شننه: د هند او پاکستان د تازه جګړې پایلې

د هند او پاکستان تر منځ اتلس ورځنۍ شخړه د مې میاشتې په لسمه نېټه د مازدیګر په څلورنیمو بجو د هغه اوربند په نتیجه کې پای ته ورسېده، چې د امریکا د حکومت په هلو ځلو منځ ته راغی. د اوربند اعلان هم د امریکا د ولسمشر ټرمپ له خوا په خواله رسنیو کې د یوه پوست له لارې وشو.

د هند او پاکستان تر منځ د دغې تازه شخړې پیل د اپریل د میاشتې په دوه ویشتمه نېټه د ترهګرو د یوه برید په وجه وشو، کوم چې د هند تر واک لاندې کشمیر د پهلګام په سیمه کې شوی و. په دغه برید کې ترهګرو پنځه ویشت تنه هغه سیلانیان ووژل، چې د هند د مختلفو سیمو نه د سیل لپاره دغه ځای ته راغلي وو.

په لومړي سر کې د "مقاومت نهضت" په نوم یوه سازمان د دغې مرګ‌ژوبلې مسوولیت پر غاړه واخیست، او هند ادعا وکړه چې یاد سازمان په پاکستان کې د یوې پېژندل شوې ترهګرې ډلې "لشکر طیبه" یوه نوې څانګه ده.

دا خبره د یادونې وړ ده، چې لشکر طیبه د دې نه وړاندې هم څو څو ځله د هند پر ضد ترهګري بریدونه کړي دي. نو ځکه هند پر پاکستان تور پورې کړ، چې دغه برید د پاکستان د حکومت له خوا د کشمیر د بې‌ثباته کولو په موخه تنظیم شوی دی او هند به هرو مرو د بې‌ګناه سیلانیانو د وینې غچ له پاکستان نه اخلي.

پاکستان که څه هم د هند دغه تور رد کړ، خو هند ته یې اخطار ورکړ، چې که هغه د پاکستان پر ضد تېری وکړي، نو پاکستان به ورته کلک ځواب ورکړي.

دواړو خواوو یو بل تهدید کړل. د تودو تبلیغاتي جګړو ترڅنګ، لومړی د کشمیر په سیمه کې د دواړو هېوادونو تر منځ د کنټرول پر کرښه د تیرو څو کلونو راهیسې روان اوربند مات شو، او توده جګړه پیل شوه. له هغې وروسته هند د پاکستان په پنجاب او سند ایالتونو کې توغندويي او ډروني بریدونه وکړل، هلته چې د هند د حکومت د وینا سره سم، د ترهګرو مرکزونه وو.

د پاکستان د حکومت رسمي اعلان سره سم، د هند په دغو بریدونو کې شپږویشت کسان مړه شول. پاکستان د چينایي جنګي الوتکو له لارې د توغندیو په ویشتلو سره د هند د پنځو الوتکو د راغورځولو ادعا وکړه. هند لومړی دغه ادعا رد کړه، خو وروسته نړیوالو رسنیو د درېیو هندي الوتکو د راغورځېدو خبرونه موثق وبلل.

درې ورځې وروسته پاکستان هم بریدونه وکړل، خو جګړه ورځ تر بلې پراخېدله. دواړو هېوادونو په یو او بل د ډرونونو په وسیله سلګونه بریدونه وکړل.

چون هند او پاکستان دواړه اټومي وسلې لري، نو نړیوالو ته اندېښنه پیدا شوه، چې خدای مه کړه دا جګړه اټومي بڼه وانخلي. نو امریکا، سعودي عربستان او ترکیې د فعالو دیپلوماتیکو اړیکو له لارې هڅه وکړه، چې دواړه هېوادونه اوربند ته چمتو کړي.

په داسې حال کې چې د دواړو هېوادونو تر منځ پوځي تنش اوج ته رسېدلی و، د امریکا حکومت وتوانېد چې د مې د میاشتې په لسمه نېټه د مازدیګر په څلور نیمو بجو دواړه هېوادونه د جنګ بندولو او اوربند پلی کولو ته چمتو کړي.

