چین د طالبانو له واکمنۍ راهیسې په افغانستان کې تر ټولو لوی پانګهوال دی
د طالبانو بیا ځل واکمنېدو او له افغانستانه د بهرنیو ځواکونو په ګډون د نړۍوالو ادارو وتو چین ته فرصت ورکړ؛ څو د افغانستان د پانګونې مارکېټ ته ننوځي او له شته خلا څخه ګټه پورته کړي.
ایران ټاېمز ورځپاڼې ویلي، چین په نږدې څلورو کلونو کې د افغانستان دننه په بېلابېلو برخو کې د یوه ستر پانګهوال هېواد په توګه راڅرګند شوی دی.
راپور زیاتوي، د طالبانو حکومت چې له سختو مالي ستونزو سره مخ دی هڅه کوي د افغانستان غني کانونه وکېندي.
دغې ډلې پر داخلي پانګهوالو سربېره، چینایي شرکتونو ته هم د سرو زرو، ګران بیه ډبرو او کرومایټ (چې په فولادو کې کارول کېږي) د استخراج قراردادونه ورکړي دي.
سره له دې چې چین هم لا تر اوسه طالبان په رسمیت نه دي پېژندلي؛ خو د افغانستان پر وړاندې د بندیزونو د ختمېدو غوښتنه کوي او غواړي شاوخوا ۹ مېلیارده ډالر کنګل شوې شتمنۍ چې د امریکا پخواني ولسمشر جوبایډن د فرمان له مخې بندې شوې دي؛ خوشې شي.
افغانستان د چین د «یو کمربند، یوه لار» اقتصادي نوښت لپاره یوه مهمه څلورلارې ګڼل کېږي. چین د افغانستان له ګاونډ سره د سوداګریزو اړیکو پراخوالی یوه مهمه موخه ګڼي. په کابل کې د بیجېنګ سفیر ژاو شینګ تېر کال د (تلې په میاشت کې) پر اېکس پاڼه ولیکل: «چین د افغانستان د صادراتو لپاره پر ۱۰۰سلنه ګمرکي تعرفو معافیت اعلانوي».
دغه اقدام چې د ډونالډ ټرمپ د تعرفو د ناندریو پر مهال شوی، طالبانو ته یې زمینه برابره کړې چې د چین بازارونو ته د انرژۍ او رغنیزو توکو په برخه کې بې تعرفې لاسرسی ولري.
د طالبانو تر واک لاندې د سرپل ولایت د نفتو کېندنې اړوند د پانګونې په برخه کې لومړنی ستر قرارداد د ۲۰۲۳ کال د جنورۍ په میاشت کې له یوه چینایي شرکت «د منځنۍ اسیا د نفتو او ګازو د استخراج شینجیانګ شرکت» (CAPEIC) سره لاسلیک شو.
د طالبانو ویاند ذبیحالله مجاهد هغه مهال وویل: «پر دې بنسټ، CAPEIC هر کال ۱۵۰ مېلیونه ډالره پانګونه کوي».
د ده په خبره، دغه پانګونه به په درېیو کلونو کې ۵۴۰ مېلیونه ډالرو ته ورسېږي او قرارداد به ۲۵ کاله دوام ولري.
د طالبانو حکومت به په دې پروژه کې ۲۰ سلنه ونډه ولري، چې تر ۷۵ سلنې پورې لوړېدای شي.
د یادې ډلې د بیا ځل واکمنۍ راهیسې د کان کېندنې په برخه کې نږدې ۲۰۰ قراردادونه یوازې له چینایي شرکتونو سره شوي دي.
چین همدا راز د لوګر ولایت د مس عینک ستر کان کېندنې کارونه د ۲۰۲۴ په جولای میاشت کې بیا پیل کړل.
دغه پروژه په ۲۰۰۸ کال کې د ۳ مېلیارده ډالرو په ارزښت د ۳۰ کلونو لپاره لاسلیک شوې وه؛ خو د بهرنیو ځواکونو او طالبانو تر منځ جګړو دغه پروژه ۱۶ کاله وځنډوله.
د عینک مسو کان د نړۍ دویم ستر کان بلل کېږي، چې د برېښنایي موټرو د بیټریو او الېکټرونیکي چیپونو لپاره کارېږي.
چین خپل تعاملات له طالبانو سر تر بل هر هېواده ښه ساتلي او ان د پاکستان سره یې د دغه ډلې د خبرو اترو او اړیکو ښه کېدو منځګړتوب هم کړی دی.
تېره اونۍ په بیجېنګ کې د طالبانو، پاکستان او چین بهرنیو چارو وزیرانو ګډه غونډه وکړه، چې د راپورونو پر بنسټ له طالبانو پکې غوښتنه شوي؛ څو افغانستان کې د هند د نفوذ مخه ونېسي. له چین سربېره د ایران، روسیې، منځنۍ اسیا او یو شمېر نورو هېوادونو پانګهوالو هم افغانستان کې پانګونې ته لېوالتیا ښوولې.
دا په داسې حال کې ده، چې په کور دننه او بهر د جلا وطنه افغانانو له لوري نیوکې کېږي چې طالبانو په خپلسرې او ناقانونه توګه د افغانستان طبیعي شتمني د چین په ګډون د یو شمېر نورو هېوادونو منګولو کې ورکړې ده.