روزنامه فایننشل تایمز در گزارش ویژهای نوشته است که از زمان بازگشت طالبان به قدرت، کاهش حدود یک چهارم ارزش پول افغانی به تشدید بحران اقتصادی منجر شده و میلیونها نفر را در این کشور وابسته به واردات، با گرسنگی مواجه کرده است.
بر اساس این گزارش کاهش ارزش افغانی، این پول را در زمره بدترین ارزهای جهان در شش ماه گذشته قرار داده است.
برای نخستین بار در ۲۰ سال گذشته، ارزش افغانی به پایینترین سطح رسیده است.
بهای دالر از حدود ۸۰ افغانی در ماه آگست به ۱۰۵ افغانی افزایش یافته است.
فایننشل تایمز مینویسد که افغانستان از لحاظ کاهش ارزش پولش پس از ترکیه در رتبه دوم قرار دارد، جایی که پول لیره توسط سیاستهای اقتصادی غیرمتعارف رجب اردوغان، رییسجمهور ضربه خورده است.
در افغانستان، امریکا و قدرتهای متحد آن با خروجشان پولی را که ۸۰ درصد بودجه حکومت را تشکیل می داد، قطع کردند، بیش از ۹ میلیارد دالر از ذخایر بانک مرکزی را مسدود و تحریمهایی را اعمال کردند که سیستم مالی افغانستان را فلج کرده است. بانکها نتوانستهاند به درستی کار کنند و کارکنان دولتی مانند پزشکان و معلمان حقوق دریافت نکردهاند.
به نوشته روزنامه تضعیف پول افغانی آنچه را که آژانسهای کمکرسانی بینالمللی بدترین بحران بشردوستانه در جهان میدانند دامن زده است و قیمت کالاهای اساسی را فراتر از توان افغانهای ناامید بالا برده است. بیش از نیمی از جمعیت با ناامنی غذایی روبرو اند، فاجعهای که با رسیدن سرمای سخت زمستان تشدید شده است.
یک میوهفروش به نام محمد فرید در کابل به فایننشل تایمز گفته است که به قدری کم فروش میکند که تجارت سادهاش با زیان کار میکند. سیبهای طلایی و سرخ رنگ او به آرامی در حال هدر رفتن است، زیرا تقریبا چهار روز که فروخته نشده است.
او به این روزنامه گفت: "افغانستان اوضاع آشفتهای دارد" و افزود که اگر به خاطر فروپاشی اقتصادی نبود، از پایان درگیری خوشحال میشد. او گفت: "من آن را به روش دیگری می خواستم، جایی که کار، تجارت و درآمد وجود دارد."
فایننشل تایمز مینویسد که در طی ۲۰ سال حضور امریکا و ناتو در افغانستان، اقتصاد این کشور به کمکهای خارجی و دالر وابسته شد. پولهای سبز به افغانستان منتقل شد و د افغانستان بانک، بانک مرکزی این کشور برای حمایت از پول افغانی حراجهای منظم را برگزار کرد.
اما به باور روزنامه تحریمها به این معنی است که افغانها، شرکتها و مؤسسات دولتی از پسانداز، مشتریان خارج از کشور و کمککنندگان بینالمللی محروم شدهاند و این نگرانی وجود دارد که طبق ارزیابی صندوق بینالمللی پول، افغانستان با ۳۰ درصد رکود اقتصادی رو برو شود.
سازمان ملل و ایالات متحده ماه گذشته معافیتهایی را برای اجازه ورود کمکهای بشردوستانه به افغانستان اعلام کردند. اما منتقدان معتقدند که تحریمها به جای طالبان، افغانهای عادی را مجازات میکند.
گریم اسمیت، مشاور ارشد گروه بین المللی بحران به فایننشال تایمز گفت که "فشار اقتصادی تحمیلی غرب است که نیاز به کمکهای بشردوستانه (در افغانستان) را ایجاد کرده است. او گفت: "داشتن یک بانک مرکزی برای یک اقتصاد دولتی مدرن بسیاری حیاتی است. سادهترین کار این است که به د افغانستان بانک اجازه دهیم کار خود را انجام دهد."
