لایپزیګ پوهنتون کې څېړونکی او د خبریالانو د سازمان مشر حامد عبیدي وایي، ۷۱ سلنه خبریالان د امنیتي اندېښنو له امله ځانسانسور کوي، ۹۷ سلنه خپلې سرچینې پټې ساتي او ۹۰ سلنه بیا د سرچینو د خوندیتوب لپاره ځینې خبرونه نه خپروي.
عبیدي دا څرګندونې د جرمني د لایپزیګ پوهنتون په کوربتوب د افغان جلا وطنه څېړونکو او خبریالانو څېړنیز کنفرانس کې کړي.
نوموړي د جلا وطنه خبریالانو د کار د شرایطو په اړه د خپلې څېړنې په شریکولو سره ویلي: «له افغانستان څخه بهر میشتو ۱۴۷ افغان خبریالانو سره د مرکې پر بنسټ، ۹۵ سلنه خبریالان د واتساپ، ټلګرام او سیګنال په څېر کوډ شویو اپلیکیشنونه کاروي. څېړنه ښيي، چې ۷۱ سلنه خبریالان د امنیتي اندېښنو له امله ځان سانسور کوي، ۹۷ سلنه خپلې سرچینې پټې ساتي او ۹۰ سلنه بیا د سرچینو د خوندیتوب لپاره ځینې خبرونه نه خپروي.»
عبیدي زیاته کړه: «سره له دې چې دغه خبریالان له ګڼو خطرونو سره مخ دي، خو هڅه کوي، چې د افغانستان غږ د نړۍ غوږونو ته ورسوي. موږ باید دوی ته دوامدار ملاتړ چمتو کړو.»
د جرمني د لایپزیګ پوهنتون په کوربتوب د افغان جلا وطنه څېړونکو او خبریالانو څېړنیز کنفرانس پرون (جمعه د جولای ۱۱مه) جوړ شوی و، چې پکې د دیني زده کړو، کډوالۍ، رسنیو او علمي برخو اړوند نوې څېړنې وړاندې شوې.
په کنفرانس کې د پوهنتون استاد ډاکټر حضرت بهار هم د جلا وطنۍ په شرایطو کې د خبریالانو پر کار څېړنه کړې وه. هغه ټینګار وکړ، چې کوربه هېوادونه باید د افغان خبریالانو او څېړونکو له ظرفیتونو اغېزمنه استفاده وکړي: «ډېر افغان پوهان چې جرمني ته راغلي، لا هم د علمي فضا برخه نه دي ګرځېدلي.»
په دې کنفرانس کې څېړونکي ډاکټر کفایت حمیدي وویل: «هغه کسان چې له افغانستان سره د ژوند تجربه لري، باید یوازې د څېړنې موضوع نه، بلکې د علمي تولید اصلي محور باید وګرځي.»
د غونډې یو بل ګډونوال ابو مسلم خراساني، د افغانستان د دیني مدرسو پر تحولاتو څېړنه کړې وه. نوموړي وویل، چې اوس دیني مدرسې د ټولنیزو شبکو له لارې زرګونه بهر مېشتو افغان کډوالو ماشومانو ته انلاین زده کړې ورکوي: «دا یو مهم تحول دی، چې د دیني نظام د نوي جوړښت نښه ده.»
د خراساني د څېړنې پر بنسټ، د ۵ تر ۱۷ کلونو ترمنځ زرګونه ماشومان، چې په اروپا او امریکا کې ژوند کوي، له افغانستان څخه انلاین دیني زده کړې ترلاسه کوي او د دوی په منځ کې د نجونو شمېر هم د پام وړ دی.
په دغه علمي ناسته کې د افغان څېړونکو او خبریالانو لپاره د فعالیت دوامداره فرصتونو رامنځته کولو، د تبعید په حال کې د علمي تولید پېژندلو، د پالیسۍ جوړونې او د علم پر بنسټ د کډوالو اړتیاوو د ارزونې پر اړتیا ټینګار وشو.
