د ننګرهار کانال ریاست وایي، چې د ۴لسیزو وروسته یې د تولیدي فابریکې ځينې برخې فعالې کړي چې د ننګرهار تر څنګ به یې نورو ولایتونو ته هم تولیدات واستول شي. چارواکي وایي:«توانیدلي یو، چې د صابون جوړونې، د رومي بانجانو روب او د اچارو د تولید برخې فعالې کړو.»
د دغو تولیداتو ټول اومه توکي د ننګرهار کانال په ځمکه د کرل شویو حاصلاتو څخه تر لاسه کېږي.
د دوی په وینا، د دغو توکو په تولیدولو سره به له نورو هېوادونو څخه د وارداتو په کچه کې پام وړ کموالی راشي او خلک به په ارزانه بیه د اړتیا وړ توکي ترلاسه کړي.
دغه چارواکي له خلکو غواړي، چې د نورو هېوادونو د تولیداتو پر ځای دې له کورنیو تولیداتو ګټه واخلي، چې له دې سره به د دوی اقتصادي ستنې هم پياوړې شي او هم به د کورنیو تولیداتو کچه لوړه شي.
دغې ټولنې په خپل تازه راپور کې ویلي، چې د شاوخوا ۱۲ زره خبربالانو له ډلې دوه پر دریمه برخه یې خپلې دندې خوشې کړې دي. د دغې ارزونې له مخې د طالبانو د بندیزونو د سخت دریځه سیاستونو له امله ۸۰ سلنه خبریالانې اړ شوې چې خپلې دندې پرېږدي.
دغه سازمان پر افغانستان د طالبانو د دوه کلنې واکمنۍ په درشل کې د «طالبانو تر ولکې لاندې نظام کې خبریالي» تر سرلیک لاندې لیکلي، نیمایي رسنۍ چې په ۲۰۲۱ کال کې یې شمېر ۵۴۷ ته رسېده تړل شوې دي.
دغه بنسټ د افغانستان د خپلواکو خبریالانو ټولنې د شمېرو پر بنسټ راپور ورکړی، چې د ۱۵۰ ټلویزیوني شبکو له ډلې نږدې اویا هغه یې فعاله دي.
دا رنګه له ۳۰۷ راډیویي سټيشنونو له ډلې یوازې ۱۷۰ یې خپرونې کوي او د ۳۱ خبري اژانسونو څخه ېوازې ۱۸ هغه یې پاتې دي.
د بې پولې خبریالانو سازمان په کابل کې د یو مېشت خبریال له قوله لیکلي:« د طالبانو اصلي دنده سانسورول دي. طالبان د خپلو سیاستونو پر ضد هیڅ مخالفت نه شي زغملی، موږ دلته هېڅ ملاتړی نه لرو. موږ همدومره پوهیږو، چې د هغوی هرې خبرې ته باید غاړه کېږدو.»
په راپور کې دا شان راغلي، چې په افغانستان کې خبریالان او د رسنیو کارکوونکي د طالبانو د ظلمونو او سانسور لګولو له امله ترهېدلي او سخت نهیلې شوي دي.
د راپورونو له مخې ډېری خبریالان او د رسنیو کارکوونکي د طالبانو د زیات زور زیاتي او ځورولو له امله اړ وتي، چې له هېواده وتېښتي.
په افغانستان کې د ازادو رسنیو د ملاتړ سازمان نۍ مشر ظریف کریمي وویل، سیمه ییزې رسنۍ د لګول شویو بندیزونو له امله نهیلې شوې او په وینا یې که وضیعت همدغه شان روان وي، نو ګڼ رسنیز بنسټونه به دې ته اړ شي چې خپل ورونه وتړي.
د طالبانو د پراخو بندیزونو په لړ کې وروستی ګام دا و، چې د چنګاښ په مېاشت کې یې د ننګرهار ولایت د همېشه بهار په نوم ټلویزیوني او راډیویي خپرونې بندې کړې.
