امیرخان متقي د جاپان سفیر سره په لیدنه کې ویلي، چې طالبان « نړۍوالو سره د ډیپلوماټیکو اړیکو پراخولو» ته چمتو دي. هغه ویلي، چې هېوادونه غواړي د اقلیم د بدلون، د اوبو د مدیریت او د لرغونو اثارو د ساتنې په برخه کې له افغانستان سره همکاري وکړي.
د طالبانو د بهرنیو چارو د وزارت په وینا، د جاپان سفیر زیاته کړه چې د "ترهګرۍ" سره د مبارزې په برخه کې له طالبانو سره همکاري ممکنه ده.
د هغه په وینا، له نشهیي توکو او ترهګرۍ سره د مبارزې په برخه کې د طالبانو د "بریالیتوب" له امله "د باور جوړونې لپاره مناسبه فضا" رامنځته شوې ده.
له امریکا سره د دوحې د هوکړې په اډانه کې طالبان غواړي، د عادي اړیکو د ټینګولو لپاره د واشنګټن او نورو هېوادونو پام ځان ته راواړوي؛ خو امريکا، جاپان او نورو هېوادونو د خلکو او په ځانګړې توګه د ښځو د اساسي حقونو درناوی د اړيکو د عادي کېدو لپاره يو شرط ګڼلی.
د وروستي جمهوري دولت د پخواني ولسمشر لومړی مرستیال امرالله صالح وايي، چې پر پخواني ولسمشر حامد کرزي د “لومړی باید ازادي تر لاسه کړو او بیا به د زمري ۲۸مه نمانځو” جملې له امله طالبانو بندیزونه زیات کړي دي.
نن افغانستان انټرنشنل پخواني ولسمشر حامد کرزي ته د نېږدې سرچینو په حواله د طالبانو له خوا پر نوموړي د بندیزونو راپور خپور کړ.
وروسته له دغه راپور څخه د وروستي جمهوري نظام د ولسمشر لومړي مرستیال امرالله صالح نن دوشنبه (د وږي ۱۳مه) پر خپلې اېکس (ټویټر) پاڼې لیکلي، چې پخواني ولسمشر کرزي د خپلواکۍ د بېرته اخیستنې د ۱۰۴مې کلیزې په مناسبت په خپلو خبرو کې ویلي وو، چې لومړی باید خپلواکي تر لاسه شي او له هغه وروسته به د زمري د ۲۸مې جشن نمانځو.
هغه وايي، چې پر پخواني ولسمشر طالبانو له دغو څرګندونو وروسته بندیزونه زیات کړي دي.
ښاغلی صالح زیاتوي، چې طالبانو پر ولسمشر کرزي د سفر او لیدنو بندیزونه لګولي او هغه یې د رسنیو سره له مرکو هم منع کړی دی.
صالح لیکلي: “د دا ډول مبارزې له امله د بندیزونو درد یو څه کم وي او د هغه په خپله خبره کور یې ودان، خبرې یې تېرې او لا فصیحې واوسه”.
نوموړی طالبانو ته په اشارې سره وايي، چې ګوډاګۍ ډله له خپلواکۍ سره څه تړاو لري؟
صالح زیاته کړې: “ که سبا د تحت الحمایې خبرې ګډې وډې شوې نو یوه ډله به کوټې او بله به د وزیرستان میرانشاه ته ځي”.
نوموړي د ولسمشر کرزي د وروستي دریځ څخه ملاتړ کړی او له هغه یې مننه کړې ده.
پخواني ولسمشر حامد کرزي ته نېږدې سرچینې افغانستان انټرنشنل ته تایید کړه، چې شپږ ورځې وړاندې طالبانو حامد کرزي ته اجازه ورنه کړه چې د ایران اسلامي جمهوریت د استازو د مجلس د غړو یو پلاوي سره ملاقات وکړي او نه هم طالبانو په دې اړه کوم دلیل وړاندې کړ.
که څه هم کرزي د طالبانو تر واک لاندې څو ځله بهرنیو هېوادونو ته سفرونه وکړل او بېرته راستون شو، خو انکلستان هېواد ته د نوموړي له وروستي سفر وروسته طالبانو د نوموړي پر سفرونو بندیز ولګاوه او المان ته یې د سفر اجازه ورنه کړه.
المان ته د کرزي د سفر د مخنيوي دلیل دا و؛ چې د المان بهرنیو چارو وزیره دې د طالبانو له بهرنیو چارو وزیر امیرخان متقي سره وګوري اوس کرزی د افغانستان استازی نه دی.
چې بیا وروسته د المان بهرنیو چارو وزیرې انالینا بربوک له حامد کرزي سره د ویډیوي کنفرانس له لارې خبرې وکړې.