شاه محرابی، استاد اقتصاد در دانشکده مونتگومری در مریلند، که عضو هیئت مدیره د افغانستان بانک است نیز به فایننشل تایمز گفت که ایالات متحده باید اجازه انتقال حدود ۱۵۰ میلیون دالر در ماه را بدهد تا به بانک مرکزی اجازه دهد حراج ارز را از سر بگیرد و قیمتها را تثبیت کند.
او افزود: "چرا اجازه نمیدهیم که این روند تا حدی اعتماد به د افغانستان بانک را ایجاد کند، نهادی که ما ۲۰ سال در آن سرمایه گذاری کردهایم؟ چرا باید این نهاد را برچید؟"
به نوشته روزنامه تاجران ارز در کابل همه جا حضور دارند و در نزدیکی چراغهای ترافیک یا در سطح بازار پراکنده شدهاند. چندین نفر به فاینشنل تایمز گفتند که دالرها به خارج از کشور به پاکستان منتقل میشود. پاکستان نیز تحت تاثیر کاهش شدید ارزش پول قرار دارد.
محمد میرزایی، تاجر ۲۲ ساله به این روزنامه گفت: "وقتی سرمایه گذاران پاکستانی میبینند که پولشان در حال کاهش است، سعی می کنند دالر بخرند. "در افغانستان هیچ قانونی وجود ندارد. آنها از افغانستان دالر خرید کرده و به پاکستان قاچاق میکنند."
فایننشل تایمز در ادامه مینوسد که تحلیلگران میگویند پول افغانی ممکن است با توجه به بزرگی بحران، خیلی بدتر شده باشد، اما مشکل دسترسی به پس انداز، تقاضا برای پول نقد را بیشتر کرده است.
چارلی رابرتسون، اقتصاددان مستقر در لندن در رنسانس کپیتال، یک بانک سرمایهگذاری، به فایننشل تایمز گفت در موارد دیگر سقوط اقتصادی، مانند کشورهای شوروی سابق یا زیمبابوه، بانکهای مرکزی برای پرداخت قبضهای خود به چاپ پول متوسل شدند.
اما به نوشته روزنامه د افغانستان بانک برای چاپ اسکناس به شرکتهای خارجی وابسته بود و خودش فاقد امکانات لازم برای انجام این کار بود. رابرتسون گفت: "برای کشوری در وضعیت افغانستان جای تعجب است که این کاهش (ارزش پول) بسیار اندک بوده است."
فایننشال تایمز در پایان مینویسد در حالی که سقوط نسبتاً محدود ارزش ارز به جلوگیری از تورم شدید کمک کرده است، افزایش قیمتها دسترسی به مواد غذایی حیاتی را دشوار کرده و خطر گرسنگی گسترده را افزایش داده است.
خانم میلر در شروع این مقاله نوشته است که ایالات متحده پس از خروج نیروهایش از افغانستان انتخاب سختی در پیش دارد: اجازه دهد اداره تحت کنترل طالبان فرو بپاشد یا با دشمن پیشین خود همکاری کند.
خانم میلر میگوید از چهار ماه پیش که آخرین پرواز نظامی امریکا کابل را ترک کرد، دولت بایدن هنوز تصمیم روشنی درباره افغانستان نگرفته است. او میگوید زمان رو به اتمام است.
مذیر برنامه آسیا در گروه بینالمللی بحران میگوید برای جلوگیری از یک دولت شکستخورده، امریکا باید شوکران همکاری با حکومت تحت رهبری طالبان را سر کشد.
او مینویسد که توسل جستن به تحریم و منجمد کردن کمکها، این واقعیت را که اکنون طالبان در قدرتاند، تغییر نمیدهد، اما سقوط خدمات عمومی تحلیل رفتن اقتصاد و معیشت افغانها را حتمی میکند.