یوه خبریاله وایي، په رسنیو کې کار کول د هغوی لپاره ورځ تر بلې سختېږي. د هغې په خبره دا چې هغه مېرمن ده، په ځلونو داسې پېښ شوي ځينو پېښو ته خبري پوښښ ور نه کړای شي.
د هغې په وینا، خبریالانې د دې پر ځای چې د مېز تر شا بندیانې پاتې شي ښه دا ګڼي د خبر خونې پر ځای په کور کې کښیني.
د مقاومت شورا غړی محمد محقق وايي، چې له سیاسي مخالفینو سره د طالبانو مذاکره نه کول به د امریکا د پخواني استازي په مداخلې سره حل شي. هغه وويل: "طالبان د خليلزاد په لاس کې دي. که هغه ووايي چې مذاکره وکړئ، مذاکره کوي او که ووايي چې مذاکره مه کوئ، نه یې کوي".
محقق د پنجشنبې په ورځ له افغانستان انټرنشنل سره په مرکه کې په افغانستان کې د امریکا شل کلن حضور «مستقیم اشغال» وباله او ویې ویل، چې «هغوی اوس هم په غېر مستقیم ډول» پر افغانستان واکمن دي. طالبان د لوبتوکي او یو نیابتي ځواک دی.
محمد محقق له هغو سیاسي مشرانو څخه دی، چې د کرزي او محمد اشرف غني حکومت کې یې لوړ مقامونه درلودل. په هغه وخت کې طالبان د امریکا د حکومت پر ضد جنګېدل او واکمن سیاستوال یې د «امریکایي اشغال سره په ملګرتیا» تورنول.
محمد محقق د طالبانو په لاس د کابل له سقوط وروسته له هېواده بهر ژوند کوي او یو هغه مهم سیاستوال دی، چې له طالبانو سره د خبرو اترو هیله مندي لري.
هغه زیاته کړه، اوس مهال په افغانستان کې د سیاسي کړکیچ د له منځه وړلو لپاره د حل لاره له طالبانو سره خبرې اترې دي او هغه خبرداری ورکړ؛ که دوی خبرې ونه کړي «نورې لارې چارې به ولټوو».
د افغانستان لپاره د امریکا پخواني استازي زلمي خلیلزاد له افغانستان انټرنشنل سره په مرکه کې د طالبانو له مخالفو رهبرانو غوښتي، چې کابل ته ولاړ شي او له طالبانو سره خبرې وکړي.
نوموړي په دې ځانګړې مرکه کې زیاته کړې، چې د طالبانو د مخالفو رهبرانو لپاره دا یوه موثره طریقه ده، چې کابل ته لاړ شي او له طالبانو سره د اساسي قانون او د یوه ټولشموله حکومت د جوړولو په اړه خبرې وکړي.
محمد محقق د خلیلزاد د خبرو په غبرګون وویل: "د ښاغلي خلیلزاد خبرې هوایي او پخوانۍ خبرې یې هم دروغ ختلې دي".
د مخکښو سیاستوالو په منځ کې پخوانی ولسمشر حامد کرزی او د ملي مصالحې د عالي شورا پخوانی رییس ډاکټر عبدالله عبدالله په کابل کې دي.
محقق ویلي که دوی کابل ته راستانه شي نو د کرزي او عبدالله له برخلیک سره به مخ شي.
محقق وویل: «ښاغلی کرزی تر څارنې لاندې دی، زنداني دی. ښاغلی کرزی له هېواده بهر سفر نه شي کولی. همدا راز د ډاکټر عبدالله تګ راتګ هم محدود دی» او طالبان هغوی ته په سیاسي چارو کې د لاسوهنې اجازه نه ده ورکړې.
هغه زیاته کړه: "طالبان یوازې یو ګوند غواړي، چې هغه طالب ګوند دی او ټول واک باید د دوی په لاس کې وي."
په جلال اباد کې ځايي سرچینې وايي، چې نن پنجشنبه (د زمري ۱۹مه) د طالبانو د استخباراتو ریاست د ننګرهار کلید راډیو دوه خبریالان نیولي دي.
