سراج الدین حقاني: موږ د دوحې تړون ته بشپړه ژمنتیا لرو

د طالبانو د کورنیو چارو وزیر سراج الدین حقاني وايي، افغانستان د هېڅ هېواد لپاره ګواښ نه دی او طالبانو چې د دوحې په تړون کې کومې ژمني کړې دي، هغه ته بشپړه ژمنتیا لري.

د طالبانو د کورنیو چارو وزیر سراج الدین حقاني وايي، افغانستان د هېڅ هېواد لپاره ګواښ نه دی او طالبانو چې د دوحې په تړون کې کومې ژمني کړې دي، هغه ته بشپړه ژمنتیا لري.
سراج الدین حقاني د جمعې په ورځ (د زمري ۲۴مه) د طالبانو د بیا ځل واکمنۍ د څلورمې کلیزې نمانځنې غونډه کې ویلي، د افغانستان له خوا نورو هېوادونو ته د ګواښ په اړه ادعاوې ناسمې دي.
نوموړي وویل:«ځیني خلک افغانستان تورن کوي، چې د نړیوالو ترهګرو اډه او مرکز تېر شوی یا اوس هم دلته د هغوی پاتې شونې شته او یا ګواښونه موجود دي. ګورئ اوسنی نظام لکه څرنګه چې خپله ژمنتیا، تعهد یې تاسو ته په دوحه کې درکړی دی، موږ پر هغه خپل تعهد ولاړ یوو.»
نوموړي د کوم هېواد له نوم یادولو پرته وویل، چې ګاونډي او سیمهییز هېوادونه دې خپلې ستونزې په خپل منځ کې حل کړې او د دې ډلې تر واک لاندې افغانستان د هېڅ نږدې او لرې هېواد لپاره ګواښ نه دی.
سراج دې حقاني زیاته کړه:« موږ پر نړیوال سټیج هم دا خبره کوو، د کور دننه هم دا خبره کوو، خپلو ګاونډیانو ته هم دا خبره کوو، سیمه ییزو او هېوادونو ته همدا خبره کوو چې خپل ستونزې په خپله حل کړئ. دا فرصت موږ درته چمتو کوو. دغه ستونزې پر افغانستان مه تپئ. هغه ژمنې چې موږ په دوحه کې کړې دي، بیا يي تازه کوو، چې موږ د هېچا لپاره ګواښ نه یوو.»
نوموړي د خپلو خبرو پرمهال وویل، چې په تېرو څلورو کلونو کې یې دا ثابته کړې، چې د هېڅ هېواد لپاره ګواښ نه دي او بل هېواد هم باید د افغانستان لپاره ګواښ ونه ګرځي.
سره له دې چې نوموړي ویلي، چې د طالبانو تر واک لاندې افغانستان د ګاونډیو او سیمهییزو هېوادونو لپاره ګواښ نه دی، خو د پاکستان په ګډون ځیني هېوادونه ادعا کوي، چې د ترهګرو ځېني پټنځایونه په افغانستان کې دي، خو طالبانو تل دا ډول ادعاوي رد کړي دي.

د پخواني ولسمشر حامد کرزي ددفتر مخکیني رییس عبدالکریم خُرم وايي، د طالبانو ضد جبهې یو شمېر کسانو د پاکستان د ازادۍ ورځې په مبارکیو کې دغه هېواد د هند لویې وچې امپراتوریو وارث بللی او په دې ډول یې اسلام اباد ته د هند او افغانستان قباله وړاندې کړې.
کریم خُرم پرخپل اېکس لیکلي، چې دغو کسانو په دې کار تاریخ د پاکستاني نظامیانو د خوښې مطابق تحریف کړی دی.
