منظور ترامپ از تروریست ویژه چیست که برای طالبان به کار برد؟
دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور امریکا با امضای فرمانی اجرایی که سفر شهروندان افغانستان و ۱۱ کشور دیگر را به ایالات متحده ممنوع کرد، گفت که گروه طالبان در فهرست «سازمان‌های تروریستی جهانی به‌ویژه» قرار دارد.
پس از حملات ۱۱ سپتامبر، جورج بوش، رئیس‌جمهور سابق امریکا در ۲۳ سپتامبر ۲۰۰۱، در یک فرمان اجرایی، طالبان را به عنوان گروه تروریست جهانی ویژه تعیین کرد.
دونالد ترامپ درباره دلایل ممنوعیت ورود افغان‌ها به امریکا گفت «افغانستان در حال حاضر توسط طالبان، گروهی که در فهرست سازمان‌های تروریستی جهانی به‌ویژه (اس‌دی‌جی‌تی) قرار دارد، اداره می‌شود.»
فرمان اجرایی ۱۳۲۲۴ که توسط جورج بوش صادر شد به دولت ایالات متحده ابزاری قدرتمندی برای جلوگیری از تأمین مالی تروریست‌ها ارائه داد و فهرست گروه‌های تروریستی به طور خاص تعیین شده را گسترش داد تا شامل افرادی و نهادهایی شود که از تروریست‌ها و سازمان‌های تروریستی حمایت می‌کنند.
فهرست سازمان‌های تروریستی جهانی ویژه که از سوی وزارت خزانه‌داری امریکا تهیه می‌شود، گروه‌ها و افراد مرتبط با فعالیت تروریستی را هدف تحریم‌های اقتصادی قرار می‌دهد و دارایی‌های آن‌ها را مسدود می‌کند.
ترامپ تاکید کرد که افغانستان تحت کنترول طالبان فاقد مرجع مرکزی توانمند و همکاری برای صدور پاسپورت یا اسناد مدنی است و از سامانه‌های غربالگری و بررسی امنیتی مناسب نیز برخوردار نیست.
در ماه ثور امسال، مارکو روبیو، وزیر خارجه ایالات متحده، گفت که حکومت ترامپ در مورد وضعیت طالبان به عنوان یک سازمان تروریستی خارجی تصمیم خواهد گرفت.
وزیر خارجه امریکا افزود: «ما از ماهیت طالبان کاملا آگاه هستیم و می‌دانیم که این گروه در گذشته چه کارهایی را انجام داده است».
طالبان در لیست تروریستی کدام کشورها قرار دارد؟
دو دهه پس از حملات ۱۱ سپتامبر، طالبان همچنان به عنوان گروهی بنیادگرا و سرکوبگر شناخته می‌شود، اما جایگاه حقوقی و سیاسی این گروه در کشورهای مختلف و نهادهای بین‌المللی متفاوت و گاه متناقض است.
این وضعیت موجب ایجاد شبکه‌ای پیچیده از تحریم‌ها، تعاملات دیپلوماتیک و چالش‌های بشردوستانه شده و جهان را در مواجهه با طالبان دچار تردید و اختلاف نظر کرده است.
در قلب این ساختار بین‌المللی، شورای امنیت سازمان ملل قرار دارد که پس از پناه دادن طالبان به القاعده پیش از ۱۱ سپتامبر، تحریم‌هایی علیه این گروه وضع کرد.
فهرست تحریم‌های شماره ۱۹۸۸ شورای امنیت، افراد و نهادهای مرتبط با طالبان را هدف قرار داده و شامل توقیف دارایی‌ها، ممنوعیت سفر و تحریم تسلیحاتی می‌شود.
این فهرست مستقل از تحریم‌های مربوط به القاعده است و تضمین می‌کند که طالبان به عنوان یک نهاد تحت نظارت و محدودیت‌های مالی بین‌المللی باقی بماند.
بسیاری از کشورهای عضو سازمان ملل، از جمله بریتانیا و کشورهای اتحادیه اروپا، این تحریم‌ها را اجرا می‌کنند؛ اگرچه ممکن است فهرست مجزایی از «سازمان‌های تروریستی» طالبان نداشته باشند، اما ملزم به رعایت قوانین بین‌المللی و اجرای این تحریم‌ها هستند.
ایالات متحده با رویکردی متفاوت، طالبان را تحت فرمان اجرایی ۱۳۲۲۴ در ۲۳ سپتامبر ۲۰۰۱ به عنوان «تروریست‌های جهانی ویژه» معرفی کرده است.
این طبقه‌بندی شبکه‌های مالی طالبان را هدف قرار داده و شهروندان امریکایی را از انجام معاملات با طالبان منع می‌کند.
