تنها یک هفته پس از آنکه طالبان در اواسط ماه اگست ارگ ریاست جمهوری و دفاتر دولتی در کابل را اشغال کردند، این گروه فراخوانی به سفارتخانههای افغانستان در خارج از کشور ارسال کردند. طالبان میخواستند در مورد آینده ۶۵ نمایندگی سیاسی افغانستان در خارج از کشور با آنها صحبت کنند.
کنسولگریهای افغانستان در ایالات متحده پیام سادهای دریافت کرد و به یکی از سفارتخانهها در اروپا ایمیلی رسید که از آنها خواسته بود اسامی دیپلماتها و برنامههای کاریشان را به طالبان توضیح دهند.
در بسیاری از پیامهایی که به دیپلماتها ارسال شده، از آنها خواسته شده بود در جلسه آنلاینی با امیرخان متقی، سرپرست وزارت خارجه طالبان شرکت کنند.
بسیاری از دیپلماتها این پیام را به عنوان نشانهای فرض کردند که قصد طالبان برای کنترول سفارتخانهها را نشان میداد.
یکی از سفیران افغانستان در اروپا به فارین پالیسی گفت او با چند سفیر دیگر مشوره کرده و از آنها پرسیده میخواهند چه کار کنند.
از نظر او شرکت در این جلسات به معنای این بود که دیپلماتها تحت امر وزارت خارجه طالبان هستند.
در نهایت، تصمیم دیپلماتها این بود که به پیامهای طالبان پاسخ ندهند.
در آن زمان دیپلماتهای افغانستان شاهد فروپاشی سریع حکومتی بودند که از آن در جهان نمایندگی میکردند.
فارین پالیسی در مورد تجربیات و نحوه برخورد با تغییرات جدید در افغانستان با دوازده سفیر و دیپلمات سطح پایین این کشور که هنوز در این سفارتخانهها کار می کنند، گفتگو کرده است. برخی به شرط افشا نشدن هویتشان با این مجله مصاحبه کردهاند. آنها نگران اند که بخاطر تصامیمشان طالبان از خانوادههای آنها انتقام نگیرد. تقریباً تمام مقامات تبعیدی گفتهاند که ارزشهای گروه شبهنظامی و تندرو طالبان با افغانستانی که آنها به آن سوگند یاد کرده بودند ناسازگار است.
نصیر اندیشه، سفیر افغانستان در مورد توقع طالبان ژنو گفته است: نظر به خواست سیستم جدید، باید ارزشهای امارت اسلامی طالبان، ارزش سفارتخانهها باشد و آنها اساساً باید براساس الزامات طالبان کار کنند.
«مثل آتشنشان بدون آب»
دیپلماتهای افغانستان علاوه بر آسیبهای روانی ناشی از فروپاشی دولت خود، در حال دستوپنجه نرم کردن با آیندهای مبهم خانوادهها و عزیزانشان در خانه هستند و چگونگی اداره سفارتخانهای را بررسی میکنند که از دولتی نمایندگی میکند که دیگر وجود ندارد. چه کسی هزینههای آب و برق را پرداخت خواهد کرد؟ دیپلماتها شرایط جدید در سفارتخانهها و کنسولگریهای افغانستان را توصیف کردهاند. بیشتر از سفارتخانهها هنوز به فعالیتشان ادامه میدهند و سرسختانه تلاش میکنند تا به نمایندگی از دولت سابق افغانستان ادامه دهند.
بسیاری از حسابهای بانکی سفارتخانهها در حال خالی شدن و مشکلات در حال افزایش است. کمک به افغانها برای یافتن راههایی برای اقامت قانونی در یک کشور خارجی تا مبادا مجبور شوند به افغانستان تحت کنترل طالبان بازگردند. یافتن راههایی برای ایمنسازی ویزا برای افغانهایی که پس از تخلیه نیروهای خارجی در کشورهای تحت ماموریت آنها به سر میبرند و حمایت از خانوادههای دیپلماتها در سفارتخانههایشان.
