شوې، خو د تلفاتو له څرنګتیا ښکاري، چې د جنګیالیو ډلو مشران او جګپوړي غړي خوندي ځایونو ته تللي.
پر جابه کلي د ۲۰۱۹ کال له برید سره هممهاله هم د جیش محمد ګڼ جنګیالي د شمالي وزیرستان خیسور سیمې ته ولیږدول شول. خیسور د شمالي وزیرستان له څو هغو محدودو سیمو شمېرل کیږي، چې د ضرب عضب له پوځي عملیاتو خوندي پاتې شوې. له دې وړاندې په ۲۰۰۵ کال کې، چې د کشمیر، بالاکوټ او اوایبټ اباد ګڼې سیمې یوې ځواکمنې زلزلې ورانې کړې، پوځ او استخباراتو د جیش محمد په ګډون ټولې جنګیالۍ ډلې وزیرستان ته ولیږدولې، ځکه په سیمه کې د بشري عملیاتو پرمهال د هغوی د افشا کېدو یا په نښه کېدو وېره انګیرل کېده.
پاکستان به کوم اهداف په نښه کوي؟
د پاکستان پوځ د عامه اړیکو رییس برید جنرال احمد شریف چودري د چهارشنبې په ورځ تایید کړه چې د هند د هوایي بریدونو په ترڅ کې چې د پاکستان پر بېلابېلو «ملکي سیمو» ترسره شول، ۲۶ ولسي وګړي وژل شوي او ۴۶ نور ټپیان دي. نوموړي وویل، چې هند د شپې مهال پر شپږ بېلابېلو ځایونو ۲۴ هوایي بریدونه کړي.
هغه ادعا وکړه چې د پاکستان پوځ د هند پنځه جنګي جېټ الوتکې او یوه بې پیلوټه الوتکه راغورځولې، خو هند تر اوسه په دې اړه څه نه دي ویلي. پاکستاني امنیتي سرچینو ویلي چې د هند د یوې پلې لوا قرارګاه یې هم له منځه وړې، چې د هندي پوځ د ۱۵مې قول اردو تر نهمې فرقې لاندې یې کار کاوه. پاکستان دغه راز اعلان وکړ، چې هند عام ځایونه او جوماتونه په نښه کړي او وژل شوي کسان ټول ملکي وګړي دي.
د پاکستان پوځ خبرداری ورکړی، چې ددفاع حق له ځان سره ساتي او د خپلې خاورې ددفاع توان لري. خو تراوسه پورې دا روښانه نه ده، چې د پاکستان دفاعي اقدام څه دی.
ظاهرا هند په پاکستان کې ډیری هغه مرکزونه په نښه کړي، چې د دغه هېواد د جنګیالیو ډلو روزنځایونه شمېرل کیږي. په ځانګړي ډول په مریدکي، بهاولپور او کشمیر کې چې کوم مرکزونه په نښه شوي، له دې وړاندې هم د پاکستان او نړیوالو رسنیو په رپوټونو کې د پاکستاني ترهګرو ډلو د مرکزونو په توګه معرفي شوي. د نوي ډیلي دریځ دادی، چې دوی اقتصادي، ملکي او نظامي اهداف نه دي په نښه کړي او یوازې یې د جنګیالیو ډلو مرکزونه هدف ګرځولي.
خو پاکستان که په متقابل اقدام لاس پورې کوي، د هند پر کومو اهدافو برید کولای شي؟
ظاهرا په هند کې داسې ډلې نه تر سترګو کیږي، چې د پاکستان پر وړاندې په جګړه کې ښکیلې وي، یا هغلته مرکزونه ولري، نو د اسلام اباد اهداف به ډېری واړه او نامشخص وي. پر پوځي او اقتصادي مرکزونو برید حساسیت پاروونکی دی او ښايي د دواړو هېوادونو ترمنځ اړیکې لا ترینګلې کړي.
سره له دې چې اسلام اباد وايي، هندي توغندیو ددوی د برېښنا یوه پروژه هم په نښه کړې، خو دا احتمال کم دی، چې پاکستان دې د هند پوځي یا د اوبو او انرژۍ تاسیسات په نښه کړي.په دې توګه، ډېر احتمال دی، چې د ۲۰۱۹ کال متقابلو بریدونو په څېر د هند کم پامه او کم خطره اهداف په نښه کړي.