دا د هند او پاکستان تر منځ پنځمه پوځي جګړه وه. د هېوادونو په جګړو کې تبلیغاتي جګړې معمول ګڼل کېږي، خو د هند او پاکستان لافې شافې بیا یو څه بل ډول وي.

په اوسنۍ جګړه کې، چې تر هوایي بریدونو، توغندیو او ډرونونو پورې محدوده وه، دواړو هېوادونو د جګړې د ګټلو ادعاوې وکړې.

په پاکستان کې د هند پر ضد جګړه کې او د کشمیر د ګټلو په مبارزه کې د پنجاب خلک تل وړاندې وي. دا ځل دا خبره لا زیاته وه، ځکه چې د پښتونخوا خلک د ټي ټي پي او د پوځ تر منځ جګړه کې ښکېل دي، او هره ورځ د دواړو له خوا مرګ‌ژوبله ویني.

د پاکستان حکومت د دوی حالت ته هېڅ پاملرنه نه کوي. حتا کله چې د پاکستان او هند تر منځ د ډرونونو د جګړې خبرونه اوج ته رسېدلي وو، هممهاله پاکستاني پوځ د ټانک، تیراه او وزیرستان په سیمو کې بریدونه وکړل، چې پکې د ماشومانو، ښځو او بوډاګانو په ګډون بې‌ګناه ملکی وګړي مړه شول. خو د پاکستان رسنیو دغو غمجنو پېښو ته هېڅ انعکاس ور نه کړ.

بلوچستان کې هم چا په دې جګړه کې دلچسپي نه لرله.

د هند او پاکستان تر منځ اصلي جګړه وروستۍ څلور ورځې وشوه.

په پاکستان کې پوځ نه یوازې د پوځي چارو پریکړه کوونکی و، بلکې ورسره د سیاسي، بهرنیو چارو او تبلیغاتي کمپاین واګې هم د پوځ په لاس کې وې.

هغوی هم د جګړې د ګټلو دعوې وکړې او هم یې د ګټې کریډیټ واخیست. د بېلګې په توګه، د هند پوځي چارواکو له هیڅ یوه بهرني حکومت سره خبرې ونه کړې، خو د پاکستان د پوځ لوی درستیز جنرال عاصم منیر او د آی ایس آی رییس جنرال عاصم ملک (چې د ملي امنیت مشاور هم دی) نه یوازې له امریکا او نورو حکومتونو سره د خبرو اترو برخه ول، بلکې اصلي پرېکړه کوونکي هم همدوی وو.

د هند لپاره دا لنډمهاله جګړه، چې په حقیقت کې هېڅ یوه خوا یې نه ده ګټلې، د پاکستاني جنرالانو لپاره ستره سیاسي ګټه درلوده.

هغوی د هند ته د ماتي ورکولو پراخو تبلیغاتو له لارې خپل سیاسي مخالفین دفاعي حالت ته راوستل.

بل‌خوا د هند وزیر اعظم نریندرا مودي او د هغه وزیرانو په لومړي سر کې د پاکستان پوځ ته د درس ورکولو سختې خبرې کولې، خو کله چې د اټومي جګړې خطر په منځ کې راغی، هند د امریکا تر فشار لاندې د جګړې بندولو ته مجبور شو، چې له امله یې په کورني سیاست کې زیان وکړ.

ورپسې د ولسمشر ټرمپ هغې وینا هم هند ته زیان واړاوه، چې ګواکي امریکا به د کشمیر د مسالې په حل کولو کې د هند او پاکستان تر منځ منځګړیتوب وکړي.

دا ځکه چې په کال ۱۹۷۱ کې بنګله‌دېش له پاکستان څخه د جګړې له لارې جلا شو، او په ۱۹۷۲ کال کې پاکستان دله هند سره د شمله تړون لاسلیک کړ، چې له مخې یې کشمیر نوره یوه نړیواله مساله نه، بلکې یوازې د دواړو هېوادونو تر منځ داخلي مساله وبلل شوه.

د دې له مخې، هېڅ بل هېواد د دې قضیې په اړه د مداخلې حق نه لري.

خو د ولسمشر ټرمپ دغه وینا دا معاهده تر پښو لاندې کوي، نو څرګنده خبره ده چې دغه مداخله د پاکستان په ګټه او د هند په تاوان ده.