دوم قوس ۱۴۰۳، دهمین سالگرد حمله انتحاری مرگبار در مسابقه والیبال در ولسوالی یحییخیل ولایت پکتیکا است. رویدادی که جان دستکم ۵۰ نفر را گرفت و بیش از ۶۰ نفر دیگر را زخمی کرد. بسیاری از قربانیان این حمله کودکان، نوجوانان و غیرنظامیان بودند.
این حمله، به عنوان یکی از خونینترین حملات علیه غیرنظامیان در بیست و سه سال گذشته به شمار میرود.
در پی این حمله، ریاست امنیت ملی حکومت پیشین افغانستان اعلام کرد که این عملیات توسط افراد «حرفهای» شبکه حقانی، یکی از خطرناکترین شاخههای طالبان، طراحی و اجرا شده است. طبق اطلاعات منتشر شده توسط ریاست عمومی امنیت ملی دولت پیشین، بمبگذار انتحاری، از اهالی قریه غیبیخیل همین ولسوالی بوده است.
حکومت پیشین افغانستان اطلاعات بیشتری درباره عامل این حمله منتشر نکرد.
در همان زمان، خبرگزاری رویترز نیز گزارش داد که همزمان با خروج نیروهای بینالمللی پس از ۱۳ سال جنگ، «طالبان و دیگر گروههای جهادی، موجی از حملات انتحاری و ترورها را در افغانستان به راه انداختهاند.»
با این حال طالبان و هیچ گروه دیگر مسئولیت این رویداد را به عهده نگرفتند.
این حمله پس از آن صورت گرفت که نمایندگان پارلمان افغانستان قرارداد امنیتی را تأیید کردند که به سربازان ناتو و ایالات متحده اجازه میداد پس از خروج شماری از نیروهای خارجی در ماه آینده، در افغانستان باقی بمانند.
یک دهه رنج بدون پاسخ
با بازگشت طالبان به قدرت در سال ۲۰۲۱، امید به تحقق عدالت برای قربانیان حملات انتحاری، از جمله فاجعه پکتیکا، بیش از پیش کمرنگ شده است.
جامعه جهانی هیچ اقدامی برای بررسی و محاکمه عاملان این حملات انجام نداده است. طالبان نیز نه تنها از سازماندهی حملات انتحاری در شهرهای افغانستان ابراز پیمانی نکرده، بلکه با افتخار به این اقدامات اشاره کرده و حملات انتحاری را بخشی از مبارزه خود برای «استقلال» معرفی کردهاند.
در ماه حوت ۱۴۰۰، سراجالدین حقانی، وزیر امور داخله طالبان و رهبر شبکه حقانی، در یک گردهمایی در قندهار اذعان کرد که در طول یک و نیم دهه گذشته، تنها ۱۰۵۰ نفر از اعضای این شبکه حملات انتحاری انجام دادهاند.
او برای این حملات از اصطلاح «استشهادی» استفاده کرد که طالبان برای توجیه ایدئولوژیک اقدامات انتحاری به کار میبرند.
حمله انتحاری مرگباری که در میان جمعیت تماشاچیان یک مسابقه ورزشی رخ داد، جان دهها غیرنظامی را گرفت.
امروز، دهمین سالگرد این رویداد یادآور این نکته است که قربانیان و بازماندگان نه تنها از فقدان عدالت رنج میبرند، بلکه صدای آنها نیز در میانه بحران افغانستان گم شده است.
تعطیلات یک ماهه این دانشجو در افغانستان، همزمان بود با سقوط پیهم شهرها به دست نیروهای طالبان.
در ۲۴ اسد ۱۴۰۰، در میانه هرجومرج ناشی از سقوط اکثریت ولایتها به دست طالبان و نزدیک شدن نیروهای این گروه به اطراف شهر کابل، آقای خلیلی ویزای خود را به دست آورد تا برای ادامه تحصیلات خود به هند برگردد.