خانم میلر در این مقاله میافزاید که چنین حالتی به نفع غرب که بیست سال در افغانستان سرمایه گذاری کرده نیست. او بر این باور است که یک دولت شکستخورده، عرصه مناسبی برای رشد گروههای افراطی خواهد بود و فضای کمی برای غرب برای همکاری با حکومت هر چقدر ناقص کنونی، برای جلوگیری از تهدیدهای بیشتر باقی میگذارد.
در این مقاله در نیویورک تایمز آمده است: شمارش معکوس فاجعه انسانی در افغانستان شروع شده است: اقتصاد مبتنی بر پول نقد رو به فروپاشی است، گرسنگی و سوء تغذیه در حال افزایش است، کارمندان دولت عمدتاً معاش نمیگیرند و خدمات ضروری در حال از بین رفتن است.
خانم میلر میگوید جای تعجب نیست که امریکا و متحدانش به ورود طالبان به عرصه قدرت با اقدامات تنبیهی پاسخ دادند: توقف جریان کمکهایی که برای سه چهارم هزینههای عمومی پرداخت میشد، مسدود کردن داراییهای افغانستان در خارج، قطع ارتباط این کشور با سیستم مالی جهانی و حفظ تحریمها علیه طالبان، اکنون کل دولت تحت اداره طالبان را مجازات میکند.
به گفته لورل میلر، این روشی است که واشنگتن معمولاً سعی میکند رژیمهای غیر قانونی را مجازات کند. اما نتیجه برای غیرنظامیان فاجعهبار بوده است.
خانم میلر در ادامه مینویسد که خشکسالی های ویرانگر، همهگیری کرونا و همچنین بیکفایتی طالبان در حکومت، همگی در ایجاد آنچه ممکن است بدترین بحران انسانی در جهان باشد، نقش داشتهاند.
اما نویسنده مقاله نیویورک تایمز متعقد است که گامهای سریع غرب برای منزوی کردن رژیم جدید باعث فروپاشی افغانستان شد. این امر بهویژه به این دلیل بود که کشورهایی که کمکرسانی را متوقف کردند، در این ۲۰ سال کاری نکردند تا این حکومت روی پای خود بیاستد.
مدیر برنامه آسیا در گروه بینالمللی بحران میگوید انزوا سریع و آسان انجام شد و هیچ هزینه یا تلاش سیاسی لازم نداشت.
او میافزاید با به صدا درآمدن هشدارهای روزافزون از سوی سازمانهای امداد، امریکا و سایر کشورهای غربی گامهایی را برای کمک به افغان ها برداشتند. بودجه برای کمکهای اضطراری ارایه شده توسط سازمان ملل و سازمانهای امدادرسان افزایش یافت. واشنگتن بیشترین سهم را گرفت که نزدیک به ۴۷۴ میلیون دالر در سال ۲۰۲۱ ارایه کرده است.
امریکا همچنین به تدریج محدودیتها در مورد کمکهای بشردوستانه را کاهش داد و رهبری شورای امنیت را برای صدور معافیتهایی از طرف سازمان ملل بر عهده گرفت.
اما به باور خانم میلر این اقدامات کافی نیست. کمک غذایی، حمایت از مراقبتهای صحی و دیگر انواع محدود کمکهای ارایه شده تنها تا آنجا پیش میرود که شرایط وخیم غیرنظامیان افغان را کاهش دهد.
احیای بخش خدمات عمومی با حداقل کارکرد و جلوگیری از فروپاشی اقتصادی افغانستان مستلزم رفع محدودیتها بر تجارت عادی و کاهش ممنوعیت کمک به دولت طالبان است. بدون این اقدامات، امید کمی وجود دارد که کمکهای بشردوستانه بتواند چیزی بیش از یک مُسکن باشد.
نویسنده مقاله معتقد است اگر این تحریمها باقی بماند، وابستگی مستمر به کمکهای امدادی اجتنابناپذیر میشود، زیرا دور زدن اداره طالبان باعث از بین رفتن نهادهای حکومتی میشود.
