وال سټریټ ژورنال ورځپاڼې په یوه راپور کې ویلي، د اټومي انرژۍ د نړۍوال اژانس له عمومي مدیر څخه په دې وروستیو اوونیو او په ځانګړې توګه د ایران له لوري د یوه مشخص ګواښ له ترلاسه کولو وروسته په ۲۴ ساعته ډول ساتنه کېږي.
دغې ورځپاڼې د سې شنبې په ورځ (د وږي ۴مه) د خپلې یوې سرچینې له قوله لیکلي، د «کبرا» په نوم د اتریش ځانګړې امنیتي قطعې د رافایل ګروسي د ساتنې مسوولیت اخیستی دی.
د راپور له مخې، د ګروسي د ساتنې په تړاو دغه پرېکړه وروسته له هغې وشوه، چې د اتریش څارګرې ادارې له درېیمګړي داسې راپور ترلاسه کړ، چې د ګروسي ژوند په خطر کې دی. د اټومي انرژۍ نړۍوال اژانس مرکز د اتریش په پلازمېنه «ویانا» ښار کې دی.
رافایل ګروسي ته د یوه نږدې کس په وینا، ګروسي په دې وروستیو ورځو کې ویلي چې په ۲۴ ساعته ډول د محفاظت له امله یې ورځنی ژوند په بشپړ ډول بدل شوی او هغه ته خبرداری ورکړ شوی، چې دغه ګواښ جدي وګڼي.
د ایران او اسراییل تر منځ له ۱۲ ورځنۍ جګړې وروسته ایراني چارواکو رافایل ګروسي تورن کړی، چې د ایران د اټومي فعالیتونو په تړاو په یو اړخیزه راپورونو سره یې د ایران او اسراییل تر منځ د جګړې اور بل کړ او علي لاریجاني هم په ډاګه ویلي وو، چې د ایران او اسراییل تر منځ له جګړې وروسته به د ګروسي حساب ته هم ورسېږي.
له دې ټولو سره سره ګروسي لا هم له ایراني چارواکو سره په اړیکه کې دی او تر دې مخکې یې څو وارې تهران ته سفر کړی او همدا نن یې هم ایران ته د اټومي انرژۍ د نړۍوال اژانس د یوه پلاوي له رسېدو خبر ورکړ.
سویسي ورځپاڼې «نویه زوریخه سایتونګ» د سې شنبې په ورځ لیکلي، سویس د طالبانو تر واکمنۍ لاندې افغانستان سره خپلې مرستې په مارچ میاشت کې له سره پیل کړې.
له ۲۰۲۱کال وروسته کله چې په افغانستان کې طالبان یو ځل بیا واک ته ورسېدل، دغه هېواد خپل دفتر بند کړ او کارکوونکي یې واېستل. اوس سویس لومړنی لوېدیځ هېواد ګڼل کېږي، چې د یوه بشرپاله دفتر په چوکاټ کې په افغانستان کې حضور لري.
د راپورونو له مخې، دغه دفتر د سویسي ډیپلومات اریک مارکلي په مشرۍ فعالیت کوي. نوموړی وايي، چې د دفتر پرانیستل مثبتې پایلې لرلي او تر ټولو ښه لاره د افغان ولس سره د مرستې لپاره دا ده، چې په خپله په دغه هېواد کې حضور ولري.
مارکلي د پنځو سویسي او لسو افغان کارکوونکو یو ټیم رهبري کوي. په دغه ډله کې درې افغان مېرمنې هم شاملې دي، چې د طالبانو له لوري یې د فعالیت اجازه ورکړل شوې ده.
راپور زیاتوي، چې د سویس یو مهم لومړیتوب د ښځو او نجونو ملاتړ دی. دا هېواد اوسمهال د افغانستان د شاوخوا ۱۴۰هغو بنسټونو ملاتړ کوي، چې د ښځو د حقونو، د تاوتریخوالي د قربانیانو ملاتړ او د ښځو د لاسي صنايعو د پلور په برخه کې فعالیت کوي.
مارکلي وایي، که څه هم طالبانو پر ښځو پراخ محدودیتونه لګولي، خو په ځینو مواردو کې یې د ښځو ملاتړ کوونکو پروژو ته اجازه ورکړې ده. هغه ټینګار کوي، چې د بشردوستانه کار او سیاست ترمنځ باید کرښه روښانه پاتې شي.
بلخوا، د تېرې اوونۍ په ترڅ کې څلور تنه د طالبانو استازي د سویس د حکومت په بلنه جنیوا ته ولاړل، څو د ۱۳ افغان پناه غوښتونکو د هویت په اړه خبرې وکړي.