یک سفیر افغانستان در یکی از کشورهای آسیایی که نخواست نامش برده شود در مورد وضعیت سفارتخانه افغانستان گفت: «اکنون مثل یک آتشنشان بدون آب است. شما فقط از یک بحران به بحران دیگر فرار میکنید و سپس بدون منابع و بدون آب، سعی میکنید آتشهایی را که در همه جا فوران میکنند تشخیص دهید.»برخی از سفیران به وزنه سیاسی و نقش نمادین مشاغل خود اشاره میکنند و در پی این هستند که از دولتهای میزبان خود برای وضع فشار بر رژیم جدید طالبان در مورد حقوق بشر و حقوق زنان استفاده کنند و صدایی باشند در تبعید برای دموکراسی افغانستان.زلگی سجاد، سرکنسول افغانستان در نیویورک گفت: «غنی نتوانست از افغانستان و قانون اساسی ما محافظت کند. او از حقوق مردم ما محافظت نکرد. ما در یک گروه اصلی با تمام سفارتخانهها و کنسولگریهای خود در سراسر جهان کار میکنیم تا صدای مردم خود را بشنویم.»همه دیپلماتها گفتهاند که به وعدههایی که دولت نوپای طالبان به آنها میدهد توجه نخواهند کرد و به افغانستان تحت حاکمیت طالبان باز نخواهند گشت. همه دیپلماتها همچنین نسبت به آینده خود و خانوادههایشان ابراز نگرانی کردهاند، بهویژه آنهایی که در کشورهای خارج از غرب مستقر هستند؛ کشورهایی که سیستمی برای جلب پناهندگان ندارند.با وجود تسلط طالبان بر افغانستان، دیپلماتها، امیدی برای ادامه دادن دارند. اینکه هنوز هیچ کشوری به طور رسمی طالبان را به رسمیت نشناخته است. فعلا آنها نماینده دولت قانونی هستند و به سفارتخانههای افغانستان اجازه داده میشود پرچم سه رنگ کشورشان را برافراشته نگه دارند.
روشن نگه داشتن چراغها
صفیالله وحدت، رئیس سابق منابع بشری وزارت امور خارجه افغانستان گفت که حدود ۴۵ سفارتخانه و ۲۰ کنسولگری افغانستان در سراسر جهان باز است، اما به مرور زمان مشکلات برجستهتر میشود. غلاممحمد اسحقزی، نماینده افغانستان در سازمان ملل در ماه دسمبر ۲۰۲۱ از سمتش کنار رفت.
اکنون دیپلماتهای افغانستان مجبور شدهاند کمرشان را محکمتر بسته کنند.
در برخی مکانها، مانند نیویورک و بیشتر پایتختهای اروپایی، دولت افغانستان مالک مقر سفارت است. بنابراین نگرانیای از جانب پرداخت اجاره متوجه دیپلماتها نیست، اما در برخی از کشورها مقامات تا حد زیادی تصمیم گرفتهاند از املاک بزرگتر چشمپوشی کنند تا مکانهای ارزانتری برای اجاره پیدا کنند. برخی مجبور به کاهش کارمندان خود شدهاند. زیرا اکثر دولتها جریان پول بین افغانستان تحت کنترل طالبان و غرب را مسدود ساختهاند.
به گفته یکی از دیپلماتهای ارشد افغان، در اکتبر ۲۰۲۱، چند سفارت افغانستان به دیپلماتهای خود گفتند که دیگر نمیتوانند معاشات و کرایه خانه آنها را بپردازند.
چندین سفیر افغانستان اقدامات دیگری را برای صرفهجویی در هزینهها در نظر گرفتهاند. اقداماتی مثل اخراج تمام کارکنان محلی، خاموشکردن چراغها در طول روز کاری و کار در تاریکی، استفاده از خودروهای دوستان برای شرکت در جلسات به جای استفاده از تاکسی یا حمل و نقل عمومی یا تکیه بر دریافت کمکهای مالی.
کمیته بینالمللی نجات در این گزارش نوشته است گه افغانستان در حالی در صدر فهرست کشورهای دچار بدترین بحران انسانی قرار میگیرد که با وجود پایان درگیریها، نیازهای اولیه مردم بر آورده نمیشود و اقتصاد و خدمات عمومی در این کشور فرو پاشیده است.
این کمیته میگوید ورود طالبان به عرصه قدرت باعث شده است کمکهای بشردوستانه و میلیاردها دالر دارایی افغانستان مسدود شود که پیامد آن فروپاشی اقتصادی و نظام صحی این کشور است.
این نهاد ناظر بینالمللی هشدار میدهد که فروپاشی اقتصادی افغانستان باعث بدتر شدن بحران انسانی در این کشور خواهد شد.
این نهاد با استناد به گزارش سازمان ملل نوشته است که افغانستان با ۹۷ درصد جمعیت فقیر، تا اواسط ۲۰۲۲ شاهد فقر گسترده خواهد بود.
به گفته کمیته بینالمللی نجات، اگر جامعه جهانی به این بحران توجه نکند، افغانستان درگیر ناامنی غذایی، سوءتغذیه و بحران صحی خواهد شد.
فروپاشی نظام صحی
دلیل دیگری که این کمیته برای شرایط بحرانی افغانستان در سال جدید بر شمرده فروپاشی نظام صحی این کشور است.
در گزارش این نهاد آمده است که افغانستان تقریباً در حال فروپاشی کامل نظام صحی و سایر خدمات اساسی است که باعث خواهد شد رفاه میلیونها افغان به خطر بیافتد.
بر اساس این گزارش، در حکومت قبلی حدود ۷۵ درصد از هزینههای عمومی افغانستان به منابع خارجی متکی بود. به ویژه، حدود ۳۰ میلیون افغان از طریق یک برنامه تحت مدیریت بانک جهانی به خدمات صحی وابسته بودند.