در همین روز، اشرفغنی، رئیسجمهور پیشین افغانستان فرار کرد و طالبان وارد کابل شدند. کابل و دیگر شهرهای افغانستان، شاهد هرجومرج بیسابقهای بود و شهروندان سراسیمه و نگران از بازگشت طالبان، سعی میکردند از راههای مختلف کشور را ترک کنند.
جمیل خلیلی، در حالی که ویزای هند را در دست داشت، فرصت خرید بلیط هواپیما را پیدا نکرد. حدود ۱۰ روز بعد از سقوط، در سوم سنبله حکومت هند اعلام کرد که تمام ویزاهای صادرشده به شهروندان افغانستان، بدون درنظرداشت تاریخ صدور آن، بیاعتبارند.
اکنون بیش از سه سال از بازگشت به افغانستان میگذرد و این دانشجوی افغان در هند، هنوز در مزار شریف به سر میبرد.
او که قرار بود در میانه ۲۰۲۲، مدرک کارشناسی خود را از هند بگیرد، همچنان اسم خود را در فهرست دانشجویان غیرحاضر دانشگاه میبیند.
جمیل خلیلی نمونهای از دانشجویان افغان در هند است که طبق برخی از گزارشها، تعداد آنها به بیش از دو هزار نفر میرسد و حکومت هند آنها را در افغانستان تحت کنترول طالبان تنها رها کرد. شماری از آنها، با سپری کردن آزمون از راه دور، توانستند از دانشگاههای خود فارغ شوند اما تعدادی مانند آقای خلیل همچنان در بیسرنوشتی به سر میبرند.
به دنبال انتقادها و اعتراض دانشجویان افغان در هند، جیشنکر، وزیر خارجه هند، در ماه اکتبر ۲۰۲۲ در نشستی گفت که هیچ کس نمیتواند درباره «احساس هند» در قبال افغانها تردید کند اما برای فراهم شدن صدور ویزا، باید نخست در کابل «اعتماد و کارآیی» به وجود بیاید.
ویزای الکترونیکی
دولت هند همزمان با لغو ویزاهای صادرشده به شهروندان افغانستان، اعلام کرد که افغانها میتوانند درخواست ویزای الکترونکی بدهند.
چند نفر از متقاضیان ویزای هند، از جمله جمیل خلیلی، دانشجو، به افغانستان اینترنشنال تایید کردند که با گذشت بیش از سه سال، درخواستشان برای ویزای الکترونیکی بیپاسخ مانده است.
دنشجویان افغان در هند که در افغانستان گیرماندهاند، از طریق رسانهها و تجمعاتی در کابل، خواستار صدور ویزا شدند. آنها همچنین با مقامهای وزارت خارجه طالبان نیز دیدار کردند و خواستار همکاری در این زمینه شدند. یکی از دانشجویان گفت که وزارت خارجه طالبان، نامهای به سفارت هند در کابل فرستاد، اما این تلاشها نتیجه نداد.
افزایش سختگیریها در برابر دانشجویان و مهاجران افغان در هند
برخی از افغانها در هند میگویند که پس از به قدرت رسیدن طالبان در افغانستان، دهلی نو در برابر دانشجویان و مهاجران افغان در هند، رویکرد تازهای در پیش گرفت.
در تغییرات جدید، دانشجویان مستقر در هند، با سختگیریهای بیشتری برای تمدید مدرک اقامت خود روبهرو شدند. ادارات هندی مدارک و اطلاعات بیشتری از آنها میخواهد و یک دانشجو گفت که برخورد مسئولان هنگام تمدید ویزا، بیشتر به «بازجویی از متهمان» میماند.
بنابر آمار سازمان ملل در جنوری ۲۰۲۲، حدود ۴۶ هزار پناهجوی افغان زندگی میکرد. آژانس پناهندگان ملل متحد پارسال گزارش داد که اکنون تعداد مهاجران افغان در هند، به ۱۵ هزار نفر میرسد.