به اعتقاد خانم میلر امریکا باید میان طالبان به عنوان شورشیان سابق و حکومتی که اکنون تحت کنترل آنهاست، تمایز قایل شود.
این تفاوت گذاری با شروع به لغو تحریمها علیه طالبان به عنوان یک گروه آغاز می شود.
البته خانم میلر میگوید تحریمها علیه برخی افراد و تحریم تسلیحاتی این گروه باقی بماند. اما تأمین مالی کارکردهای خاص دولتی در زمینههایی مانند توسعه روستایی، کشاورزی، برق و حکومت محلی و بازگرداندن عملیات بانک مرکزی برای اتصال مجدد افغانستان به سیستم مالی جهانی باید امکان پذیر شود.
مدیر برنامه آسیا در گروه بینالمللی بحران معتقد است که حمایت از خدمات عمومی به ویژه مهم است زیرا نه تنها افغانها به این خدمات نیاز دارند، بلکه حکومت نیز بزرگترین کارفرمای کشور است.
خانم میلر در این مطلب برای نیورک تایمز مینویسد برداشتن این گامها منافع غرب را نیز تامین میکند. این امر به جلوگیری از مهاجرت فزاینده از کشور و جلوگیری از افزایش تولید مواد مخدر غیرقانونی توسط افغانهایی که از درآمد ناامیدند، کمک خواهد کرد. همچنین میتواند حداقل فرصت محدودی برای طالبان ایجاد کند تا با ایالات متحده برای سرکوب تهدیدهای تروریستی وابسته به دولت اسلامی (داعش) در افغانستان و سایر گروهها همکاری کنند.
خانم میلر در ادامه مینویسد که افغانستان بدون شک تحت کنترل طالبان فقیرتر از سالهای اخیر خواهد بود و هیچ کشوری کمکهای خود را به اندازه که برای حکومت قبلی میداد، بازنمیگرداند.
او میافزاید که نگرانیهای حکومتهای غربی مبنی بر اینکه چنین اقداماتی میتواند جایگاه طالبان را تقویت کند یا توانایی آنها در هدایت سرمایهها به اهداف شوم را افزایش دهد، میتواند با اعمال محدودیتها و نظارت برطرف شود.
خانم میلر میگوید تعجب آور نیست که ایالات متحده و متحدانش تمایلی به انجام کارهایی فراتر از کمک به زنده ماندن افغانهای گرسنه در این زمستان ندارند. آنها احتمالاً از سابقه مشروعیت بخشیدن به یک گروه اسلامگرای ستیزهجو که قدرت را از طریق زور به دست گرفته است، ناخوشنودند و این که چشمان خود را بر نقض حقوق بشر گذشته و کنونی طالبان ببندند، عمیقاً ناخوشایند است.
نویسنده مقاله که مدیریت برنامه آسیا در گروه بینالمللی بحران را دارد میگوید: میتوان این بیمیلی را درک کرد، عدم تمایلی که ممکن است به منظور حفظ اهرم فشار بر طالبان نیز باشد. اما در دو دهه گذشته دیده شده که چگونه قدرتهای غربی به طور مداوم تواناییهای خود را برای متقاعد کردن مقامات افغان به خواستههایشان بیش از حد ارزیابی کردهاند. حکومتهایی که کاملاً به حمایت امنیتی و مالی امریکا وابسته بودند، فشارها برای اتخاذ راهبردهای صلح آمیز، جنگ و مبارزه با فساد ترجیحی واشنگتن را نادیده گرفتند.
خانم میلر میافزید این بدان معنا نیست که غرب باید از تلاشها برای وادار کردن طالبان به احترام به حقوق بشر و همکاری در اولویتهای امنیتی دست بکشد. اما انتظارات باید معتدل باشد.
به گفته نویسنده مقاله طالبان هرگز در مورد حقوق زنان سیاستی مطابق با ارزشهای غربی در پیش نخواهد گرفت. آنها هیچ نشانهای از پذیرش اشکال محدود حکومت دموکراتیک نشان نمیدهند. همچنین بعید نیست که آنها اقدامات فعالی را برای نابودی یا تحویل بقایای القاعده انجام دهند.