هغه زیاته کړه: «حکومت او له حکومت څخه بهر، طالبانو او د طالبانو ضد کسانو پاکستان ته د اګسټ د ۱۴مې مبارکي ورکړې. تر دې ځایه کومه ستونزه نه شته. خو په هغه جبهه کې چې ځان د طالبانو ضد بولي، ځینې کسان پاکستان د هند د نیمه قارې د امپراتوریو، په ځانګړې توګه د مغلو د امپراتورۍ وارث ګڼي. دوی په دې کار سره د هند او افغانستان قباله اسلام اباد ته ورکړې او تاریخ یې د پاکستاني پوځيانو د غوښتنو مطابق تحریف کړی دی.»
د طالبانو ضد کسانو څخه د عبدالکریم خرم موخه د مقاومت وسله واله جبهه ده چې په ۱۴ اکسټ یې پاکستان ته د ازادۍ مبارکي ورکړې وه او ترې غوښتي يې وو چې د طالبانو پر ضد دې د دوی ملاتړ وکړي.
خرم زیاتوي چې پاکستان او اسراییل د جیوپولیټیک اړتیاوو له مخې جوړ شوي او د شوروي پر ضد د افغانانو جهاد پاکستان ته نړیوال ځواک ورکړی دی.
هغه وایي: «دا روایت له بنسټ څخه بې اساسه او مضحک دی او باید په تکرار سره یې ځان مسخره نه کړو.»
هغه همداراز یادونه کړې چې پاکستان اوس د امریکا د ملاتړ د جلبولو لپاره دوه مهمې لارې کاروي معادني سرچینو وړاندې کول او د ترهګرۍ پر ضد مبارزه.
خرم زیاتوي: «د پاکستان لوی درستیز سفرونه او په هغو همکاریو پیل چې هغوی یې د ترهګرۍ پر ضد بولي، د دې ادعا شاهد دي.«
د پخواني جمهوري نظام دغه چارواکي په پای کې پوښتنه کړې: «ایا پاکستان د دې نوې سیاسي لوبې له لارې د کابل پر وړاندې دوستان نوي کوي او که دا نظریات د پاکستان د تاریخي روایتونو پر اساس دي خو ظاهراً مخالفت ښکاره کوي؟»
هغه همدا ډول د افغانستان د ملي لید ساتنې ته اشارې سره وایي: «د تاریخي حقایقو تحریف د هېواد د ګټو لپاره زیانمن دی.»
یاده دې وي چې پرون د طالبانو لوړپوړو چارواکو پاکستان ته د ازادۍ ورځې مبارکي ورکړې، چې په سیمه کې د دوی د سیاسي اړیکو یو ښکاره مثال دی.پاکستان په افغانستان کې د طالبانو بیا واک ته رسېدو له دغې ډلې سره اړیکې پراخې کړي دي. د سیمهییزو څارونکو په وینا، دغه اړیکې د افغانستان په سیاست او د پاکستان په سیمهییزو ستراتیژیکو ګټو مستقیم اغېز لري.

د جرمني د بهرنیو چارو وزارت ویلي، چې د افغانستان د اړمنو کسانو د ملاتړ لپاره یې ۵،۸ میلیونه یورو ځانګړي کړې دي او دا مرستې به د طالبانو د لاس وهنې پرته د ملګرو ملتونو د خوړو سازمان او غیر دولتي موسسو له لورې تر اړمنو کسانو ورسوي.
د جرمني د بهرنیو چارو وزارت د یوې اعلامیې په خپرولو سره ویلي، چې افغانستان کې د روان بشري کړکېچ کمولو لپاره یې د بهرنیو چارو وزارت او د اقتصادي همکارۍ او پراختیا فدرالي وزارت له بودیجې څخه ۵،۸ میلیونه یورو ځانګړي دي.
په اعلامیه کې ویل شوي، چې دا مرستې به د خوړو نړیوال سازمان، غیر دولتي موسسو او د ملګرو ملتونو د نورو سازمانونو له لارې اړمنو کسانو ته ورسیږي.