له دې ډلې ۱۱ کسان په بېلابېلو جرمونو محکوم شوي او ټاکل شوې چې له اروپا واېستل شي. دا اقدام د پناه غوښتونکو د ملاتړ کوونکو ادارو له توند غبرګون سره مخ شوی، ځکه دوی دا د طالبانو پر وړاندې د مشروعیت ورکولو یوه بڼه بولي.
خو د سویس یو شمېر محافظهکاره سیاستوال هیله لري، چې دغه همکاري به د مجرمو پناه غوښتونکو په اېستلو کې مرسته وکړي.
مارکلي خبرداری ورکړی، چې د پاکستان او ایران له لوري د زرګونو افغان کډوالو اجباري ستنېدل کولای شي، د افغانستان په داخل کې د بشري ناورین کچه نوره هم لوړه کړي.
نوموړی وایي، د اوبو لګولو په څېر پروژې چې د اغا خان بنسټ یې پلي کوي، کولای شي ځوانانو ته د پاتې کېدو هیله ورکړي.
سویس په داسې حال کې د طالبانو تر واک لاندې افغانستان ته بېرته ګرځي، چې ځینو نورو اروپایي هېوادونو لکه جرمني، ناروې او پولنډ هم له طالبانو سره تماسونه نیولي دي، خو د دې تماسونو اساسي محور زیاتره د پناه غوښتونکو د اېستلو موضوع ده.
مارکلي ټینګار کړی، چې همکاري باید یوازې تر پناه غوښتونکو محدوده نه وي، بلکې د افغان ولس د اساسي اړتیاوو پوره کولو ته هم پام وشي.
طالبان چې په دوامداره توګه د نړۍوال مشروعیت او لوېدیځو هېوادونو د اړیکو په لټه کې دي، له افغان پناه غوښتونکو د یوه سیاسي فشار د وسیلې په توګه کار اخلي. دوی د کډوالو د بېرته ستنولو په بدل کې د نړۍوالو امتیازاتو په تمه دي. مخکې هم طالبانو له جرمني سره د پناه غوښتونکو د اخراج په تړاو معامله کړې وه، چې په پایله کې یې د طالبانو ډیپلوماتان په برلین کې ومنل شول.
د ازبکستان د بهرنیو چارو وزارت د یوې خبرپاڼې په خپرولو سره ویلي، چې د ځانګړو استازو په وینا، دا ډله کولای شي د یوه خپلواک سیمه ییز چوکاټ په توګه د منځنۍ اسیا هېوادونو او افغانستان تر منځ د منظمې همغږۍ او خبرو اترو زمینه برابره کړي.
خبرپاڼه زیاتوي، ګډونوالو د افغانستان په اړه د خپلواک او سیمه ییز لیدلوري پر لرلو ټینګار وکړ او زیاته یې کړه، چې د افغانستان جغرافیایي موقعیت او تاریخي ـ کلتوري اړیکې د دواړو لوریو تر منځ ګډ کار او همکاریو ته اړتیا لري.
هغوی وویل، د ثبات، امنیت او پایدارې ودې لپاره له افغانستان سره ګډه سیمه ییزه همکاري اړینه ده.
په غونډه کې د سوداګریزو او اقتصادي اړیکو د پراختیا، د ټرانزیټي او ټرانسپورټي همکاریو د پیاوړتیا او د کلتوري اړیکو د پراخېدو پر موضوعاتو هم خبرې شوې دي.
یادو استازو د طالبانو له چارواکو سره د تعامل د څرنګوالي په اړه هم نظرونه تبادله کړل او پر سیمه ییز امنیت کې د لا زیاتې همغږۍ غوښتنه وشوه. هغوی د ترهګرۍ، توندلارۍ، منظمو جرمونو او د نشه يي توکو د قاچاق پر وړاندې پر ګډو هڅو ټینګار وکړ.
استازو د افغانستان رول د سیمې د پایدارې ودې په موخو کې مهم وباله او پرېکړه یې وکړه، چې ورته غونډې په منظم ډول ترسره کړي.
د هغوی په وینا، د تماس د ډلې راتلونکي فعالیتونه به د منځنۍ اسیا د هېوادونو دریځ پیاوړی کړي او د سیمې په پرمختګ کې به مرسته وکړي.
د یادولو وړ ده، چې په دغه غونډه کې د ازبکستان، قزاقستان، قرغیزستان او تاجکستان استازو ګډون کړی و.
