هوتک: ډیر ژر به د خپل روسي سیال«ارسن پارخوګادژیف» سره په یوه نړیواله سیالې کې مخامخ شم
د ازادو سیالیو پېژندل شوی افغان ورزشکار احمد ولي هوتک، وایي چې ډیر ژر به د خپل روسي سیال «ارسن پارخوګادژیف» سره په یو نړۍواله سیالې کې مخامخ شي.
د ازادو سیالیو پېژندل شوی افغان ورزشکار احمد ولي هوتک، وایي چې ډیر ژر به د خپل روسي سیال «ارسن پارخوګادژیف» سره په یو نړۍواله سیالې کې مخامخ شي.
هوتک، پر خواله رسنیو لیکلي، چې یاده سیالي به د «ایم ایم سریز» تر نامه لاندې د اکتوبر په ۱۱مه د روسیې په پلازمېنه مسکو کې ترسره شي.
په دې سیالیو کې د احمد ولي هوتک سیال«پارخوګادژیف» له دې وړاندې د «ایم ایم ای» سازمان په نړیوالو ریکارډونو کې درې بریاوې په خپل نوم ثبت کړي دي.
احمدولي هوتک، چې د افغانستان په کچه د ازادو سیالیوتر ټولو مخکښ مبارز ګڼل کېږي، تر دې دمه په مسلکي ډګر کې ۱۱بریاوې او یوازې یوه ماتې لري.
هوتک د خپلې اتلولۍ ترڅنګ د افغان ځوانانو لپاره د الهام سرچینه بلل کېږي او نوموړيتل ویلي چې د سیالیو پر مهال د افغانستان د بیرغ د سرلوړۍلپاره مبارزه کوي.
د مسکو دا سیالي د هغه لپاره یو بل مهم ازمیښت ګڼل کېږي، ځکه د روسي سیالانو پر وړاندې بریا نه یوازې د ده د نړیوال ریکارډ پیاوړتیا ده، بلکې د افغان ورزش د ویاړ یو بل باب هم کېدای شي.
د امریکا د استخباراتو ادارې (سيایاې) پخوانۍ ماموره سارا اډمز وايي «د ترهګرۍ په وړاندې زموږ مبارزه اوس په یوې ټوکې بدله شوې ده.» هغې ویلي، یو څارنوال چې د داعش د غړی انجینر شریف دوسیه یې پرمخ وړله له دندې ګوښه شوی دی.
د امریکا د استخباراتو ادارې پخوانۍ ماموره سارا اډمز د جمعه په ورځ (د تلې ۱۱مه) پر اېکس پاڼه د امریکا د ترهګرۍ په وړاندې مبارزې ته په اشارې لیکلي: «هغه څارنوال چې د داعش د غړي انجینر شریف مشهور په محمد شریف الله و دوسیه تعقیبول اوس له دندې ګوښه شوی دی.»
هغې زياته کړې: «په روان کال کې زموږ حکومت په ناکام ډول هڅه وکړه، چې شریف د ۲۰۲۱ کال د ابي ګیټ (کابل هوایي ډکر» برید اصلي طراح معرفي کړي او د دغه برید اصلي پلان جوړونکی سراج الدین حقاني وژغوري.»
سارا وایي، چې د همدې برید اصلي طراح ثنا الله غفاري لا هم ازاد ګرځي.
د دې په خبره، چې سراج او ثناالله دواړه د یوې راتلونکې دسیسې برخه دي چې د امریکا په خاوره کې پلان شوې.
سارا زیاتوي، چې د ابيګیټ تر برید وروسته دوی دا دسیه تعقیب نه کړه.
د خيبر پښتونخوا اعلی وزير علي امين ګنډاپور وايي، چې د طالبانو سره د خبرو اترو د پيل لپاره يې وړانديز د پاکستان حکومت منلی دی. هغه ټينګار کړی، چې د افغان کډوالو بېرته ستنېدل بايد په باعزته توګه ترسره شي او د امنيتي ستونزو دايمي حل يوازې د طالبانو سره د خبرو له لارې ممکن دی.
