امیرخان متقی، وزیر خارجه طالبان، پس از شرکت در نشست فرمت مسکو در روسیه، هفته آینده به هند خواهد رفت؛ سفری که با مجوز یک هفته‌ای شورای امنیت سازمان ملل ممکن شده است. وحید پیمان، روزنامه‌نگار، اهداف احتمالی سفر وزیر خارجه طالبان به دهلی را در این مقاله بررسی کرده است.
سفر امیرخان متقی به دهلی در شرایطی انجام میشود که روابط هند و افغانستان پس از بازگشت طالبان به قدرت، هنوز در سطح رسمی بازتعریف نشده است. با این حال، معافیت شورای امنیت و پذیرش دهلی برای این دیدار، نشانه‌ای است که دو طرف می‌خواهند سطح تماس‌ها را از تعامل فنی به گفت‌وگوی سیاسی و اقتصادی گسترش دهند. برای طالبان، این سفر فرصتی است تا چند هدف مشخص را دنبال کند، هدف‌هایی که ترکیبی از سیاست، اقتصاد و بقا به ویژه برای طالبان در صحنه منطقه‌ای است.
۱. تثبیت حضور نمایندگی‌های دیپلوماتیک
برای وزارت خارجه طالبان، شاید هیچ پرونده‌ای مهم‌تر از فعال‌سازی نمایندگی‌های دیپلوماتیک افغانستان و یا گماردن دیپلومات‌های‌شان در بیرون از این کشور نباشد. سفارت افغانستان در دهلی پس از بحران‌های مالی و سیاسی در ۲۰۲۳ بسته شد و از آن زمان تنها خدمات محدود قنسولی ارائه می‌کند. طالبان در ماه‌های اخیر فشار آورده تا نمایندگان خود را در این سفارت و نیز در قنسولگری‌های مومبای و حیدرآباد بگمارد؛ اقدامی که دست‌کم تاکنون هند با آن با احتیاط برخورد کرده است.
امیرخان متقی در این سفر به‌طور مشخص برای گماردن چنین نماینده‌هایی فشار خواهد آورد.
طالبان با علاقه زیاد، استراتژی به‌دست‌گرفتن نمایندگی‌های دیپلوماتیک افغانستان را دنبال می‌کند و هرگاه با کشوری بر سر این موضوع به تفاهم برسد، آن را با بازتاب گسترده مطرح کرده و به‌عنوان یک دستاورد بزرگ سیاسی معرفی می‌کند. متقی دوست دارد تا دستاورد روابط دیپلوماتیک با هند را هم به رخ بکشد.
۲. بهبود رابطه سیاسی با هند در اوج تیرگی روابط طالبان و پاکستان
تنش میان کابل و اسلام‌آباد که یک سال پس از بازگشت طالبان به قدرت آغاز شده بود، در ماه‌های اخیر شدت بیشتری گرفته است. چند روز پیش شهباز شریف، نخست‌وزیر پاکستان، صراحتاً گفت که طالبان باید میان همکاری با دولت پاکستان یا همراهی با تحریک طالبان پاکستانی یکی را انتخاب کند. تنش‌های دو طرف حتا تا بمباران و درگیری‌های مرزی هم در سال جاری پیش رفته است.
تحریک طالبان پاکستانی (تی‌تی‌پی) که اسلام‌آباد، طالبان افغان را به پشتیبانی از آن متهم می‌کند، در ماه‌های اخیر چندین حمله مرگبار در خاک پاکستان انجام داده است. پاکستان باور دارد که تی‌تی‌پی بدون حمایت طالبان افغان از چنین توانایی‌هایی برخوردار نیست.
آقای متقی احتمالا تلاش دارد از رقابت دیرینه اسلام‌آباد و دهلی به سود طالبان بهره ببرد.
امیرخان متقی دوست دارد از یک سو با نزدیک شدن به هند دروازه تازه‌ای برای همکاری باز کند و از سوی دیگر با همین حرکت، پیامی هشدارآمیز به پاکستان بفرستد که طالبان گزینه‌های دیگری هم در منطقه دارد.
البته هند هم در چنین فضایی، تعامل امنیتی خود با طالبان را آشکارتر کرده است. دیدار ویکرام میسری، معاون وزارت خارجه هند، با امیرخان متقی در دبی (۸ جنوری ۲۰۲۵) و گفت‌وگوی مستقیم جایشنکار، وزیر خارجه هند، با متقی در ماه می همین سال، نشانه‌ای از این تغییر رویکرد است. انتظار میرود دهلی در جریان سفر پیش رو موضوع «عدم استفاده از خاک افغانستان علیه هند» را نیز با جزئیات بیشتری مطرح کند.