او در پایان این مقاله میگوید هیچکس در واشنگتن یا پایتختهای اروپایی نمیتواند از کار کردن با این نوع حکومت خوشنود باشد. اما برای افغانهایی که چارهای جز زندگی تحت حاکمیت طالبان ندارند و به معیشت نیاز دارند، راه دیگری وجود ندارد.
به باور مدیر آسیای گروه بینالمللی بحران، انتخاب سخت باید انجام شود.
هم سطح اشتراک مقامات و هم اجندای دیدار وزیران خارجه طالبان و ایران نشان میدهد که جمهوری اسلامی عملا از هیات طالبان همانند نماینده رسمی دولت افغانستان پذیرایی کرده است. چنانچه، یکی از موارد صحبت های دو طرف، موضوع آب هیرمند بوده است.
این رفتار تهران برای کشورهای منطقه و جریانهای نزدیک به جمهوری اسلامی در جبهه مقاومت سوالبرانگیز است. اما ایران با پیشگامی در برقراری روابط نزدیک با طالبان، قصد دارد که نظر مساعد یک رژیم تندرو سنی را به دست آورد که به طور بالقوه میتواند در آینده متحد دشمنان ایران در خلیج فارس یا حامی جداییطلبان بلوچ ایرانی شود.
دشمنان سابق و دوستان فعلی بیشتر از هر زمانی به یکدیگر نزدیک شدهاند. ملاهای ایران خوشحالاند که شمار رژیمهای اسلامگرای ضد امریکایی در منطقه افزایش یابد.
البته، فعلا طالبان که میخواهد به میلیاردها دالر پول مسدود شده بانک مرکزی افغانستان در امریکا دست یابد، قصد ندارد ادبیات ضد امریکایی خود را به سبک جمهوری اسلامی غلیظ کند.
استقبال گرم جمهوری اسلامی از هیات طالبان فراتر از رویه دیگر کشورهای منطقه با این گروه است و امتیازی مهم برای طالبان به حساب میآید. زیرا این به معنای بهرسمیت شناسی غیررسمی طالبان است، بدون این که این گروه شروط و خواستههای کشورهای مهم منطقه مانند چین و روسیه برای تشکیل حکومت فراگیر و قطع رابطه با گروههای تروریستی را برآورده کند.
چین و روسیه از رابطه طالبان با اویغورهای چین و جنبش اسلامی ازبیکستان ناخشنودند و از طالبان میخواهند که این گروههای شبه نظامی را از خاک افغانستان بیرون کند.
البته طالبان در گذشته با وزیران خارجه چین و روسیه هم دیدار کردهاند اما اجندای بحث ایرانیها با طالبان فراتر از صحبتهای قبلی با این گروه روی مسایل بشردوستانه و جلوگیری از فعالیت گروههای تروریستی در افغانستان بوده است.
سفر هیات طالبان به ایران خبر مثبتی برای پاکستان است که در چند ماه گذشته کوشیده با عادیسازی روابط طالبان با کشورهای جهان، به استقرار حکومت طالبان و ثبات وضعیت در افغانستان کمک کنند.
فراتر از آن، پاکستان مایل است که با بهبود وضعیت در افغانستان روابط خود با واشنگتن را بهتر کند. امریکا با خروج فوری و آشفته از افغانستان، دردسرهای زیادی برای خود ایجاد کرده است.
وندی شرمن، معاون وزارت خارجه امریکا در دیدار با شاه محمود قریشی، وزیر خارجه پاکستان در ماه اکتوبر، نه تنها از کمکهای پاکستان در قسمت تخلیه امریکاییها و شهروندان دیگر از افغانستان، بلکه اقدامات پاکستان برای آوردن صلح در منطقه قدردانی کرد.