د اعلی وزیر علی امین ګنډاپور د دفتر له خوا په خپره شوې خبرپاڼه کې راغلي، چې دا خبره نوموړي په پېښور کې د «جنګ او ملي امنيت دوره» ناستې له ګډونوالو سره د یوې د ليدنې پر مهال کړې.
ګنډاپور په دې ناسته کې وويل، چې په افغانستان کې بې ثباتي د خيبر پښتونخوا پر امنيت منفي اغېز کړی او د ترهګرۍ پر وړاندې جګړه کې د پاکستان امنيتي ځواکونو او ولس لويې قربانيانې ورکړي دي.
ښاغلي ګنډاپور ټينګار وکړ، چې امنيتي ستونزې او ترهګري يوازې د طالبانو سره د خبرو له لارې حل کېدای شي او دا د خوښۍ خبره ده چې د هغه دا وړانديز د پاکستان حکومت منلی دی.
هغه زياته کړه، پاکستان له ډېر وخت راهيسې د افغان کډوالو کوربه توب کړی او د حکومت اوسنۍ پاليسي دا ده، چې دوی بېرته خپل هېواد ته ولاړ شي؛ خو دا بهير بايد د انساني کرامت سره سم ترسره شي.
د بګرام په تړاو د امریکا د ولسمشر ډونالډ ټرمپ له څرګندونو او ان ګواښونو وروسته د ځینو طالب چارواکو غبرګون هم توند شوی دی. د طالبانو د اطلاعاتو او کلتور وزارت د خپرونو چارو مرستیال وايي، طالبانو ته نظام چا په خیرات نه دی ورکړی او په وینا یې د نورو په څېر ډیسانټ شوي هم نه دي.
د طالبانو د اطلاعاتو او کلتور وزارت د خپرونو چارو مرستیال مهاجر فراهي د جمعې په ورځ (د تلې ۱۱مه) پر ایکس خواله رسنۍ د نورو جزییاتو له ورکړې پرته ویلي، «ددې نظام ستنې دومره هم نه دي سستې لکه چې دوی یې فکر کوي.» هغه په دې اړه نور جزییات نه دي ورکړي چې له «دوی» څخه مطلب څوک دي.
هغه زیاتوي، «امارت نه چا په خیرات راکړی او نه د نورو په څېر له هوا نه ډیسانټ شوی.»
مهاجر فراهي وايي، د «اشغال» پر وړاندې د مبارزې په څېر د خپل نظام ساتنې او د هېواد د جوړولو لپاره یې اراده قوي ده.
خو ډېر شنونکي بیا پر دې باور دي، چې د افغانستان واک د دوحې د هوکړې لهمخې د امریکا لهخوا طالبانو ته ورکړل شوی دی.
هند د طالبانو د بهرنیو چارو وزیر امیرخان متقي سفر لپاره چمتوالی نیسي. د هند د بهرنیو چارو وزارت ویلي، چې د ملګرو ملتونو د امنیت شورا کمېټې د طالبانو د بهرنیو چارو وزیر د سفر بندیز په موقتي ډول لرې کړي، چې له مخې به یې هغه وکولای شي د اکتوبر له ۹مې تر ۱۶مې پورې هند ته سفر وکړي.
د طالبانو د بهرنیو چارو وزیر امیرخان متقي د هغو کسانو په ډله کې دی چې د ملګرو ملتونو تر بندیزونو لاندې دي؛خو کله ناکله د ډېپلوماټیکو اړیکو لپاره موقتي معافیت ورکول کېږي.