برای طالبان، این عرصه فرصتی است تا استقلال از پاکستان را به عنوان یک کارت سیاسی در برابر دهلی به نمایش بگذارد، کارتی که میتواند به آنها امکان مانور بیشتری در صحنه منطقه را بدهد.
۳. جلوگیری از انحصار بیجینگ در افغانستان
چین از سپتامبر ۲۰۲۳ نخستین کشوری بود که سفیر تازه‌ای در کابل گماشت و چند ماه بعد، طالبان اعلام کرد که سفیرش در بیجینگ پذیرفته شده است.
در جنوری ۲۰۲۵ نشریه دیپلومات گزارش داد که هند پس از گفتوگوهای دبی سطح تماسهای خود با طالبان را بالا برده تا در رقابت منطقه‌ای از چین عقب نماند. این نگرانی زمانی جدیتر شد که در اگست ۲۰۲۵، سفر وزیر خارجه چین به کابل و گفتوگو درباره پروژههای معادن و ابتکار «کمربند-راه» خبرساز شد. روشن است که منابع معدنی افغانستان، بهویژه لیتیوم و مس، به یکی از محورهای اصلی رقابت ژئواقتصادی در منطقه بدل شده است.
پیشینه قراردادها نیز گویای همین روند است؛ از توافق نفتی «آمو دریا» با شرکتهای چینی در جنوری ۲۰۲۳ تا اعلام چندین قرارداد دیگر توسط وزارت معادن طالبان. برای کابل، این منابع پشتوانهای برای بقا و تثبیت مالی است؛ اما برای هند، بیرون ماندن از میدان یعنی واگذاری فضای مانور به رقیب راهبردی.
از نگاه دهلی، باز کردن کانال گفتوگو با طالب بُعد اقتصادی هم دارد تا از تبدیل چین به بازیگر انحصاری در افغانستان جلوگیری کند.
طالبان هم احتمالا به این نتیجه رسیده است که دهلی میتواند همزمان بازار بزرگ، سرمایهگذاری زیربنایی و یک مسیر جایگزین در برابر وابستگی کامل افغانستان به چین و پاکستان را فراهم کند.
۴. گفتوگو بر سر بندر چابهار و مسیرهای ترانزیتی
چابهار برای هند یک مسیر حیاتی است. راهی که بدون عبور از پاکستان، افغانستان را به آسیای میانه وصل می‌کند. اما تصمیم امریکا در سپتامبر ۲۰۲۵ برای لغو معافیتهای مربوط به چابهار، این مسیر را با ریسک جدی روبهرو کرده است. تحریمهای تازه، بانکها و شرکتهای بیمه را محتاطتر کرده و هر معامله یا انتقال بار از این بندر را دشوارتر میسازد.
طالبان در سفر متقی به دهلی میخواهد بداند که هند چگونه میتواند این کریدور را با وجود این فشارها زنده نگه دارد. چند روز پیش از آغاز تحریمها، دهلی سه کانتینر کمک را از مسیر چابهار به کابل فرستاد، حرکتی که در رسانههای اقتصادی هند به عنوان «زمانبندی معنادار» یاد شد و نشان داد که دهلی هنوز بر ادامه این مسیر اصرار دارد.
از نگاه هند، چابهار بخشی از راهبرد کلان اتصال به آسیای میانه است. اگر این مسیر متوقف یا محدود شود، میدان عمل بیشتر به چین واگذار خواهد شد. به همین دلیل، بحثهای فنی درباره بیمه، کشتیرانی و شیوههای پرداخت در این سفر به اندازه بیانیههای سیاسی اهمیت دارد.
نتیجه مطلوب برای دو طرف، حفظ حداقلی این کریدور برای انتقال کمکها و تجارت اقلام غیرحساس است. اگر چنین نشود، طالبان ناچار به استفاده از مسیرهای زمینی پرهزینهتر خواهد شد. گزینهای که هم هزینههای کابل را بالا میبرد و هم نفوذ هند را محدود می‌کند.
۵. جلب کمکهای بشردوستانه
طالبان برای تأمین نیازهای فوری در داخل به کمکهای بیرونی تکیه دارد. از زمان سقوط کابل در ۲۰۲۱، هند یکی از معدود کشورهایی بوده که بدون شناسایی رسمی طالبان، کانال کمکهای بشردوستانه را اما به نه پیمانه زمان جمهوریت، حفظ کرده است.
هند با این سیاست «کمک بدون شناسایی» کوشیده تا نفوذ اجتماعی و سیاسی خود در افغانستان را زنده نگه دارد.
متقی بیتردید در این سفر تلاش خواهد کرد تا دهلی را قانع سازد که کمکهایش مستقیم به مردم میرسد و اثر اجتماعی دارد. وزیر خارجه طالبان احتمالا تلاش می‌کند تا هند را ترغیب کند که یکی از کمک کنندههای اصلی در منطقه برای افغانستان باشد.
