د بریدونو دوام؛ اسراییلي ځواکونو له نن سهار راهیسې غزه کې «۱۷ فلسطینیان» وژلي
اسراییلي ځواکونو نن شنبه د ( چنګاښ ۲۱مه) له سهار راهیسې د غزې بېلابېلو سیمو کې د بریدونو پر مهال « ۱۷ فلسطینیان» وژلي دي.
اسراییلي ځواکونو نن شنبه د ( چنګاښ ۲۱مه) له سهار راهیسې د غزې بېلابېلو سیمو کې د بریدونو پر مهال « ۱۷ فلسطینیان» وژلي دي.
په سیمه کې روغتیايي کارکونکي وايي چې په بریدونو کې ځینې کسان ټپیان شوي هم دي.
همدا راز جمعې په ورځ هم په غزه کې د اسراییلي ځواکو په بریدونو کې د لس تنو د وژل کېدو راپور ورکړل شوی و. ملګري ملتونه وايي چې په پر غزه د اسراییلي ځواکونو د بریدونو له امله په تېرو شپږو اونیو کې شاوخوا »۶۰۰ فلسطینیان» وژل شوي دي.
د غزې د عامې روغتیا وزارت ویلي چې د اسراییل د بریدو له پیله تر دې مه څه باندې ۵۵ زره کسان وژل شوي او له ۱۳۵ زرو څخه زیات ټپیان شوي دي.
د عزیزي ګروپ مشر میرویس عزیزي نن شنبه د ( چنګاښ ۲۱مه) په خپلې اېکس پاڼه کې لیکلي چې د قرغیزستان په بشکېک کې یې ۹۵ افغان محصلینو د زده کړو د دوام لپاره د مرکزي اسیا امریکايي پوهنتون سره هوکړه لاسلیک کړه.
نوموړی وايي، په دې وروستیو کې د امریکا د پراختیایي بودیجې د لغوه کېدو له امله د یاد شمېر محصلینو بورسیې هم ختمې شوې وې او له همدې امله یې دا مرسته وکړه، څو د دغو افغانانو زده کړې روانې پاتې شي. د دې افغان پانګهوال په وینا، په همدې موخه یې بشکېک ته سفر کړی و او هلته یې ستونزې له نږدې حل کړې.
عزیزي زیاته کړه: «زده کړه نه یوازې د فرد، بلکې د ټولنې د راتلونکي تضمین دی او زه به د افغان ځوانانو د تعلیم او زده کړې د دوام په برخه کې تل ژمن پاتې شم».
د عزیزي د معلوماتو له مخې په ۹۵ افغان محصلینو کې چې دا مهال د مرکزي اسیا په امریکايي پوهنتون کې د لېسانس او ماسټرۍ زده کړې کوي د هلکانو تر څنګ نجونې هم شاملې دي.
طالبانو په افغانستان له بیا واک ته رسېدو سره سم د نورو محدیتونو سربیره افغان نجونې له زده کړو هم راوګرځولې چې له کبله یې دا ډله تر توندو نیوکو او بندیزونو لاندې هم راغلې.
تر ۱۰۰ډېر افغان کډوال له پاکستان نه د بشرپاله ویزو له لارې ایټالیا ته لېږدول شوي دي.د معلوماتو لهمخې، دا ۱۱۹ کسیزه ډله د جون پر ۱۰مه د روم د فیومیسینو هوایي ډګر ته رسېدلې ده.
دا لېږد د «بشرپاله دهلیزونو» په نوم د یوه پروګرام له لارې د «سنتاجیدیو ټولنې»، د ایټالیا د حکومت او یو شمېر مذهبي او غیردولتي بنسټونو په همکارۍ پیل شوی دی.د دغه پروګرام هدف د محدود شمېر کډوالو لپاره خوندي سفر، ویزې، کور او په ایټالیا کې د نوي ژوند پیل کولو کې مرسته کول دي.