در دیدار وزیر خارجه ایران با امیر خان متقی، بار دیگر بحث تشکیل حکومت فراگیر در افغانستان مطرح شد. بنا به اعلامیه رسمی حکومت ایران، حسین امیر عبداللهیان «از اظهارات مثبت رهبران طالبان در رابطه به تشکیل حکومت فراگیر» استقبال کرده است.
اما، با استناد به اعلامیههای رسمی دو طرف، امیرخان متقی علاقهای به بحث روی این موضوع با جانب ایرانی نشان ندادهاست.
مقامات و سخنگویان گروه طالبان بارها نارضایتی خود را از طرح حکومت فراگیر توسط حکومت های دیگر ابراز کردهاند.
ایران و کشورهای منطقه با تاکید بر تشکیل حکومت فراگیر از یکسو چشم به استقرار نظم در افغانستان دارند، ولی مهمتر از آن، با ورود سایر جریانهای سیاسی و قومی به قدرت، طالبان تنها بازیگر سیاست افغانستان نخواهند بود.
تمایل ایران به برقراری روابط نزدیک با طالبان برای جبهه مقاومت و چهرههای شاخص سیاسی غیرپشتون یک خبر امیدوارکننده نیست. زیرا این واقعیت را برملا میسازد که گرایش اصلی در سیاستهای ایران و دیگر قدرتهای منطقه بهبود روابط با طالبان است تا حمایت از جریان های سیاسی جایگزین.
طالبان تا اکنون در برابر فشارها برای سهیم کردن غیرپشتونها در حکومت خود مقاومت کرده است. یک دلیل آن این است که مخالفان این گروه در جبهه مقاومت نه تنها چالشهای جدی نظامی برای این گروه به وجود نیاوردهاند بلکه به لحاظ سیاسی هم منفعل و ساکتاند.
آقای رهی با اشاره به اظهارات سخنگویان طالبان که گفتهاند کار روی تشکیل یک ارتش ۱۰۰ هزار نفری "نزدیک به پایان است" نوشته است در حالی که برخی در افغانستان ممکن است طالبان را به خاطر این دستاورد تحسین کنند، اما یک مشکل عمده در تشکیل یا سازماندهی مجدد جنگجویان طالبان در چوکات یک اردوی منظم وجود دارد: افغانستان به ارتش نیاز ندارد.
تاریخچه ارتشهای شکست خورده
مشاور پیشین والی پروان با اشاره به فراز و فرود ارتشهای افغانستان مینویسد از لحاظ تاریخی، افغانستان هرگز در ایجاد، حفظ و استفاده درست از ارتش خود، حتی در بهترین زمانها، خوش شانس نبوده است. از سال ۱۷۴۷، زمانی که احمدشاه درانی یک نظام پادشاهی را در قندهار تأسیس کرد که بعداً به افغانستان امروزی تبدیل شد، حاکمان افغان تلاشهای متعددی را برای تشکیل و حفظ ارتش انجام دادهاند.
با اینحال، هیچ ارتش افغانستان نیم قرن دوام نیاورده است.
آقای رهی به طور نمونه به ارتشی که احمدشاه درانی در اواخر دهه ۱۷۴۰ تشکیل داد اشاره میکند که در جنگ داخلی میان نواسههایش در دهه ۱۷۹۰ متلاشی شد.
او در ادامه به ارتش امیر عبدالرحمان خان اشاره میکند که در دهه ۱۸۸۰ با کمک بریتانیا ایجاد شد اما با فرار نواسهاش شاه امانالله خان در اواخر دهه ۱۹۲۰ ازهم پاشید.
همچنین، ارتشی که نادر شاه در اوایل دهه ۱۹۳۰ ایجاد کرد، در اثر کودتای کمونیستها علیه رییسجمهور وقت، محمد داوود خان در اواخر دهه ۱۹۷۰ متلاشی شد.
نویسنده مقاله نشنال اینترست میگوید سه ارتشی که در بالا ذکر شد ارتشهایی بودند که بیشترین دوام را داشتند. او مینویسد علاوه بر این سه، ارتشهای دیگری نیز وجود داشتند که عمرشان بسیار کوتاه بود.