اکنون بیم میرود که بیش از ۹۰ درصد از کلینیکهای کشور تعطیل و میلیونها نفر از مراقبتهای اولیه محروم شوند؛ چیزی که مبارزه با کووید ۱۹ را با مشکل رو برو کرده و خطر عمده شیوع بیماری، سوء تغذیه و مرگهای قابل پیشگیری را ایجاد میکند.
بحران گرسنگی
چالش دیگری که طبق این گزارش افغانستان در سال ۲۰۲۲ با آن رو بروست، بحران بیسابقه گرسنگی در این کشور است.
بر اساس این گزارش در اواخر سال ۲۰۲۱ نزدیک به نیمی از جمعیت افغانستان بحران غذایی یا سطوح بدتر ناامنی غذایی را تجربه کردهاند که نسبت به شش ماه پیش از آن ۳۷ درصد افزایش را نشان میدهد.
اما در طول ماههای اول سال جدید میلادی ۵۵ درصد افغانها با ناامنی غذایی حاد مواجه خواهند شد؛ از جمله نزدیک به ۹ میلیون نفر در سطوح اضطراری - یک قدم قبل از شرایط قحطی - بهسر خواهند برد.
ناامنی غذایی احتمالاً در سال ۲۰۲۲ عمیق تر خواهد شد زیرا افغانستان با کمبود مواد غذایی، افزایش سریع قیمت مواد غذایی و خشکسالی مداوم مواجه است. علاوه بر این، گرسنگی ممکن است باعث آوارگی بیشتر شود.
وضعیت زنان و دختران
چهارمین دلیلی که کمیته بینالمللی نجات برای بدتر شدن بحرانی انسانی در سال پیش رو برشمرده، سایه سیاست طالبان بر وضعیت زنان و دختران افغان است.
طبق این گزارش زنان و دختران بیش از هر زمانی در معرض خشونتهای مبتنی بر جنسیت قرار دارند.
در کنار سوء استفاده از دختران خردسال و فروش آنها در مواقع افزایش بحران گرسنگی، اما فروپاشی نظام صحی، دستاوردها را به خصوص در بخش سلامت مادران نابود میکند.
علاوه بر این، محدودیتهای که طالبان بر کار و آموزش دختران و زنان وضع کرده است، امکان خودکفایی زنان و آموزش دختران را از بین میبرد.
خطر حملات داعش
پنجمین عاملی که سال ۲۰۲۲ را به بدترین بحران انسانی برای افغانستان تبدیل میکند، از نگاه کمیته بینالمللی نجات، سایه سیاه شاخه خراسان داعش بر وضعیت امنیتی افغانستان است.
طبق این گزارش، داعش میتواند دست به خشونتهای بزرگی بزند و به غیرنظامیان آسیب جدی وارد کند.
این کمیته میگوید تصور میشود که بهدنبال پیروزی طالبان، داعش عملیات خود در افغانستان را گسترش دهد.
به باور تهیهکنندگان این گزارش، داعش میتواند تهدید امنیتی بزرگی محسوب شود و از تغییر رژیم برای انجام حملات بیشتر و ایجاد ناامنی بیشتر استفاده کند.
بر اساس این گزارش، پس از بهقدرت رسیدن طالبان داعش بر حملات خود شدت بخشید و معلوم نیست که طالبان بتواند این گروه را مهار کند.
معاون سخنگوی طالبان در حالی از "محترم" بودن مخالفان سخن میگوید که گزارش میرسد استخبارات این گروه از ناشران و کتابفروشان تعهد گرفته است آثار و اوراق متعلق به "مخالفان امارت اسلامی" را منتشر نکنند، و الا با آنها برخورد خواهد شد.
از زمان سقوط حکومت پیشین در اواسط ماه آگست بهدلیل سرکوبهای رژیم طالبان، اعتراضهای خیابانی به اجتماعات کوچک زنان درون چهار دیواری خانهها محدود شده است.
اکنون کمتر کسی جرات سازماندهی اعتراض خیابانی به فقر و بیکاری گسترده و دیگر مشکلات موجود در افغانستان را دارد.
در مواردی که گروههایی از زنان به خیابانها ریخته و خواهان حقوق از دست رفته خود شدهاند، اعتراض آنها به شدت سرکوب شد و خبرنگارانی که جریان راهپیمایی زنان را پوشش میدادند بازداشت و شکنجه شدند.
انعامالله سمنگانی میگوید "آنانیکه باورها و نظریات مخالف دارند و منتقد نظام هم هستند، اما در افغانستان و در بین مردم خود ماندهاند، محترماند."
اما گزارش سازمانهای و نهادهای مدافع حقوق بشر خلاف این را نشان میدهد.
دیدهبان حقوق بشر با مستند کردن دهها مورد قتل انتقامجویانه، طالبان را متهم کرده که با وجود اعلام "عفو عمومی" بیش از ۱۰۰ افسر پولیس و اداره امنیت ملی پیشین را اعدام یا سر بهنیست کرده است.