اگرچه خود طالبان در فهرست سازمان‌های تروریستی وزارت خارجه امریکا نیست، گروه‌های مرتبط و پیچیده‌ای مانند شبکه حقانی و تحریک طالبان پاکستان (تی‌تی‌پی) در این فهرست قرار دارند که نشان‌دهنده ارتباط عمیق و هم‌پوشانی در میان گروه‌های افراطی است.
در میان کشورهای دیگر، استرالیا و کانادا طالبان را به عنوان یک سازمان تروریستی به رسمیت شناخته‌اند و نیوزیلند نیز تحریم‌های شورای امنیت را اجرا می‌کند. در این میان، رویکرد برخی کشورهای کلیدی دیگر پیچیده‌تر است.
روسیه که طالبان را در سال ۲۰۰۳ به عنوان سازمان تروریستی معرفی کرده بود، پس از بازگشت این گروه به قدرت در ۲۰۲۱، به شکلی واقع‌گرایانه به تعامل با آن روی آورده است.
دادگاه عالی روسیه در ماه‌های گذشته با تعلیق طالبان از فهرست گروه‌های تروریستی موافقت کرد. طالبان بلافاصله از این اقدام مسکو استقبال کردند. وزارت خارجه روسیه در بیانیه‌ای اعلام کرد که به رغم تعلیق طالبان از فهرست سازمان‌های تروریستی این کشور، مسکو همچنان تابع تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل بر مقام‌های طالبان است.
در حالی که روسیه روابط دیپلوماتیک با طالبان برقرار کرده و دو روز پیش سفیر پیشنهادی این گروه را پذیرفت و سفارت افغانستان را به آن‌ها واگذار کرده است، اما هنوز طالبان را به رسمیت نشناخته است.
این رویکرد نشان می‌دهد که یک کشور ممکن است از لحاظ رسمی گروهی را تروریستی بداند، اما به دلایل استراتژیک و حفظ ثبات منطقه‌ای، به شکل عملی و دیپلوماتیک با آن تعامل داشته باشد.
دولت قرغیزستان نیز طالبان را از فهرست سازمان‌های تروریستی خود حذف کرده است. وزارت خارجه قرغیزستان اعلام کرد که پس از بررسی دقیق توسط نهادهای ذیصلاح این کشور تصمیم گرفته شد که طالبان از فهرست سازمان‌های ممنوعه خارج شود.
طالبان در سال ۲۰۰۶ در لیست گروه‌های تروریستی و افراطی قرقیزستان اضافه شد.
کشورهای آسیای مرکزی مانند قزاقستان و قرغیزستان رویکرد مشابهی با روسیه داشته‌اند که گاه این طبقه‌بندی‌ها را مورد بازنگری یا لغو قرار داده‌اند که نشان‌دهنده تغییرات پویا در این حوزه است.
کشورهای آسیای مرکزی در توسعه روابط با طالبان، از روسیه و چین الگو گرفته‌اند که هر دو در سال‌های اخیر تعامل خود را با حکومت طالبان عمیق‌تر کرده‌اند.
هند گفته است که در تصمیم‌گیری درباره به رسمیت شناختن دولت طالبان از تصمیم سازمان ملل پیروی خواهد کرد.
اگرچه هیچ کشوری رسماً طالبان را به عنوان دولت به رسمیت نشناخته، ده‌ها کشور از جمله هر شش همسایه افغانستان، به دیپلومات‌های طالبان اجازه داده‌اند تا مسئولیت سفارت‌ها یا قنسولگری‌های افغانستان را بر عهده بگیرند.
بریتانیا نیز با وجود پایبندی به تحریم‌های سازمان ملل، طالبان را به عنوان دولت مشروع افغانستان به رسمیت نمی‌شناسد و سیاستی «محدود و واقع‌گرایانه» را اتخاذ کرده که عمدتاً از طریق مأموریت در قطر برای پرداختن به مسائل بشردوستانه، مقابله با تروریسم و حقوق بشر دنبال می‌شود.
دولت بریتانیا تأکید می‌کند که این تعامل به معنای مشروعیت بخشیدن به اقدامات طالبان نیست.
طالبان همچنان تحت فشارهای شدید بین‌المللی و تحریم‌های سازمان ملل و ایالات متحده قرار دارد که آن را به عنوان تهدیدی جهانی می‌شناسند.
اما تنوع طبقه‌بندی‌های حقوقی و سیاست‌های متناقض و گاه متغیر، پیچیدگی‌های دیپلماسی جهانی درباره افغانستان را برجسته می‌کند.
گفت‌وگوهای مستمر بین شناسایی رسمی طالبان و تعامل واقع‌گرایانه، چالشی پایدار برای جامعه جهانی در مواجهه با وضعیت کنونی افغانستان است.