د جرمني د بهرنیو چارو وزارت ټینګار کړی، چې یادې مرستې به د طالبانو له لاس وهنې پرته تر اړمنو کسان ورسوي.
یادې مرستې له ګاونډو هېوادونو څخه تازه راستانه شویو کډوالو ته ورکول کیږي او تر ډېره به یې تمرکز پر ښځو او ماشومانو وي.
د جرمني د بهرنیو چارو وزارت له طالبانو غوښتي، چې د ښځو پر کار کولو دې خپل بندیزونه لرې کړي او په ټولنه کې دې د ازاد کار کولو اجازه ورکړل شي.
همدا راز دغه وزارت ټینګار کوي، چې طالبان دې د بشري مرستو په وېش کې له لاس وهلو ډډه وکړي څو نړیوالې مرستې په سمه توګه تر اړمنو کسانو ورسیږي.

ملګرو ملتونو کې د افغانستان دایمي استازی نصیراحمد فایق وايي، چې (د اګسټ ۱۵مه) د افغان مېرمنو او نجونو لپاره د «تاریخ توره او نه هېرېدونکې» ورځ ده. هغه وایي، په دغه ورځ د افغان مېرمنو د دوو لسیزو لاسته راوړنې چې د زرګونه امنیتي ځواکونو د قربانۍ په بیه ترلاسه شوې وې؛ لهمنځه ولاړې.
نوموړي د طالبانو د بیا واکمنۍ څلورمې کلیزې په مناسبت پر اېکس پاڼه کاږلي: «د جمهوري نظام د مشرانو خیانت، معاملې، تعصب او سیالۍ او د فاسدو سیاستوالو له امله جمهوري نظام یوې جاهلې او متعصبې ډلې ته وسپارل شو.»
هغه وایي:« هر هغه څوک چې د ښځو او نجونو د زدهکړو، د افغانانو د پرمختګ، یووالي او پیوستون مخه نیسي؛ د دغې خاورې نه دي او د افغانانو دښمنان دي.»
هغه زیاته کړې، د طالبانو او د جمهوريت مشران دواړه د تېرو څلورو کلونو او له هغه وړاندې د ښځو، نجونو، ځوانانو، قومي او مذهبي لږکیو، پخوانیو امنیتي ځواکونو، مېلیونونه کډوالو او بېځایه شویو خلکو په وړاندې د جرمونو او ظلمونو لپاره د افغانستان تاریخ او خلکو ته یو برابر مسوول او ځواب ویونکي دي.
نن طالبان د خپلې بیا واکمنېدو څلورمه کلیزه نمانځي؛ خو له بل پلوه افغان مېرمنې دغه ورځ د افغانستان د تاریخ توره ورځ ګڼي او وایي، چې په دغه ورځ د دوی حقونه او ازادۍ تر وړل شوي دي.

د طالبانو د بهرنیو چارو وزیر امیرخان متقي په کابل کې د خپلې ډلې د بیا ځل واکمنۍ د څلورمې کلیزې نمانځنې غونډه کې ویلي، چې دوی ۴۰لویې لاسته راوړنې لري او په ۳۴ولایتونو او ۴سوه ولسوالیو کې یې «اسلامي شریعت» پلی کړی دی. هغه وایي، طالبانو د ظلم او بېعدالتیو مخنېوی کړی.
هغه د جمعې په ورځ د (زمري ۲۴مه) خپلو خبرو کې زیاته کړې، چې دوی د بښنې په اعلان سره «د غچ اخیستنې سیاست» ته د پای ټکې اېښی او هر ډول قومي تبعیض یې لهمنځه وړی دی. هغه داسې مهال دغه څرګندونې کوي، چې د همدې عفوې تر نامه لاندې د مخکني جمهوري نظام پوځیان او امنیتي منسوبین زنداني کېږي او ان وژل کېږي.