د سرچینې په خبره؛ نن مازیګر مهال د استخباراتو کارمندان د ننګرهار کلید راډیو ته تللي او د دغې راډیو مسوول فقیر محمد فقیرزی او خبریال جان اغا صالح یې نیولي دي.
سرچینې زیاته کړه، چې د راډیو په خپرونو کې د لنډ وخت لپاره ځنډ راغلی و او تر اوسه نه ده معلومه چې د کلید راډیو دغه دوه کارکوونکي طالبانو په کوم تور نیولي.
بلخوا د افغانستان د خبریالانو مرکز هم تاییدوي، چې یاد دوه خبریالان په خپل دفتر کې نیول شوي او د دوی په نیونه یې ژوره خواشیني څرګنده کړې ده.
د خبریالانو دغه مرکز له طالبانو غوښتي، چې نیول شوي خبریالان بېرته خوشې کړي او که چېرې کومه رسنیزه تېروتنه لري؛ نو کولی شي؛ مساله د ټولیزو رسنیو د قانون له مخې د رسنیو د شکایاتو په کمېسیون کې وڅېړي.
د یادونې وړ ده، چې تېره یکشنبه طالبانو په غزني ولایت کې د باختر دولتي اژانس خبریال سید وحدالله ابدالي هم نیولی، خو طالبانو تر اوسه د نوموړي د نیولو په تړاو څه نه دي ويلي.
د طالبانو د بهرنیو چارو وزارت هغه راپورونه رد کړل، چې پکې ویل شوي وو، چې طالبان د افغانستان د خلکو لپاره د نړۍوالې ټولنې له بشري مرستو ګټه اخلي. پر امریکا سر بېره مختلفو ادارو بیا بیا ویلي چې طالبان په مرسته کې لاسوهنه کوي او د موسسو په ګومارنو کې د خپلو کسانو جذبول غواړی.
د دغه وزارت د ویاند مرستیال حافظ ضیا احمد؛ نن پنجشنبه (د زمري ۱۹مه) پر ایکس (ټویټر) لیکلي؛ د طالبانو د بهرنیو چارو سرپرست وزیر امیرخان متقي د ملګرو ملتونو د مرستندویه ماموریت له مشرې روزا اوتونبیاو سره په لیدنه کې ویلي، چې دوی نه یوازې دا چې د نړۍوالو مرستو د شفاف او خپلواک وېش لپاره یې مناسب چاپېریال رامنځته کړی؛ بلکې له دغو مرستو مالیات هم نه اخلي.
نوموړی زیاتوي، چې دوی له حکومتي بودیجې څخه هم له اړمنو افغانانو سره مرسته کوي.
د طالبانو د بهرنیو چارو سرپرست وزیر دا خبرې په داسې مهال کوي، چې تازه د امریکا د استازو جرګې د بهرنیو اړیکو کمېټې مشر د طالبانو له خوا د متحده ایالاتو له مالي مرستو ګټه اخیستنه «کرکه پاروونکي» وبلله.
مایکل مکال طالبان یوه "ترهګره" ډله وبلله او ویې ویل چې دا ډله افغان ښځې او نجونې ځوروي او هره ورځ بشري حقونه تر پښو لاندې کوي.
د افغانستان د بیارغونې لپاره د امریکا څارونکې ادارې (سیګار) تر دې مخکې یو راپور خپور کړی و او لیکلي یې وو، چې د افغانستان له خلکو سره د امریکا او ملګرو ملتونو له مرستو طالبان ګټه پورته کوي.
پر افغانستان د طالبانو د واکمنۍ د دوه کلنې کلیزې په درشل کې د افغانستان د بیارغونې لپاره د امریکا څارونکې ادارې؛ د سې شنبې په ورځ (د زمري۱۷ مه) کانګرس ته په یوه راپور کې یو ځل بیا په افغانستان کې د نړۍوالو مرستو په وېش کې د طالبانو په ناوړه ګټه اخیستنې او خنډ جوړولو ټینګار کړی.
