حضور نظامی امریکا در خاورمیانه؛ از قدرت بازدارندگی تا اهدافی آسیب‌پذیر برای ایران
در پی حملات اسرائیل به اهدافی در شهرهای مختلف ایران، امریکا بامداد یک‌شنبه به سه مرکز اصلی هسته‌ای ایران حمله کرد.
این نخستین مداخله مستقیم واشنگتن در کارزار نظامی علیه برنامه هسته‌ای ایران به‌شمار می‌رود؛ اقدامی که تهران آن را تجاوز به حاکمیت ملی خود دانسته و هشدار داده است که «همه گزینه‌ها» برای پاسخ در دسترس خواهد بود.
مقامات جمهوری اسلامی پیش از این اعلام کرده بودند که هرگونه مشارکت مستقیم ایالات متحده در حملات نظامی، پاسخی قاطع به‌دنبال خواهد داشت. از جمله تهدیدهای ایران، حمله به پایگاه‌ها و تأسیسات نظامی امریکا در منطقه خاورمیانه است؛ پایگاه‌هایی که در چند دهه گذشته به‌عنوان ابزار بازدارندگی واشنگتن در برابر تهران، مسکو و گروه‌های افراطی به‌کار گرفته شده‌اند.
در واکنش به این تهدیدها، ایالات متحده طی روزهای گذشته اقدام به جابجایی برخی نیروها و تجهیزات در منطقه کرده و حتی سطح دسترسی داخلی به بزرگ‌ترین پایگاه خود در منطقه، یعنی «العدید» در قطر را به‌طور موقت محدود کرده است.
اما واقعاً ساختار حضور نظامی امریکا در منطقه چگونه است؟ این گزارش، با تکیه بر داده‌های معتبر و اطلاعات رسمی، به معرفی پایگاه‌های فعال ایالات متحده در خاورمیانه می‌پردازد؛ تأسیساتی که در صورت وقوع درگیری مستقیم با ایران، می‌توانند به اهداف نظامی بدل شوند.
ایالات متحده امریکا در حال حاضر در هشت کشور خاورمیانه‌ای دارای حضور نظامی فعال است. این پایگاه‌ها شامل مراکز هوایی، دریایی، زمینی و اطلاعاتی‌اند و نقش آن‌ها از پشتیبانی لجستیکی گرفته تا فرماندهی عملیات‌های منطقه‌ای متفاوت است. در ادامه، هر یک از این پایگاه‌ها به‌تفکیک معرفی شده‌اند.
پایگاه هوایی العدید – قطر
پایگاه العدید، واقع در جنوب‌غربی دوحه، بزرگ‌ترین پایگاه نظامی امریکا در منطقه و مقر رسمی فرماندهی مرکزی ایالات متحده (سنتگام) نیز هست. بیش از ده‌هزار نیروی امریکایی و ائتلاف بین‌المللی در این پایگاه مستقرند. العدید با داشتن باندهای پرواز پیشرفته، مراکز اطلاعاتی، و توانایی اجرای عملیات هم‌زمان در چند جبهه، قلب تپنده حضور نظامی امریکا در منطقه به‌شمار می‌رود.
در پی تهدیدات اخیر، مقامات پنتاگون سطح دسترسی به این پایگاه را محدود ساخته‌اند تا خطر حملات احتمالی از سوی ایران یا نیروهای نیابتی آن کاهش یابد.
کمپ عریفجان – کویت
کمپ عریفجان بزرگ‌ترین پایگاه زمینی امریکا در کویت است. این پایگاه در نزدیکی بندر الشعیبه قرار دارد و به‌عنوان مرکز اصلی لجستیک، ذخیره‌سازی تجهیزات سنگین، و پشتیبانی فنی عملیات‌ها در عراق و سوریه عمل می‌کند. عریفجان همچنین محل استقرار سامانه‌های موشکی و موترهای زرهی امریکاست.
نزدیکی جغرافیایی این کمپ به مرزهای ایران و عراق، آن را در تیررس تهدیدات موشکی و پهپادی ایران قرار می‌دهد، هرچند همکاری امنیتی نزدیک میان کویت و واشنگتن، تا حدی این آسیب‌پذیری را کنترل کرده است.