هرچند نویسنده فقط به سقوط اردوی ملی اشاره میکند اما میتوان از ارتش متعلق به حکومتهای کمونیستی نام برد که توسط مجاهدین متلاشی شد؛ تشکیلات نظامی نسبتا ابتدایی مجاهدین که توسط طالبان از بین رفت و اردوی طالبان که در حمله ایتلاف بینالمللی متلاشی شد هم نام برد.
بیفایده بودن ارتش افغانستان
آروین رهی در مطلبی که برای نشنال اینترست نوشته به دلایل بیفایده بودن تشکیل ارتشهای پردخته و نوشته است: افغانستان یک کشور عمیقاً تقسیم شده بر اساس خطوط قومی، زبانی و قبیلهای است. هیچ قوم یا قبیلهای نمیخواهد که توسط یک قوم یا قبیله دیگر اداره شود.
او افزوده است که اکثر سربازانی که برای یک ارتش به اصطلاح ملی استخدام می شوند، بیشتر به گروهها و رهبران قومی و قبیلهای خود وفادار میمانند تا به فرماندهی ارتش. نتیجه فقدان انسجام در ارتش افغانستان و از هم پاشیدگی مکرر آنها میشود.
نویسنده در ادامه به ناتوانی حاکمان کابل در گسترش ساحه قدرت و نفوذشان فراتر از کابل، پایتخت اشاره میکند و مینویسد افغانها برای جبران بیکفایتی و بیتفاوتی حاکمانشان، همیشه به صاحبان قدرت در کابل و ارتشهایشان اهمیت چندانی نمیدادند. بنابراین، به باور نویسنده، همیشه میان حاکمان و مردم شکاف وجود داشته که در نهایت بر عملکرد ارتش افغانستان تأثیر گذاشته است.
آقای رهی مینویسد در طول دو قرن گذشته، هیچ ارتش افغانستان نتوانسته است جلوی تهاجم خارجی را بگیرد یا حتی با موفقیت در برابر آن مقاومت کند.
او افزوده هر زمان که تهاجمی رخ داده است، ارتش افغانستان یا از بین رفته است (مانند جنگ دوم افغان - انگلیس در ۱۸۷۹-۱۸۸۱)، یا در کنار مهاجم قرار گرفته است (نمونه آن در زمان تهاجم شوروی و اشغال افغانستان در دهه ۱۹۸۰ است). تمام قدرتهای که به افغانستان تجاوز کردهاند با مقاومت مردمی مجبور به ترک کشور شدند و ارتش افغانستان هیچ نقشی در آن نداشتهاند، به جز زمانی که سربازان واحدهای خود را ترک کرده و به مقاومت پیوستهاند.
آروین رهی نوشته است که ارتش افغانستان بار دوش مالیات دهندگان افغان یا حامیان خارجی آنها بوده است.
او به مثالی از کتاب تامس بارفیلد به نام افغانستان: تاریخ فرهنگی و سیاسی اشاره میکند که پیش از جنگ دوم افغان - انگلیس، امیر شیرعلی خان ۴۰ درصد از درآمد دولت را صرف ارتش میکرد. با این حال، در آغاز جنگ دوم، شیرعلی خان از کابل گریخت و ارتش متعاقباً متلاشی شد.
به همین ترتیب، در زمان حاضر، علیرغم سرمایهگذاری میلیاردها دالر توسط امریکا در اردوی ملی افغانستان، به محض اینکه حمایتهای خارجی برداشته شد، ارتش ملی افغانستان مانند خانهای کاغذی فرو ریخت.
این نویسنده افغان معتقد است که شاید دلیل دیگری پشت "بی فایده بودن تاریخی ارتش افغانستان" وجود داشته باشد. به طور سنتی، حاکمان افغان ارتش را نه برای دفاع از تمامیت ارضی افغانستان، بلکه به عنوان ابزاری برای تحکیم قدرت خود و سرکوب مخالفان داخلیشان تشکیل میدهند.