بسیاری از این مهاجران، پس از سقوط افغانستان به دست طالبان، از هند به کشورهای غربی پناه بردند.
مهاجران افغان در دهلی میگویند که سختگیریها در برابر مهاجران افغان، در یک سال پس از به قدرت رسیدن طالبان افزایش یافت. آنها افزودند که این سختگیریها در حال حاضر کمتر شده است.
با این حال، دهها دانشجوی نظامی که از سوی حکومت پیشین افغانستان به هند اعزام شده بودند، پس از به قدرت رسیدن طالبان با بیسرنوشتی در هند روبهرو شدند. برخی از این دانشجویان میگثیند ماهها پس از تسلط طالبان در افغانستان، با تمدید نشدن ویزا و مشکلات اقتصادی دستوپنجنه نرم کردهاند. وزارت دفاع طالبان اعلام کرده که شماری از آنها به افغانستان بازگشتهاند.
در حال حاضر، شماری از دانشجویان افغان در هند، تحصیلات خود را به پایان رساندهاند. این دانشجویان میگویند که دهلی نو ویزای آنها را نیز تمدید نمیکند و با سردگمی درباره سرنوشتشان مواجهاند. آنها همچنین اجازه اشتغال ندارند و این محدودیت، به چالشهای اقتصادی دانشجویان افزوده است.
نزدیکی طالبان با هند
در حالی که هند پس از تسلط طالبان، سختگیریها علیه افغانها را افزایش داده و صدور ویزا را به شدت محدود کرده، در کابل اما تلاش میکند که به حکومت طالبان نزدیک شود.
دهلی نو، چند بار هیئتهای «فنی» به افغانستان فرستاده و برخی از نمایندگان آن، در سفارت هند در کابل حضور دارند.
در روزهای اخیر، جیپیسینگ، مسئول بخش افغانستان، پاکستان و ایران در وزارت خارجه هند، به کابل سفر کرد و با مقامهای طالبان از جمله وزیران خارجه و دفاع این گروه دیدار کرد.
طالبان در بیانیههای خود از دیدار با این دیپلومات هند، بر گسترش روابط میان این گروه و هند تاکید کردند.
وزارت خارجه هند پس از این دیدارها، اعلام کرد که هدف دیپلومات هندی از سفر به افغانستان، مقاصد اقتصادی و بشردوستانه بوده است.
نمایندگیهای افغانستان در هند در کنترول دیپلوماتهای حامی طالبان
در ماه میزان پارسال فرید ماموندزی، سفیر پیشین افغانستان در هند، اعلام کرد که فعالیت سفارت افغانستان به دلیل «عدم حمایت دولت میزبان» به فعالیت خود پایان داده است.
آقای ماموندزی بعدا در ماه قوس، در گفتوگو با بلومبرگ گفت حکومت هند یپلوماتهای حکومت سابق را پیوسته تشویق میکرد با طالبان تعامل داشته باشند.
آقای ماموندزی گفته بود که دهها دیپلومات حکومت سابق هند را ترک کرده و آنهایی که باقی ماندهاند از طالبان حمایت میکنند و با وزارت خارجه این گروه در تماس هستند.
در ماه قوس پارسال سیدمحمد ابراهیمخیل، جنرال قنسول افغانستان در حیدرآباد اعلام کرد بنا به درخواست حکومت هند، با ذکیه وردک، جنرال قنسول پیشین افغانستان در ممبی، مسئولیت امور قنسولی سفارت افغانستان در دهلی را به عهده گرفتهاند.
ذکیه وردک بعدا در ماه ثور امسال پس از نشر گزارشها درباره قاچاق بیش از ۲۵ کیلوگرم طلا به ارزش بیش از دو میلیون دالر در میدان هوایی ممبی از سمت خود استعفا کرد.