افغانستان انټرنشنل ته سرچینو ویلي، طالبانو له حامد کرزي سره د افغانانو لیدل کتل محدود کړي دي، د طالبانو د استخباراتو ریاست چې د حامد کرزي د کور د دروازې د امنیت مسوولیت پر غاړه لري، څو وارې کرزي ته ویلي چې د داعش خراسان څانګې له لوري ورته امنیتي ګواښونه متوجې دي؛ نو دوی ځکه د حامد کرزي ناستې محدودې کړي دي.
حامد کرزی اړ دی، چې له کور څخه د وتلو مخکې طالبان او په ځانګړې توګه ددې ډلې استخبارات خبر کړي، کابل دا واک نه لري یوازې کندهار کې د ملا هبت الله دفتر به اجازه ورکوي ،چې کرزی له چا سره وویني او یا هم چېرته سفر وکړي.
سرچینې وايي؛ بهرنۍ او داخلي رسنۍ اړیکې نیولي ترڅو د حامد کرزي سره خبرې وکړي، خو طالبانو له رسنیو سره په خبرو او مرکو باندې بندیز لګولی، چې وروستی ځل طالبانو د فرانسې ۲۴ ټلویزیون کارکونکو ته اجازه ورنه کړه چې د کرزي کور ته داخل شي او په دروازه کې مخنیوی وکړ.
د طالبانو د ریاست الوزرا اقتصادي معاونیت وایي، چې په تېرو پنځو میاشتو کې د ۴۹ میلیارد افغانیو په ارزښت بېلابېل توکي بهرنیو هېوادونو ته صادر شوي دي.
د دغې ډلې د ریاست الوزرا اقتصادي معاونیت نن دوشنبه (د وږي ۱۳مه) پر خپلې اېکس (ټویټر) لیکلي چې، د روان کال په لومړیو پنځو میاشتو کې یې هند، تاجکستان، عربي امارات، ایران، پاکستان، قزاقستان، ازبکستان، چین، ترکیې او عراق هېوادونو ته د دغو صادراتو ۹۶،۵ سلنه توکي لېږلي دي.
خبر زیاتوي، چې پاتې ۳،۵ سلنه توکي یو شمېر غربي هېوادونو ته صادر شوي دي.
د سرچینې په خبره، په صادر شویو توکو کې ۶۰ سلنه رومیان، زعفران، انګور، زردالو، مڼې، ممیز، زیره او پنبه شامل دي او دغه راز پاتې ۴۰ سلنه یې بیا نور بېلابیل توکي تشکیلوي.
دوی د تېر او وړم کال د صادراتو په اړه څه نه دي ویلي.
د یادونې وړ ده، چې تېره ورځ د پاکستاني چارواکو په حواله ځینو رسنیو راپور ورکړی و، چې دغه هېواد ته د افغانستان د صادراتو په کچه کې کم والی راغلی دی.
سیمه ییزو سرچینو افغانستان انټرنشنل ته ویلي، چې د ملي مقاومت د جبهې قوماندان قمرالدین اندرابي د دوشنبې په ورځ (د وږي ۱۳مه) د اندراب ولسوالۍ په بنوي سیمه کې وژل شوی دی.
د دغو سرچینو د ادعا پر بنسټ دغه قوماندان د طالبانو د نفوذی کس په مرسته وژل شوی دی.
د افغانستان د ملي مقاومت جبهې تر اوسه د قمرالدین اندرابي مړینه نه ده تایید کړې.
د انداربي مقاومت جبهې په نوم پر اېکس شبکې یوې پاڼې هم د دغه انداربي قوماندان وژل کېدل تایید کړي دي. پر دې پاڼه دا هم ویل شوي، چې د قوماندان قمرالدین ورور قوماندان جمال الدین هم څه موده وړاندې له طالبانو سره په جګړه کې وژل شوی و.
تر اوسه د دغې پېښې په اړه طالبانو څه نه دي ویلي.
په دې وروستیو کې د مقاومت جبهې د افغانستان په مختلفو ښارونو کې د طالبانو پر پوستو او موټرونو د خپلو ځواکونو د بریدونو راپورونه خپاره کړي، چې د دغې ډلې د جګړه ییز شدت نښه بلل کیږي.
د ملګرو ملتونو د بشري حقونو شورا ته په یوه پرانیستي لیک کې تر ۶۰ زیاتو کورنیو او بهرنیو مدني او د بشري حقونو سازمانونو په افغانستان کې د جرمونو او بشري حقونو د سرغړونو د څېړلو لپاره د یوه خپلواک میکانیزم د جوړولو غوښتنه کړې ده.
دوی له دې شورا غوښتي چې د طالبانو جنایتونه مستند کړي.