هغه کډوال چې ایټالیا ته رسېدلي د ۲۰۲۱ کال په اګسټ کې پر افغانستان د طالبانو تر واکمنېدو وروسته پاکستان ته پناه وړې وه او نږدې څلور کاله یې د دغه هېواد په بېثباته شرایطو کې تېر کړي وو.د سنتاجیدیو ټولنې ویلي چې د دغو کډوالو د منل کېدو او د ایټالیا ټولنې سره د ادغام په بهیر کې به له دوی ملاتړ کوي.
د بشري دهلیزونو د پروګرام له پیل راهیسې، تر ۸۵۰۰ډېر افغان کډوال له بېلابېلو هېوادونو نه اروپایي هیوادونو ته لېږدول شوي دي. دا پروګرام په بشپړه توګه د خیریه بنسټونو لهخوا تمویل کیږي او د واتیکان نیوز په وینا، هېڅ دولتي تمویل نهلري.
طالبانو په ۲۰۲۱ کال کې له افغانستان نه د امریکایي ځواکونو تر وتلو وروسته بیرته واک ترلاسه کړ. له هماغه وخت راهیسې دغې ډلې، د ښځو پر حقونو د سختو محدودیتونو لکه په دُرو وهل، د غړو پرې کول، بدني مجازات او اعدامونه پیل کړي دي.
د اسراییل لومړي وزیر بنیامین نتانیاهو فاکس نیوز ته په یوې مرکه کې ویلي چې «که یو څوک د نوبل سولې جایزې ته وړ وي» نو هغه به د امریکا ولسمشر دونالډ ټرمپ وي.
هغه وړاندې وویل: «دویم دا چې هغه په نړۍ کې د سولې لپاره په ډېرو هڅو بوخت دی. هغه په افریقا کې د روانډا او کانګو تر منځ سوله رامنځته کړه. دا جګړه یوه خونړۍ شخړه وه چې ګڼ شمېر انسانان پهکې ووژل شو. همداراز، هغه د هند او پاکستان ترمنځ هم چې دواړه اټومي ځواکونه دي، د سولې هڅې وکړې. زما په اند دا یوه خورا مهمه موضوع ده او د نوبل جایزې وړ ده».
نتانیاهو ویلي، ټرمپ لږ تر لږه په درېیو نورو برخو کې هم د سولې هڅې کوي ې یوه یې له اسراییل سره د ابراهیمي تړون د پراخولو هغه ده. هغه ټینګار کړی چې د نوبل جایزې ته د ډونالډ ټرمپ د نوماندۍ ملاتړ باید وشي.
په داسې حال کې چې ډېرو هېوادونو خپلو وګړو ته خبرداری ورکړی چې افغانستان ته سفر ونه کړي، طالبان هڅه کوي چې افغانستان د بهرنیو سېلانیانو، په ځانګړې توګه امریکایانو لپاره د یوې نوې تبلیغاتي ویډیو په خپرېدو سره د یو خوندي ځای په توګه وړاندې کړي.
ویل کېږي چې دغه ویډیو د یوسف اریوبي په نوم د یوه افغان ځوان لهخوا جوړې شوې ده. هغه یو کاروباري دی او ډېری وخت د کلفرونیا او کابل ترمنځ تګراتګ کوي او د «رضا افغانستان» په نوم د ګرځندوی شرکت اداره هم پر غاړه لري.
هغه له امریکایۍ رسنیو سره په مرکه کې ویلي، د دې ویډیو د جوړېدو موخه یې دا ده چې په طنزیه ډول د افغانستان په اړه د لوېدیځ منفي نظر وننګوي او هغه واقعیتونه انځور کړي چې سیلانیان یې افغانستان ته د سفر پرمهال ورسره مخ کېږي. نوموړی غواړي وښيي چې افغانستان یوازې خطر او جنګ نه دی، بلکې د لیدنې لپاره ځایونه، کلتوري تجربې او مېلمهپاله خلک هم لري.
یوسف اریوبی دا څرګندونې داسې مهال کوي چې پر افغانستان د طالبانو تر واکمنېدو وروسته لوېدیځ خپلو وګړو ته خبرداری ورکړی چې دغه هېواد ته سفر ونه کړي، خو د طالبانو په ټولنیزو رسنیو کې د دې ویډیو په خپرېدو سره داسې ښيي چې افغانستان یو امن هېواد دی.