کمپ بیورینگ – کویت
این پایگاه در شمال کویت و در مجاورت مرز عراق قرار دارد و عمدتاً به‌عنوان محل تجمع نیروهای اعزامی به مناطق بحرانی استفاده می‌شود. کمپ بیورینگ در دوران مبارزه با داعش نقش کلیدی داشت و اکنون نیز در چارچوب حضور نظامی امریکا در عراق فعال باقی مانده است.
به‌دلیل موقعیت جغرافیایی این کمپ، احتمال قرار گرفتن آن در معرض تهدیدات مستقیم از خاک عراق یا فعالیت‌های گروه‌های نیابتی، همواره در محاسبات دفاعی امریکا لحاظ می‌شود.
پایگاه علی السالم – کویت
این پایگاه هوایی یکی از مراکز مهم عملیاتی امریکا در حوزه انتقال تجهیزات، شناسایی و مأموریت‌های پشتیبانی هوایی است. موقعیت آن در نزدیکی مرزهای شمالی کویت، امکان پرتاب سریع مأموریت به عراق و سوریه را فراهم می‌سازد.
ناوگان پنجم - بحرین
در پایتخت بحرین، منامه، پایگاه دریایی ایالات متحده امریکا میزبان ناوگان پنجم نیروی دریایی این کشور است. این ناوگان وظیفه نظارت بر آبراه‌های کلیدی از جمله خلیج فارس، تنگه هرمز و دریای عمان را بر عهده دارد.
نزدیکی به مرزهای ایران، و تهدیدهای ناشی از گروه‌های نیابتی وابسته به تهران، این پایگاه را در موقعیتی بسیار حساس قرار داده است. با این حال، حضور دائمی نیروهای دریایی و زیرساخت‌های ارتباطی پیشرفته، بر قدرت دفاعی آن افزوده است.
پایگاه شاهزاده سلطان – عربستان سعودی
در نزدیکی شهر الخرج، پایگاه شاهزاده سلطان یکی از نقاط کلیدی استقرار نیروهای امریکایی پس از تشدید تنش‌ها با ایران است. این پایگاه محل استقرار جنگنده‌های اف-۳۵ و هواپیماهای سوخت‌رسان بوده و مأموریت‌های بازدارندگی را در سطح منطقه اجرا می‌کند.
عمق جغرافیایی آن، نسبت به پایگاه‌هایی چون العدید یا عریفجان، ضریب آسیب‌پذیری را کاهش داده، اما همچنان در تیررس تهدیدات منطقه‌ای قرار دارد.
پایگاه الظفره – امارات متحده عربی
پایگاه هوایی الظفره در ابوظبی، مرکز اجرای مأموریت‌های شناسایی، رهگیری و عملیات‌های ضربتی در جنوب خلیج فارس است. این پایگاه میزبان مشترک نیروهای هوایی امریکا و بریتانیاست و در سال‌های اخیر هدف حملات موشکی حوثی‌های یمن قرار گرفته است.
سامانه‌های دفاعی پاتریوت و استقرار پهپادهای رهگیر، از این پایگاه در برابر تهدیدات مستمر دفاع کرده‌اند.
پایگاه عین‌الاسد – عراق
واقع در ولایت انبار، پایگاه عین‌الاسد یکی از بزرگ‌ترین مراکز نظامی امریکا در عراق است. در پی ترور قاسم سلیمانی، این پایگاه هدف حمله موشکی مستقیم ایران قرار گرفت و اگرچه تلفات جانی نداشت، اما آسیب‌پذیری آن را به‌طور علنی به نمایش گذاشت.
با وجود تقویت سامانه‌های پدافندی، تهدیدات راکتی از سوی گروه‌های نیابتی وابسته به ایران، همچنان یکی از چالش‌های امنیتی این پایگاه است.
پایگاه اربیل – عراق
در اقلیم کردستان عراق، پایگاه نظامی امریکا در اربیل یکی از مراکز اصلی برای عملیات‌های ضد داعش به‌شمار می‌رود. این پایگاه از حمایت نسبی دولت اقلیم کردستان برخوردار است، اما بارها هدف حملات پهپادی گروه‌های شبه‌نظامی قرار گرفته است.
حفظ امنیت در این نقطه برای امریکا اهمیت زیادی دارد، چرا که اربیل به‌عنوان دریچه اطلاعاتی و عملیاتی واشنگتن در شمال عراق عمل می‌کند.