دغو بنسټونو د دوشنبې په ورځ په افغانستان کې د بشري حقونو د وضعیت په اړه د ملګرو ملتونو د ځانګړي راپور ورکوونکي ریچارډ بېنېټ د ماموریت د غځولو غوښتنه وکړه.
دغه راز دغو بنسټونو د ملګرو ملتونو له غړو هېوادونو غوښتي، چې د ښځو پر وړاندې د تبعیض او د بشري حقونو د سرغړونو د نورو قضیو په اړه دې؛ د دې شورا د ځانګړي راپور ورکوونکي له خوا وړاندې شوي ریپوټونه تعقیب کړي.
په دې لیک کې د طالبانو له خوا د هدفي وژنو، اعدامونو، شکنجو او له خلکو سره د ناوړه چلند زیاتوالی هم د طالبانو د جنایتونو د بېلګې په توګه یاد شوی دی.
پر دې سربیره د طالبانو له خوا د بشري حقونو د مدافعینو، ژورنالیستانو او هنرمندانو خپلسري نیول، په زوره مهاجرت او د اقلیتونو ځورول، د پخوانیو دولتي چارواکو او په ځانګړې توګه د ملي امنیت د پخوانیو ځواکونو وژل نور هغه څه دي چې دغه مدني او د بشري حقونو سازمانونو یې په اړه غبرګون ښودلی دی.
دغو بنسټونو وړاندیز کړی، چې د نړۍوالو قوانینو له معیارونو سره سم د ټولو معلوماتو، اسنادو او شواهدو د منظم ثبت او ساتنې لپاره باید د طالبانو د سرغړونو او بشري حقونو د سرغړونو دوسیې جوړې شي.
دغه بنسټونه هیله لري، چې د اسنادو او شواهدو راټولول به د هغو چارواکو په قانوني تعقیب کې مرسته وکړي چې د طالبانو په منځ کې له بشري حقونو څخه سرغړونه کوي.
دوی وايي، چې د طالبانو د قضايي نظام د خپلواکۍ د نشتوالي له امله په افغانستان کې د طالبانو له خوا د بشري حقونو د سرغړونو او جنايتونو پر وړاندې مبارزه ممکنه نه ده.
له همدې امله یو خپلواک نړۍوال میکانیزم به عدالت ته د لاسرسي لپاره د بشري حقونو د سرغړونو له قربانیانو سره مرسته وکړي.
دغه بنسټونه د تاوتریخوالي د کمولو او د طالبانو تر واک لاندې افغانستان کې د بشري حقونو د لا زیاتې سرغړونې د مخنیوي لپاره د یوې خپلواکې څېړنیزې کمېټې جوړول مهم ګڼي.
هېره دې نه وي، چې ملګرو ملتونو هم په خپل وروستي راپور کې د طالبانو له خوا د پخواني حکومت د غړو خپلسري نیول،شکنجه کول او وژل تایید کړي دي.
په اسلام اباد کې یو شمېر افغان کډوال چې د پناه غوښتنې قضیې یې د امریکا د مهاجرت په اداره کې تر څېړنې لاندې دي، د یوې غونډې په ترڅ کې له امریکا څخه د دوی د "پي ۱ او پي ۲" قضیو د ژر تر ژره حل غوښتنه وکړه.
دغه اعتراض کوونکو نن دوه شنبه په اسلام اباد کې د یوې اعتراضیه غونډې په ترڅ کې د امریکا پر حکومت غږ وکړ، چې دوی په پاکستان کې له ګڼو ستونزو سره مخ دي او ژر تر ژره دې د دوی د پناه غوښتنې دوسیو ته رسیده ګي وکړي.
د افغانستان د اسلامي جمهوري دولت له سقوط وروسته زرګونه د P1 او P2 د پناه غوښتنې د قضیو لرونکي افغانان د خپلو قضیو د تعقیب لپاره پاکستان ته تللي؛ مګر لویه برخه یې لا هم بې سرنوشته پاتې دي.
دغو افغانانو په اسلام اباد کې د پولیسو له ناوړه چلند څخه هم شکایت وکړ او زیاته یې کړه، چې اکثره پناه غوښتونکي له ګڼو اقتصادي ستونزو سره مخ دي.
دغه اعتراض کوونکي زیاتوي؛ دوی ته ویل شوي وو، چې د پناه غوښتنې قضیه به یې له ۱۲ تر ۱۸ میاشتو وخت ونیسي؛ مګر د دوو کلونو په پوره کېدو لا هم دوی کوم قانع کوونکی ځواب نه دی تر لاسه کړی.
د یادونې وړ ده، چې تېره اونۍ هم په اسلام اباد کې یوې افغانې پېغلې چې د پي ۲ قضیه یې لرله، د نامعلوم برخلیک او اقتصادي ستونزو له امله ځانوژنه کړې ده.