در پی افتادن سفارت افغانستان در دهلی به دست دیپلوماتهای حامی طالبان، وزیر خارجه هند گفته سفارت «جمهوری اسلامی افغانستان» در دهلی فعال است. سوبرامانیام جیشنکر افزود دیپلوماتهای افغانی که در هند «ماندند»، مسئولیت این سفارت را برعهده گرفتند.
در آخرین تحول در روابط طالبان با هند، روز یکشنبه روزنامه سندی گاردین خبر داد که طالبان شخصی به نام اکرامالدین کمیل را به عنوان جنرال قنسول دوم افغانستان در ممبی پیشنهاد کرده است.
بنابر این گزارش، آقای کمیل با پاسپورت عادی به هند رفته و در ممبی مستقر شده است. سندی گاردین احتمال داد که هند دیپلومات پیشنهادی طالبان را خواهد پذیرفت.
مقامهای هندی و طالبان درباره معرفی جنرال قنسول دوم برای قنسولگری افغانستان در ممبی چیزی نگفتهاند. با این حال، وزارت خارجه طالبان روز دوشنبه خبر داد که قنسولگری افغانستان در ممبی، «به دستور» این وزارتخانه، توزیع پاسپورت را به افغانستان مقیم هند آغاز کرده است.
شهروندان رویکرد جدید هند در قبال افغانستان را «بیمهری» در برابر مردم این کشور میخوانند. پس از سقوط حکومت پیشین در افغانستان، صدها هزار شهروند به دلیل نگرانیهای امنیتی و ترس از انتقامجویی طالبان، به کشورهای همسایه مثل ایران و پاکستان پناه بردند. این کشورها هرچند به تدریج سختگیریها علیه مهاجران افغان را تشدید کردند اما راه را برای ورد شهروندان افغانستان نبستند.
نارضایتی پاکستان
هند در حالی به دنبال نزدیکی با طالبان است که این گروه، متحد سنتی پاکستان است و گسترش روابط میان این دو، خشم اسلامآباد را در پی خواهد داشت.
خواجه آصف، وزیر دفاع پاکستان به تازگی یک حمله مرگبار در کویته را بخشی از جنگ نیابتی هند علیه پاکستان دانست و طالبان افغان را به «تبانی و چشمپوشی» متهم کرد.
در همین حال، در ماه جوزای ۱۴۰۱ هندوستان تایمز گزارش داد که طالبان به مقامهای هند وعده دادهاند که با القاعده و سایر گروههای افراطی در پاکستان که تهدیدی برای هند محسوب میشوند، مبارزه کنند.
طبق گزارش، گروه طالبان به هند اطمینان داده است که نه تنها علیه گروههای تروریستی ضد هند چون جیش محمد، لشکر طیبه و حزب مجاهد که از پاکستان فعالیت میکنند، بلکه علیه حملات تروریستی القاعده نیز مبارزه خواهند کرد.
کمکهای هند
شورای روابط فرهنگی هند (آیسیسیآر) که بورسیههای تحلصیلی را به دانشجویان خارجی فراهم میکند، پس از سقوط افغانستان به دست طلبان، بورسیههای دانشجویان حاضر در هند را تمدید کرد. بنابر این تصمیم، دانشجویانی که همزمان با سقوط افغانستان از مقطع کارشناسی فارغ شدند، با بورسیههای آیسیسیآر دوره کارشناسی ارشد خود را در دانشگاههای هند آغاز کردند.
علاوه بر این، هند پس از تسلط طالبان در افغانستان، کمکهای بشردوستانه شامل گندم و دارو به این کشور فرستاده است.
به گزارش رسانههای هندی، دهلی نو همچنین حدود ۳۵۰ نفر از شهروندان سیک افغانستان را پس از سقوط به هند منتقل کرد. طبق گزارشها، در حال حاضر بیش از ۲۳۰ نفر این شهروندان از هند به کانادا مهاجرت کردهاند.
