د تېر جمهوري نظام پخوانی والي حلیم فدایي وایي، چې طالبان د افغانستان د ابادۍ لپاره نه، بلکې د دولتدارۍ د جوړښتونو د ویجاړولو، له بېثباتۍ سره د ملت د مخامخ کولو او د هېواد د منزوي کولو لپاره یوه استخباراتي پروژه ده.
پخواني والي حلیم فدایي پر خپلې اېکس پاڼې د طالبانو په اړه یو مفصل او انتقادي پوسټ کړی، چې پکې یې طالبان یوه استخباراتي وسیله بللي او ویلي یې دي، چې د دوی هدف د افغانستان ابادي نه، بلکې قصدي ویجاړي ده.
فدایي لیکلي: «طالبان د افغانستان د جوړولو لپاره نه، بلکې د کمزورې کولو، محتاج کولو، منزوي کولو، جاهل کولو، بېکاره کولو، بېتمدنه کولو او کډوال کولو لپاره جوړ شوي او راوستل شوي دي. د نجونو پر مخ د مکتبونو بندول او د پوهنتونونو تړل د همدې هدف برخه ده.»
نوموړی دا هم زیاتوي، چې د طالبانو لهخوا د تعلیم د بندېدو سیاستونه یوازې د ښځو او نجونو پر وړاندې نه دي، بلکې دا ټولنه په مجموع کې د ناپوهۍ کندې ته غورځوي.
د فدایي په وینا، دا یوه استخباراتي دسیسه ده چې د افغانستان ملت د نړۍوال پرمختګ له کاروانه لرې وساتي.
هغه بیا دا مشخص کړې نه ده، چې دا دسیسه د چا یا کوم هېواد له خوا روانه ده.
هغه ادعا کوي، چې طالبان په شعوري ډول د دولتدارۍ اصول تر پښو لاندې کوي او دا کار یې تصادفي نه، بلکې حسابشوی اقدام دی.
نوموړي د طالبانو د اداري سیاستونو پر ضد هم انتقاد کړی دی او لیکلي یې دي: «په تېرو شلو کلونو کې چې کوم سیسټمونه ایجاد شوي وو، هغه د اهل او نااهل ترمنځ د توپیر نه کولو له امله هره اوونۍ یا هره میاشت د لوړپوړو او ټیټپوړو کارمندانو ادلونبدلون کېږي، چې دا کار د ادارې د تخریب یوه بله وسیله ده.»
فدایي زیاتوي، چې د طالبانو له خوا د غېر مسلکي کسانو ګومارنې، د رتبو بېنظمۍ، د ملکي او نظامي بسټونو ترمنځ نه توپير او حتی د ماسټري سندونو بېبنسټه وېش، ټول د اداري نظام د ورانولو لپاره دي.
هغه لیکلي: «دوی ټول نظام ‘ملاکراسي’ کړ، ماسټري سندونه یې بېازموینې ورکړل، نظامي رتبې یې ملکي وګړو ته ورکړې او امیر یې د مامور تابع کړ.»
هغه همداراز اشاره کړې ده، چې دا ډول بېثباته ګومارنې یوازې د استخدام او انفکاک په برخه کې نه دي، بلکې د حکومت نورې برخې هم د یو ډول مبهم، بېنظامه او غېر موثر حالت سره مخامخ دي.
فدایي ادعا کوي، چې د طالبانو د مشرتابه پټ ساتل او له عام ولس او رسنیو څخه لرې ساتل، د افغانستان پر وړاندې د «پټې دسیسې» یوه برخه ده.
د هغه په خبره: «د دوی د امیر چې دوی ورته ‘امیرالمؤمنین’ وایي، پټ ساتل د همدې طرحې یوه لویه برخه ده.»
هغه طالبان د دولتدارۍ اصولو خلاف او د یوه ملت د ویجاړونې اصلي عاملین ګڼلي او ټینګار یې کړی، چې دا یوه سیاسي او استخباراتي دسیسه ده، چې هدف یې نه یوازې د نظام سقوط دی، بلکې ملت ته همداسې کړاوونه ور بښل دي.
حلیم فدایي دغه څرګندونې په داسې حال کې کوي، چې طالبانو خپل نظام له نړۍوالې انزوا سره کړی دی، ښځو ته یې د زدهکړو، کار او سیاسي مشارکت دروازې تړلې دي او د ملګرو ملتونو په ګډون د ګڼو نړۍوالو بنسټونو په تګلارو سخت انتقادونه کړي دي.
د چارو پوهان وایي، چې طالبانو له ۲۰۲۱ کال راهیسې چې بیا واک ته رسېدلي، د افغانستان د دولتدارۍ، ملت جوړونې او انساني ارزښتونو بنسټونه کمزوري کړي دي.
د افغانستان پخواني جمهوري نظام یو افسر، چې نه غواړي نوم یې واخېستل شي، افغانستان انټرنشنل ته وویل، «اکثره هغه سرتېري چې د جمهوري نظام پر مهال یې خدمت کړی و، دلته ایران ته یې پناه وړې، ځکه ژوند یې په افغانستان کې خوندي نه و. اوس هغوی له جبري شړلو سره مخ دي. څو تنه نږدې ملګري مو بېرته افغانستان ته شړل شوي دي».