در حدود یک قرن گذشته، بخش اعظم ارتش افغانستان در کابل و اطراف آن و دور از مرزهای افغانستان با کشورهای همسایه مستقر شده است. هدف دور نگه داشتن مخالفان از کابل و اطمینان از اینکه کابل برای نخبگان حاکم است امن بوده است.
شرایط فعلی
آقای رهی هدف اولیه طالبان از تشکیل ارتش گردآوری جنگجویان اش را تحت یک فرماندهی یکپارچه عنوان میکند تا به این ترتیب وحدت آنها را حفظ کند.
به باور نویسنده رهبری طالبان نمیتواند جنگجویان خود را خلع سلاح یا آنها را به حال خودشان رها کند.
به گفته نویسنده مقاله نشنال اینترست، قرار دادن جنگجویان تحت فرماندهی ارتش یکپارچه اول تلاشی برای مراقبت از جنگجویان آنها و جلوگیری از مشکلات درون طالبان است. دوم، طالبان میخواهند مخالفان خود را در سراسر افغانستان با استفاده از ارتش خود و مقادیر زیادی سلاح و تجهیزات نظامی به جا مانده از امریکا خاموش و سرکوب کنند.
این نویسنده افغان در ادامه مطلب خود برای نشنال اینترست مینویسد که چند نکته را باید در نظر داشت:
اول: به عنوان یک جریان شورشی، برای رهبری طالبان اداره این گرو که به نام دین با دشمن خارجی می جنگیدند، آسانتر بود. او میافزاید که هنوز زود است که بگوییم آیا ارتش طالبان در غیاب دشمن خارجی قادر به حفظ انسجام خود خواهد بود یا خیر.
آقای رهی میگوید تجارب قبلی افغانستان در این مورد، دلسرد کننده است.
بحث دیگر اینکه طالبان احتمالاً کمکها و پول نقد را که باید به جمعیت غیرنظامی گرسنه بدهد، برای اداره ارتش خود صرف خواهد کرد.
به باور نویسنده تأمین مالی یک گروه چریکی یک چیز است و تأمین مالی یک ارتش متعارف موضوعی دیگری است.
او مینویسد که افغانستان نمی تواند منابع کمیاب خود را به سمت حفظ یک ارتش بزرگ و متوسط سوق دهد.
دوم: به باور آقای رهی، در آیندهای قابل پیشبینی هیچ کشوری جرات حمله به افغانستان را نخواهد داشت. با این حال، او مینویسد اگر یک قدرت بزرگ تصمیم به حمله به افغانستان بگیرد، هیچ ارتش افغانستان قادر به بازدارندگی یا توقف آن نخواهد بود.
بنابراین، تشکیل و حفظ ارتش از منظر پاسداری از تمامیت ارضی و استقلال افغانستان در آغاز بیفایده به نظر میرسد.
علاوه بر این به باور نویسنده اقوام مختلف افغانستان بیشتر به انتقال قدرت از کابل به ولایات و داشتن سهم بیشتری در امور منطقهای خود علاقه مند هستند تا تشکیل ارتشی که مأموریت، اهداف و آینده آن نامشخص است.
مشاور پشین والی پروان در پایان مقاله توصیه میکند به جای ارتش متعارف، افغانستان برای تضمین صلح پایدار به موارد زیر نیاز دارد:
اول: تمرکززدایی و واگذاری قدرت از کابل به ولایات، یا گروههایی از ولایات به زونها معروف است.
دوم: ایجاد تشکیلات پولیس در سطوح ولایاتی (یا منطقهای) برای حفظ نظم و قانون.
سوم: تشکیل نیروی پولیس مرزی ملی چند قومیتی مبتنی بر شایستگی.
چهارم: ایجاد اداره اطلاعات ملی چند قومیتی مبتنی بر شایستگی.
پنجم: ایجاد یک قول اردوی چند قومیتی از نیروهای ویژه مبتنی بر شایستگی.
و ششم: تشکیل نیروی هوایی کوچک مبتنی بر شایستگی، چند قومیتی.