د متقي په وینا؛ افغانستان کې هر ډول زورواکي ختمه شوې او هېڅوک نه شي کولای چې خپل شخصي زندانونه ولري او یا هم خپلسرې محکمې وکړي. نوموړي همدا راز ادعا کړې، چې افغانستان اوسمهال په سرتاسري توګه امن دی او هر څوک د هېواد هرې سیمې ته ډاډه تګ راتګ کولای شي.
نوموړي وویل: «هغه فکرونه له خاورو سره خاورې شول، چې د افغانستان د تجزیې خوبونه یې لیدل او مرکزي واک ټینګ شوی دی. افغانستان کې زورواکي وه، ملوک الطوایفي وه؛ خو نن متحد افغانستان دی او یو مرکزي حکومت لري.»
د طالبانو د بهرنیو چارو وزیر همدا راز ادعا کوي، چې تر یوې قوماندې او لارښوونې لاندې امنیتي ادارې او پوځ یې جوړ کړی او هېڅوک شخصي امر نهشي کولای.
امیرخان متقي همدا راز د داعش په ګډون د بېلابېلو وسلهوالو ډلو د ځپلو او مخنېوي په تړاو هم یادونه کوي. هغه په خپله وینا کې وړاندې وایي، د قومونو ترمنځ تربګني یې ختمه کړې او د واک جزیزې یې هم لهمنځه وړې دي.
د نوموړي په خبره: «افغانستان د نړۍ په سطحه د مخدره موادو اول نمبر هېواد و. ۴مېلونه افغانان په نشو معتاد وو او نن د نشهيي توکو کښت صفر ته راښکته شوی دی.» د طالبانو دغه جګپوړي چاراکي ادعا کړې، چې بهرنیانو افغانان په نشو اخته کول او دوی د خپلې روانې واکمنۍ په لړ کې د ۱۲۰زره روږدو کسانو درملنه کړې ده.
هغه د خپلې وینا پر مهال همدا راز د قوشتیپې کانال په ګډون یو شمېر نورو رغنېزو پروژو ته اشاره کړې او د خپل عادت له مخې یې خپل حکومت د بیا رغونې په برخه کې بریالی ګڼلی دی. د متقي د خبرو ټولې برخې یوازې د طالبانو په ستاینو او کارونو باندې راڅرخېدې.
سره له دې چې د طالبانو په واکمنۍ کې د پراخ فساد شواهد شته او د دغه ډلې غړي هم په پراخه کچه په اداري فساد کې ښکېل دي؛ متقي بیا هم ادعا کوي، چې دوی رشوت له منځه وړی دی. هغه په دې تړاو زیاتوي: «نن د اختلاس او رشوت دور پای ته رسېدلی دی.»
د مخکني جمهوري نظام او یو شمېر نړۍوالو سازمانونو په باور طالبانو په تېرو څلورو کلونو کې افغانستان په تیاره کې ساتلی او د خپلې سختدریځې مفکورې له مخې یې د ټولنې د بېلابېلو قشرونو بنسټیز حقونه تر پښو لاندې کړي دي. یو شمېر سیاستوالو لا دا هم ویلي، چې افغانستان اوسمهال د خلکو لپاره په یو دوزخ بدل شوی او خلک په کې د لوږې، فقر او اقتصادي ستونزو تر څنګ له ګڼو بندیزونو سره مخ دي.

د طالبانو د بیا واکمنۍ څلورمې کلیزې په درشل کې یوشمېر افغان مېرمنې ګېله کوي، چې نړۍ له دوی مخ اړولی او پر کابل د حاکمې ډلې له لوري پر دوی د بندیزونو تر څنګ محدودیتونه ورځ تر بلې زیاتېږي.