پایگاه الحریر – عراق
پایگاه هوایی الحریر در نزدیکی شهر حرِّیر در اقلیم کردستان عراق، یکی از پایگاه‌های فعال و مستقل ایالات متحده امریکا در شمال این کشور است. این پایگاه که از سال ۲۰۱۵ در اختیار نیروهای امریکایی قرار گرفته، از نظر موقعیت جغرافیایی یکی از نزدیک‌ترین مراکز نظامی واشنگتن به مرزهای ایران به‌شمار می‌رود.
پایگاه یونین تری – بغداد
در قلب منطقه سبز بغداد، پایگاه کوچک یونین تری محل استقرار تیم‌های مشاور نظامی و اطلاعاتی امریکاست. این پایگاه اگرچه در مقیاس کوچکی فعالیت می‌کند، اما از نظر اطلاعاتی و تحلیل صحنه عراق، نقشی کلیدی دارد.
امنیت آن وابسته به همکاری نیروهای عراقی و نیروهای ائتلاف بین‌المللی است.
پایگاه التنف – سوریه
در مثلث مرزی سوریه، عراق و اردن، پایگاه التنف یکی از مهم‌ترین نقاط استقرار امریکا برای مهار نفوذ منطقه‌ای ایران است. این پایگاه بارها هدف حملات پهپادی قرار گرفته و در تیررس نیروهای وابسته به سپاه قدس قرار دارد.
علیرغم حملات پراکنده، واشنگتن حاضر به تخلیه آن نشده و همچنان آن را جزو خطوط قرمز خود در سوریه می‌داند.
دیرالزور و حسکه – سوریه
در شمال شرق سوریه، نیروهای امریکایی در کنار یگان‌های مدافع خلق و نیروهای دموکراتیک سوریه فعالیت می‌کنند. مأموریت اصلی آن‌ها مقابله با هسته‌های باقی‌مانده داعش و حفظ امنیت در میدان‌های نفتی منطقه است.
حضور هم‌زمان نیروهای روسی، ایرانی و ترکی در نزدیکی این پایگاه‌ها، وضعیت امنیتی آن‌ها را به‌شدت پیچیده ساخته است.
پایگاه تاور ۲۲ – اردن
این پایگاه در جنوری ۲۰۲۴ هدف یک حمله پهپادی مرگبار قرار گرفت که به کشته شدن سه نیروی امریکایی منجر شد. تاور ۲۲ که در نزدیکی مرزهای عراق و سوریه واقع شده، یکی از نقاط پیشروی اطلاعاتی امریکا در مرزهای شرقی است.
حمله به این پایگاه، راهبرد امنیتی امریکا در خاورمیانه را دستخوش بازنگری کرد.
پایگاه موفق سَلطی – اردن
در شرق اردن، پایگاه هوایی موفق سَلطی محل استقرار هواپیماهای عملیاتی امریکا برای پوشش مأموریت در سوریه و عراق است. همکاری تنگاتنگ میان ارتش اردن و فرماندهان امریکایی، امنیت این پایگاه را تا حد زیادی تضمین کرده است.
ساختار نظامی امریکا در خاورمیانه، اگرچه با هدف بازدارندگی و مدیریت بحران طراحی شده، اما در برابر تهدیدات پیچیده‌ای چون حملات نامتقارن، پهپادهای ارزان‌قیمت، و گروه‌های نیابتیِ چابک، مصون نیست. حمله به عین‌الاسد، موشک‌باران پایگاه‌های سوریه، و انفجار در تاور ۲۲، تنها نمونه‌هایی از شکنندگی این چتر نظامی‌اند.
واشنگتن برای حفظ حضور نظامی‌اش در منطقه، ناگزیر از تلفیق ابزار نظامی با دیپلماسی منطقه‌ای، ایجاد ائتلاف‌های جدید و ارتقاء سامانه‌های دفاعی غیرمتمرکز است؛ چرا که قدرت، تنها زمانی بازدارنده خواهد بود که از آسیب‌پذیری‌هایش آگاه باشد.
در پی حمله اسرائیل به ایران و به‌خصوص پس از حمله امریکا به تاسیسات هسته‌ای جمهوری اسلامی، این مراکز نظامی بیش از هر زمان دیگری زیر تهدید حملات احتمالی ایران قرار گرفته‌اند.