په ننګرهار کې د خورشید تلویزیون د پخواني خبریال کورنۍ نن د شنبې په ورځ « د چنګاښ ۲۱مه» افغانستان انټرنشنل ته وویل، چې سهار لس بجې د طالبانو د استخباراتو غړو د جلال اباد ښار په لومړۍ ناحیه کې د عزیز وطنوال پر کور چاپه وهلې او نوموړی یې له ځان سره وړی دی.
د عزیز وطنوال کورنۍ وايي، د طالبانو د استخباراتو غړو د حاجي موسی زوی او حضرت الدین په نوم د هغه دوه ملګري هم له ځان سره وړي دي.
د دغه پخواني خبریال خپلوانو ویلي، چې له تېرو څو ورځو راهیسې عزیز وطنوال د طالب استخباراتو تر څار لاندې و او دوی د ثبوت په توګه هغه انځورونه هم له افغانستان انټرنشنل سره شریک کړي، چې پر موټرسایکل سپرو دوو طالب وسلهوالو پکې نوموړی څو ځله د کور تر دروازې څارلی دی.
د طالب استخباراتو له خوا د عزیز وطنوال د نیولو لامل لا څرګند نه دی او تردې مهاله په ننګرهار کې ځايي طالب چارواکو هم څه نه دي ویلي.
د کندهار د غورک ولسوالۍ شاه کریز په نوم د یوه کلي اوسیدونکي وايي، د اوبو د کمښت له امله اړ شوې چې خپله پلرنۍ مېنه پریږدي او د اوبو د لټون په موخه نورو سیمو ته ګډه وکړي.
د دغه کلي اوسېدونکي وايي، چې مخکینۍ بوختیا يي کرنه او مالداري وه، خو د وچکالۍ درنې څپې یې کرنه صفر کچې ته راټېټه کړې او دوی اړ شوي چې دا کلۍ پریږدي.
د محمد نبي په نوم د غورک ولسوالۍ یو اوسېدونکی چې له خپل کلي څخه سپین بولدک ولسوالۍ ته کډه شوی وایي: «اوبه مو نشته، کاریزونه او څاه ګانې مو وچې شوې، مال مو تلف شو، ماشومان مو د تندې له امله ناروغه شول، نو موږ مجبور شوو چې خپل کور او کلی پرېږدو.»
د غورک ولسوالۍ اوسیدونکي وايي، دولتي چارواکو او مرستندویه ادارو د اوبو د زېرمې، کوهي کېندنې یا د اوبو رسولو ته هېڅ پاملرنه نه دی شوي.
پر همدغه مهال د نېش او میوند ولسوالیو اوسېدونکي هم د اوبو د سخت کمښت سره مخ دي.
د یادو ولسوالیو اوسېدونکي وايي، د اوبو چینې او کاریزونه وچ شوي او د ځینو کلیو اوسیدونکو خپلې مېني پریښي دي.
د صدیق الله په نوم د نېش ولسوالۍ اوسیدونکی چې د اوبو د کمښت له امله اوس کندهار ښار ته کډه شوی وايي:« زموږ په ولسوالۍ کې د اوبو د ذخیره کولو لپاره بندونه شته، چې ډېر پخوا یې سروې شوې ده، خو حکومت ورته هېڅ پاملرنه نه ده کړي. که په هره لسوالۍ کې بندونه جوړ شي، کېدای شي بېرته خلک خپلو سیمو ته ور وګرځي.»
د غورک او نېش ولسوالیو اوسېدونکي وايي، د څښاک اوبو د کمښت ترڅنګ په یادو ولسوالیو کې روغتیايي او تعلیمي مرکزونو نه شتون تر څنګ هېڅ ډول مخابراتي او ټرانسپورټي اسانتیاوو ته هم لاس رسی نه لري.
د اوبو د کمښت ستونزه یوازې تر ولسوالیو نه ده محدوده، بلکي، د کندهار ښار یو شمېر سیمې هم د اوبو له سخت کمښت سره مخ دي او خلک اړ دي، چې د پاکو اوبو تر لاسه کولو لپاره له لرو ساحو څخه کورونو ته اوبه یوسي او یايي په پیسو وپېري. د کندهار ښار اوسېدونکي اندېښنه لري، که د پاکو اوبو د کمښت ستونزه حل نه شي، ښايي د هبت الله مېنه به د اوبو د کمښت له ناورین سره مخ شي.