د انډېپېنډېنټ ورځپاڼې موندنو ښوولې، چې د طالبانو روانه واکمنۍ کې د ښځو محدودېدو په تړاو ملاهبت الله ۱۰۰ فرمانونه صادر کړي. یادې ورځپاڼې لیکي، چې د روان زېږدیز کال (د جنورۍ په ۸مه) طالبانو په هرات کې د شبانې په نوم یوه ښوونکې فېسبوک کې د لیکنې له امله ونیوله. هغې د نجونو د ښوونځیو تړل کېدو او د ښوونکو د تنخواوو تر څنګ د کمو امکاناتو په تړاو یاد پوسټ کې شکایت کړی و. هغې لیکلي و: «زما لورې، موږ وبښه د هغه څه لپاره چې پر تا مو وکړل. موږ له دې وحشي ډلې څخه حتی تښتېدلی هم نهشو.»
تر دې پوسټ وروسته طالبانو نوموړې ته د یو پېغام له لارې ګواښ وکړ، چې ژر تر ژره دې خپل پوسټ بېرته ړنګ کړي. شبانې زیاته کړې: «په زندان کې وحشتناک حالت و، اوبه او ډوډۍ نه وه، په تیاره او بې کړکۍ کوټه کې بندیان ساتل کېدل. د شپې به ساتونکو ښځې له ځان سره وړلې او کله چې به بېرته راغلې، ویل به یې چې پر دوی تېری شوی دی». هغه یوه میاشت وروسته خوشې شوه؛ خو لا هم په وېره کې ژوند کوي.
افغانستان کې د ملګرو ملتونو مرستندویه ماموریت (یوناما) د روانې میاشتې د راپور له مخې؛ له ۷۸ سلنې ډېرې افغان نجونې او مېرمنې اوس زدهکړو، کار او مسلکي روزنې ته لاسرسی نهلري. د ښځینه روغتیايي کارکوونکو کمښت د ښځینه ناروغانو ژوند له ګواښ سره مخ کړی. انډیپنډنټ زیاتوي، چې په ځینو سیمو لکه هرات کې ښځې اړې دي په بشپړه توګه ځانونه حجابونو کې پټې کړي او له محرم پرته له کوره هم نهشي وتلای.
انډیپنډنټ د عاصمې په نوم د یوې کابل مېشتې حقوقي مشاورې په حواله لیکلي، چې د کورني تاوتریخوالي ښکار ښځې د دوه ډوله «دوزخي» انتخابونو سره مخ دي. یا به د مېړه کور ته ستنېږي او یا به زندان ته ځي، چې ډېری ښځې بیا دوېیمه لاره غوره ګڼي. هغې همدا راز د ښځو پر وړاندې د جنسي تېریو او فزیکي تاوتریخوالو ته هم اشاره کړې ده.
د ښځو د حقونو فعاله جولیا پارسي چې په ۲۰۲۲کال کې یې د طالبانو د مشر انځور د سوځولو له امله نیول شوې وه، اېنډېپنډنټ ته ویلي چې په بند کې یې رواني او فزیکي شکنجه لیدلې، د کورنۍ د ځورولو ګواښونه او سپکاوی ورته شوی.
د بشري حقونو کارپوهه زبیده اکبر بیا وایي، چې طالبان پر ښځو د جنسي ځورونې، وهلو ډبولو، قومي سپکاوی، له خوړو او درملو محرومول او د شپې لهخوا د پوښتنو کولو له لارې فشار راوړي. هغې انډیپنډنټ ته ویلي، چې دغه نیونې «قانوني» نهدي او طالبان ښځې له کورونو یا کوڅو څخه پورته کوي.
اکبر ټینګار کړی: «نړۍ باید پام وکړي او طالبان دې ته اړ کړي، چې له افغان مېرمنو سره روان ناسم چلند پای ته ورسوي او ټول ۱۳۰ صادر شوي فرمانونه لغوه کړي.» د یادې ورځپاڼې په باور؛ ډېرې ښځې له زندانونو څخه تر خوشې کېدو وروسته هم د خوندیتوب احساس نهلري او له کورونو څخه د وتلو جرات نهکوي.