افغانستان په تېرو وختونو کې د طالبانو او نورو وسلهوالو ډلو د جګړو له امله د سېلانیانو لپاره خوندي ځای نه و، خو د دغې ډلې تر واکمنېدو وروسته طالب چارواکي وايي چې امنیت ښه شوی او شرایط د بهرنیو مېلمنو د هرکلي لپاره ډېر مناسب دي.
په افغانستان کې د طالبانو د امنیت خوندیتوب ادعاوو سربېره، په ځینو ولایتونو کې د وسلهوالو بریدونو خطر لا هم پر خپل ځای دی. د تېر ۲۰۲۴ کال په مۍ میاشت کې په بامیان کې د یوه وسلهوال برید په ترڅ کې درې هسپانوي سیلانیان او درې افغانان وژل شوي وو.
بلخوا، طالبانو د خپلې واکمنۍ له پیل راهیسې د عامه ژوند، کار او زدهکړې په ګډون پر افغان ښځو پراخ او ځپونکي محدودیتونه لګولي، خو څه موده مخکې د دغې ډلې د اطلاعاتو او کلتور وزارت د ګرځندوی، مالي او اداري چارو مرستیال قدرتالله جمال له اسوشیټېډپرېس خبري اژانس سره په مرکه زیاته کړې وه چې له نارینه او ښځینه سېلانیانو هرکلی کوي.
د ملګرو ملتونو د خوړو نړۍوال پروګرام «ډبلیو اېف پي» خبرداری ورکړی، چې د غزې د لوږې ناورین بېساري کچې ته رسېدلی، د مرستو رسول نږدې درېدلی او له هر درېیو کسانو یو یې څو ورځې له خوړو پرته تېروي.
دغې ادارې همداراز ویلي، چې د فلسطین په غزه کې د لوږې وضعیت «بېمخېنې» شوی او د نړۍوالو ادارو د مرستو رسول له سختو محدودیتونو سره مخ دی.
په ورته وخت کې د اسراییل له لوري د مرستو پر ترلاسه کوونکو هم بریدونه همداراز روان دي، چې یوازې د جمعې په ورځ ۴۵ تنه وژل شوي دي.
د خوړو نړۍوال پروګرام مرستیال کارل اسکاو چې تازه یې خپل څلورم سفر غزې ته پای ته رسولی، په نیویارک کې خبریالانو ته وویل: «وضعیت اوس تر هر بل وخت بدتره دی، هېڅکله مې دومره پراخې بشري اړتیاوې نه وې لیدلې، خو له بده مرغه نړۍوالو ادارو د دې اړتیاوو د پوره کولو توان له لاسه ورکړی.»
اسکاو زیاته کړه، «د ماشومانو ترمنځ د خوارځواکۍ کچه خورا لوړه شوې او شاوخوا ۹۰زره ماشومان بېړنۍ طبي مرستې ته اړتیا لري.»
هغه وویل: «په غزه کې له هرو درېیو تنو یو یې داسې ورځې تېروي چې هېڅ خواړه نه لري. دا نه یوازې د لوږې، بلکې د انساني کرامت د له منځهتلو نښه ده.»
د غزې خلک د روانو پوځي عملیاتو، بندیزونو، د مرستو مخنیوي او د روغتیايي مرکزونو د ړنګېدو له امله له سخت بشري ناورین سره مخ دي.
له بلې خوا، د الجزیرې د راپور له مخې، د جمعې په ورځ لږ تر لږه ۴۵ فلسطینیان د اسراییلي بریدونو له امله وژل شوي، چې پکې ۱۱تنه هغه کسان دي چې د مرستو ترلاسه کولو په لیکو کې ولاړ وو.
د ملګرو ملتونو د فلسطیني کډوالو لپاره د مرستو ادارې (UNRWA) مشر فیلیپ لازارېني اسراییل تورن کړ، چې په غزه کې «بېرحمانه وژونکي عملیات» ترسره کوي.
هغه وویل: «غزه اوس د ماشومانو او وږو خلکو په یوه لویه هدیره بدله شوې ده.»