په اسلام کلا کې د طالبانو ۱۸ استخباراتي ماموران
یوه بله اندېښنه د اسلامکلا سرحد کې د طالبانو د استخباراتي مامورانو زیاتوالی دی.
یو تن پخوانی افسر، چې لاهم په ایران کې اوسي، وایي چې د طالبانو د استخباراتي مامورانو شمېر په دې سرحدي سیمه کې له پنځو نه ۱۸ ته لوړ شوی او هغوی دا هڅه کوي چې بېرته راستنېدونکي پخواني نظامیان وپیژني او ویې نیسي.
هغه زیاتوي، « دوی له کندهاره څلور استخباراتي کسان هم راوغوښتي چې پخواني نظامیان وپیژني. اوس زیات شمېر بېرته ستانه شوي کسان پټ ژوند کوي او له کورونو نه شي وتلی».
د تېر جمهوري نظام د پولیسو یوه افسر له نومښودنې پرته افغانستان انټرنشنل ته وویل:«د جهوریت اکثره سربازان چې په افغانستان کې یې ژوند په خطر کې و، دلته ایران ته راغلی دي، اوس دلته ټول په اندېښنه کې دي ځکه په زور یې بېرته افغانستان ته اړوي».
نوموړي زیاته کړه، «زموږ نږدې ملګري یې بېرته افغانستان ته اړولي دي».
د ایران حکومت له دې وړاندې ویلي و، چې تر ګواښ لاندې افغان پخوانیو سرتېرو ته د سرشمېرنې ځانګړې پاڼې ور کوي، چې له جبري شړل کېدو به خوندي وي، خو په دې وروستیو کې داسې ښکاري، چې ایران د پخوانیو افغان سرتېرو شړل هم د خپل پلان برخه ګرځولې.
د کډوالو پنځمه کټګوري
ایران د ۱۴۰۲ کال په کب میاشت کې د افغان پخوانیو سرتېرو بیاځلي سرشمېرنه او د ثبت چارې پیل کړې او دلیل یې دا و، چې په چارو کې یې اسانتیا راشي.
د ایران د بهرنیو اتباعو ادارې له یو شمیر پخوانیو افغان پوځیانو سره چې ایران ته یې پناه وړې وه، اړیکې ونیولې او د هغوی مشخصات یې وپوښتل او وروسته یې دوی ته ځانګړې پاڼې ور کړې.
ایران تر اوسه پورې په رسمي ډول د پخوانیو حکومتي پوځیانو د سرشمیرنې او هغوی ته د اسانتیاو رامنځته کولو په اړه چې ایران ته یې پناه وړې ده، څه نه دي ویلي، خو د نظامیانو د ستونزو له رسنیز کېدو وروسته په تېره کب میاشت کې د دغه هېواد د کډوالو او بهرنیو اتباعو ادارې وویل، چې په شپږو کټګوریو کې افغان کډوال په ایران کې پاتې کېدای شي، چې په پنځمه کټګوري کې یې پخواني افغان سرتېري او چارواکي هم شامل دي.
د تېرې غويي میاشتې پر۲۸مه د افغانستان پخواني پوځي پیلوټ محمد امیر توسلي له ایران څخه د وتلو سند له ترلاسه کولو وروسته ځان وواژه. دې پیښې په ایران کې د افغان نظامي پناه غوښتونکو اندېښنې زیاتې کړې، خو اوسنۍ جبري شړنو افغان نظامیان له نویو اندېښنو سره مخ کړي دي.
د ایران او اسراییل په جګړه کې د افغان کډوالو د ښکیلتیا تورونو هم افغان پخواني سرتېري اسیب پذیره کړي دي.
غبرګونونه او اندېښنې
د بشري حقونو بنسټونه او مهاجرتي سازمانونه خبرداری ورکوي چې د پناه غوښتونکو جبري شړل، په ځانګړي ډول هغه کسان چې له پخواني حکومت سره یې کار کړی وي، د نړیوالو اصولو ښکاره نقض دی.
سره له دې چې طالبانو په ۲۰۲۱ کال کې د عمومي عفوې اعلان کړی و، خو بېپلوه راپورونه ښيي چې دغه ژمنې پر ځای نه دي پاتې شوې او لسګونه پخواني سرتېري یا وژل شوي یا هم توقیف شوي دي.
شنونکي باور لري چې د ایران دغه اقدام د کورنیو فشارونو، اقتصادي ستونزو او د طالبانو له اوسني رژیم سره د سیاسي اړیکو د توازن ساتلو یوه برخه ده. تهران له یو لوري غواړي د خلکو د نارضایتۍ مخه ونیسي او له بل پلوه له طالبانو سره سیاسي اړیکې وساتي.
پخواني نظامیان له نړیوالو سازمانونو او ایران څخه غواړي چې دا بهیر ژر تر ژره بند شي او هغو کسانو ته چې د طالبانو له خوا تعقیبېږي، خوندیتوب ورکړل شي. دوی وایي، که نړیوال غبرګون جدي نه وي، ښایي دا لړۍ پراخه شي.
د راپورونو له مخې، لا هم روښانه نه ده چې دقیقاً څومره پخواني افغان نظامیان له ایران نه بېرته شړل شوي ، خو طالبانو له دې وړاندې د افغانستان په مختلفو سیمو کې هغه افغان سرتیري نیولي، چې له جلاوطنۍ وروسته خپل هېواد ته بېرته ستانه شوي دي.