د هند د بهرنیو چارو وزارت ویاند خبریالانو ته وویل، نوی ډیلي له مخکې د طالبانو له ادارې سره په تماس کې ده او د اګست په ۳۱ نېټه د زلزلې وروسته یې د افغانستان سره مرستې کړې دي. نوموړي په ښکاره ډول دا خبره نه ده تایید کړې چې د متقي سفر به خامخا وشي.
د طالبانو د بهرنیو چارو وزارت مرستیال ویاند ضیا احمد تکل ویلي، چې هند ته د متقي سفر پر مهال به خبرې د دوه اړخیزو همکاریو، سوداګریزو تبادلو، وچې مېوې د صادراتو، د روغتیايي برخې د اسانتیاوو، قونسلګریزو خدمتونو او بندرونو پر موضوعاتو راڅرخي. دا چې په کومې نېټې به متقي هند ته سفر وکړي په دې اړه یې څه نه دي ویلي.
د هندي او افغاني رسنیو د راپورونو له مخې، متقي به له نوي ډیلي مخکې مسکو ته سفر وکړي.
تمه ده چې په روسیه کې نوموړی د افغانستان پر وضعیت له روسي، چيني، ایراني، پاکستاني، هندي او د مرکزي اسیا له استازو سره خبرې وکړي.
د طالبانو د بهرنیو چارو وزیر امیرخان متقي د «مسکو فارمټ» ناستې له ګډون وروسته راتلونکې اوونۍ هند ته ځي. دا سفر د ملګرو ملتونو د امنیت شورا له خوا د یوې اوونۍ ځانګړي معافیت په اساس ترسره کېږي. خبریال وحید پیمان په دې لیکنه کې د متقي د سفر احتمالي هدفونه څېړلي دي.
دغه سفر داسې مهال ترسره کېږي چې د طالبانو واک ته له رسېدو وروسته د افغانستان او هند اړیکې لا هم په رسمي ډول بیا تعریف شوې نه دي، خو د امنیت شورا معافیت او د نوي ډیلي له لوري د دې لیدنې منل، دا نښه ورکوي چې دواړه خواوې غواړي اړیکې له تخنیکي تعامل څخه تر سیاسي او اقتصادي خبرو اترو پورې وغځوي.
د طالبانو لپاره دا سفر یوه موقع ده څو یو لړ مشخص هدفونه تعقیب کړي؛ هغه هدفونه چې د سیاست، اقتصاد او سیمهییزې بقا ګډه مجموعه ده.
۱. د ډېپلوماټیکو استازولیو فعالول
د طالبانو د بهرنیو چارو وزارت لپاره ښايي هېڅ موضوع تر دې مهمه نه وي چې د افغانستان ډېپلوماټیک استازولۍ فعاله کړي او یا خپل ډېپلوماټان په بهر کې ځای پر ځای کړي.
د افغانستان سفارت په نوي ډیلي کې د ۲۰۲۳ کال له سیاسي او مالي بحران وروسته وتړل شو او له هغه مهاله یوازې محدود کونسلي خدمات وړاندې کوي.
طالبان په وروستیو میاشتو کې هڅه کړې چې خپل استازي په دې سفارت او همدارنګه د ممبۍ او حیدراباد په قونسلیګریو کې وګماري، خو هند تر اوسه له دې سره په احتیاط چلند کړی دی.
ټاکل شوې ده چې امیرخان متقي په دې سفر کې په ځانګړي ډول پر همدې موضوع فشار راوړي.
طالبان د ډېپلوماټیکو استازولیو د کنټرول کولو ستراتیژي په خورا لېوالتیا تعقیبوي او کله چې له کوم هېواد سره په دې برخه کې توافق وکړي، هغه د یوې لویې سیاسي لاسته راوړنې په توګه تبلیغوي.
متقي غواړي چې له هند سره د ډېپلوماټیکو اړیکو هر ډول پرمختګ د خپل بریالیتوب په توګه وړاندې کړي.