د امریکا د استازو جرګې د بهرنیو اړیکو کمېټې مشر د طالبانو له خوا د متحده ایالاتو له مالي مرستو ګټه اخیستنه «کرکه پاروونکي» وبلله. مایکل مکال طالبان یوه "ترهګره" ډله وبلله او ویې ویل چې دا ډله افغان ښځې او نجونې ځوروي او هره ورځ بشري حقونه تر پښو لاندې کوي.
د افغانستان د بیارغونې لپاره د امریکا څارونکې اداره (سیګار) تر دې مخکې یو راپور خپور کړی و او لیکلي یې وو، چې د افغانستان له خلکو سره د امریکا او ملګرو ملتونو له مرستو طالبان ګټه پورته کوي.
پر افغانستان د طالبانو د واکمنۍ د دویمې کلیزې په درشل کې د افغانستان د بیارغونې لپاره د امریکا څارونکې ادارې د سې شنبې په ورځ (د زمري۱۷ مه) کانګرس ته په یوه راپور کې یو ځل بیا په افغانستان کې د نړۍوالو مرستو په وېش کې د طالبانو په ناوړه ګټه اخیستنې او خنډ جوړولو ټینګار کړی.
د دې ادارې د راپور له مخې د ناوړه ګټې اخیستنې له احتمال سربېره امریکا له افغانستان سره ۲.۳۵ میلیارده ډالره مرسته کړې ده.
امریکايي چارواکو ویلي دي، چې دغه مرستې د مرستندویه موسسو له لارې افغانستان ته استول شوې دي. خو یو شمېر دغه بنسټونه وايي، چې طالبان د دوی په کارونو کې لاسوهنه کوي.
د امریکا نړۍوالې مرستندویه ادارې سیګار ته ویلي، چې د بشري مرستو په برخه کې د طالبانو لاسوهنه، استول شویو مرستو ته د اړمنو کسانو د لاسرسي پر وړاندې یو لوی خنډ دی.
ښاغلي مکال په یوه بیان کې د طالبانو له خوا د مرستو پر کارولو نیوکه کړې او لیکلي یې دي: «کرکه پاروونکې ده، چې د متحده ایالاتو د مالیه ورکوونکو پېسې د طالبانو په څېر د یوې تروریستي ډلې جیبونو ته ځي او بیا دا ډله افغان ښځې او نجونې ځوروي، القاعده او نورې ترهګرې ډلې تمویلوي، د مذهبي لږکیو پر ضد جرمونه کوي او هره ورځ له بېلابېلو بشري حقونو څخه سرغړونه کوي».
د امریکا د استازو جرګې د بهرنیو اړیکو د کمېټې مشر وايي؛ د روان میلادي کال په می میاشت کې یې د امریکا د نړۍوالې پراختیا ادارې ته یو لیک استولی او له افغانستان سره یې د امریکا د مرستو د لا زیاتې څارنې او معلوماتو غوښتنه کړې ده.
ښاغلي مکال وویل، خو دې ادارې تر اوسه په دې اړه ځواب نه دی ورکړی.
دغه امریکايي سناتور د طالبانو په وړاندې د بایډن د حکومت پر سیاستونو سختې نیوکې وکړې او ویې ویل، چې د امریکایي ځواکونو له وتلو سره په افغانستان کې بشري ناورین خورا زیات شوی دی.
مایکل مکال په خپله وینا کې وویل، میاشتې کیږي چې د بایډن له حکومت څخه یې د افغانستان له خلکو سره د مرستې د څرنګوالي په اړه په دې شرط چې طالبان له دې مالي منابعو لرې وساتل شي وضاحت غوښتی دی.
د ولسي جرګې د بهرنیو چارو د کمېټې مشر د سیګار وروستي راپور ته په اشارې سره په افغانستان کې د مالي مرستو په برخه کې د بایډن په ادارې کې د روڼتیا پر بېړنۍ اړتیا ټینګار کړی دی.