۲. هند سره د سیاسي اړیکو پیاوړتیا په داسې حال کې چې د پاکستان سره اړیکې ترینګلې دي
د کابل او اسلاماباد ترمنځ تاوتریخوالی چې د طالبانو د بیا واک ته رسېدو له لومړي کال وروسته پیل شوی و، په وروستیو میاشتو کې لا پسې زیات شوی دی.
څو ورځې وړاندې د پاکستان لومړي وزیر شهباز شریف څرګنده کړه چې طالبان باید یا د پاکستان د دولت ملاتړ وکړي او یا له تحریک طالبان پاکستان (ټيټيپي) سره دې ودریږي.
دا ترینګلتیا تر سږني کال پورې د بمباریو او سرحدي نښتو کچې ته ورسېده.
ټيټيپي چې اسلاماباد طالبان د هغې په ملاتړ تورنوي، په وروستیو میاشتو کې په پاکستان کې څو خونړي بریدونه ترسره کړي دي.
د پاکستان باور دا دی چې دغه ډله د طالبانو له ملاتړ پرته د دې وړتیا نه لري.
متقي احتمالا هڅه کوي له دې تاریخي رقابت څخه د طالبانو په ګټه کار واخلي.
له یوې خوا غواړي د هند سره د نږدې کېدو له لارې د نوې همکارۍ دروازه پرانیزي او له بلې خوا پاکستان ته دا پیغام ورکړي چې طالبان په سیمه کې بدیلې لارې هم لري.
البته، هند هم په دې شرایطو کې له طالبانو سره امنیتي تعامل ښکاره کړی دی.
د هند د بهرنیو چارو وزارت مرستیال ویکرام میسري د ۲۰۲۵ د جنورۍ په اتمه په دوبۍ کې له متقي سره ولیدل او د همدې کال د مې میاشت کې د هند د بهرنیو چارو وزیر جی شنکر هم ورسره مستقیمې خبرې وکړې.
تمه ده چې نوی ډیلي د راتلونکي سفر پر مهال د «افغانستان له خاورې د هند پر ضد د نه استفادې» موضوع په تفصیل سره مطرح کړي.
د طالبانو لپاره دا فرصت دی چې د پاکستان څخه خپلواکي د یو سیاسي کارت په توګه د هند مخې ته کېږدي؛ داسې کارت چې کولای شي د دوی د سیمهییزو مانورونو وړتیا نوره هم زیاته کړي.
درېیم: د افغانستان په اړه د بیجینګ د انحصار مخنیوی
چین په سپټمبر ۲۰۲۳ کې لومړی هېواد و چې په کابل کې یې نوی سفیر وګماره او څو میاشتې وروسته طالبانو اعلان وکړ چې د دوی سفیر په بیجینګ کې هم منل شوی دی.
په جنورۍ ۲۰۲۵ کې د «ډېپلوماټ» خپرونې راپور ورکړ چې هند د دوبۍ له مذاکراتو وروسته د طالبانو سره خپل تماسونه لوړ کړي څو د سیمهییز رقابت په ډګر کې له چین وروسته پاتې نه شي.
دا اندېښنه هغه مهال جدي شوه چې د ۲۰۲۵ د اګست په میاشت کې د چین د بهرنیو چارو وزیر کابل ته ولاړ او د کانونو د پروژو او د «یو کمربند-یو سړک» نوښت په اړه یې خبرې وکړې.
اوس ښکاره ده چې د افغانستان کاني سرچینې، په ځانګړي ډول لیتیم او مس، د سیمې د جیو-اقتصادي سیالیو اصلي محور ګرځېدلي دي.
د تېرو کلونو قراردادونه هم د همدې بهیر څرګندونه کوي؛ له «امو دریا» د تېلو تړون سره د ۲۰۲۳ په جنورۍ کې د چینایي شرکتونو پیل تر دې پورې چې د طالبانو د کانونو وزارت څو نور قراردادونه هم اعلان کړي.
د طالبانو لپاره دغه سرچینې د بقا او مالي ثبات لپاره اړینه وسیله ده، خو د هند لپاره له لوبې بهر پاتې کېدل د ستراتیژیک سیال لپاره د ډګر خالي کول دي.
د ډيلي له نظره، له طالبانو سره د خبرو د کانال پرانېستل اقتصادي اړخ هم لري څو د افغانستان په اړه چین په یوازیني لوبغاړي بدل نه شي.
طالبان هم ښایي دې پایلې ته رسېدلي وي چې هند هم ورته لوی بازار، بنسټیزې پانګونې او هم د چین او پاکستان پر وړاندې بدیله لاره برابره کړي.
څلورم: د چابهار بندر او ترانزیټي لارو په اړه خبرې
چابهار د هند لپاره یو حیاتي مسیر دی؛ هغه لاره چې پرته له پاکستانه افغانستان له منځنۍ اسیا سره نښلوي، خو د امریکا پرېکړې چې د ۲۰۲۵ په سپټمبر کې یې د چابهار بندر اړوند معافیتونه لغوه کړل، دا مسیر له جدي خطر سره مخ کړی.
د نویو بندیزونو له امله بانکونه او بیمهيي شرکتونه ډېر احتیاطي شوي او هره راکړه ورکړه یا د بار لېږد ستونزمن شوی دی.
طالبان غواړي په ډيلي کې د متقي د سفر پر مهال پوه شي چې هند څنګه کولای شي د دې فشارونو سره-سره دا دهلېز فعال وساتي.
څو ورځې مخکې له دې بندیزونو، هند درې کانتینره مرسته د چابهار له لارې کابل ته واستوله.
دا کار د هند په اقتصادي رسنیو کې د «معناداره وخت ټاکنه» په نوم یاد شو او څرګنده شوه چې نوې ډیلي لا هم د دې لارې پر دوام ټینګار لري.
هند چابهار د منځنۍ اسیا سره د نښلېدو د خپلې ستراتېژۍ یوه برخه ګڼي.
که دا مسیر محدود یا تړل کېږي، د لوبې ډګر به ډېر په چین پورې محدود پاتې شي.
له همدې کبله، د بیمې، او د پیسو د لېږد تخنیکي بحثونه په دې سفر کې د سیاسي څرګندونو په اندازه مهم دي.
تمه کېږي دواړه لوري لږ تر لږه د دې دهلېز د ساتلو لپاره یوه منځګړي توافق ته ورسېږي، څو مرسته او د غیرحساسو توکو سوداګري ترې روانه پاتې شي.
که دا کار ونه شي، طالبان به د بدیلو ځمکنۍ لارو کارولو ته اړ شي، چې دا به هم د کابل لګښتونه لوړ کړي او هم د هند اغېز محدود کړي.
پنځم: د بشري مرستو جلبول
طالبان د کورنیو اړتیاوو د پوره کولو لپاره لا هم پر بهرنۍ مرستې تکیه لري.
له ۲۰۲۱ کال د کابل تر سقوط وروسته، هند له هغو لږو هېوادونو څخه و چې که څه هم یې طالبان په رسمي ډول ونه پېژندل، خو د بشري مرستو لاره یې پرانستې وساتله، دغه مرسته د جمهوري نظام د وخت په کچه نه وه.
هند د «له پیژندنې پرته مرستې» په پالیسۍ سره هڅه کړې چې په افغانستان کې خپل ټولنیز او سیاسي نفوذ وساتي.
په دې سفر کې به متقي بې له شکه هڅه وکړي چې نوې ډیلي دې ته قانع کړي چې مرسته یې مستقیم خلکو ته رسېږي او ټولنیز اغېز لري.
تمه ده، د متقي دا سفر هند دې ته وهڅوي چې په سیمه کې د افغانستان لپاره د مرستندویانو له سترو ملاتړ کوونکو څخه یو پاتې شي.
