له ګاونډیو هېوادونو د افغان کډوالو د ستنېدو په دوام، له ۷۰۰۰ډېر افغانان هېواد ته ستانه شوي

د طالبانو د کډوالو او ستنېدونکو چارو وزارت وايي، له پاکستان او ایرانه له اوو زرو ډېر افغان کډوال په زور او په خپله خوښه افغانستان ته ستانه شوي دي.

د طالبانو د کډوالو او ستنېدونکو چارو وزارت وايي، له پاکستان او ایرانه له اوو زرو ډېر افغان کډوال په زور او په خپله خوښه افغانستان ته ستانه شوي دي.
دغه وزارت د سپین بولدک د سرحدي امریت په حواله پر خپل اېکس پانه لیکلي، چې د سه شنبې په ورځ د (لړم ۹مه) ۷۰۰ کورنۍ چې ټولټال ۴۵۰۰ تنو کېږي د سپین بولدک له لارې افغانستان ته ستنې شوې دي.
دغه وزارت وايي، دغه افغان کډوال په زور له پاکستانه شړل شوي دي.
د طالبانو د کډوالو او ستنېدونکو چارو وزارت وايي، افغانستان ته ستانه شوي تازه افغان کډوال یې د ملګرو ملتونو د کډوالۍ عالي سازمان ته د مرستو تر لاسه کولو لپاره ور پېژندلي دي.
همدارنګه د طالبانو د کډوالو او ستېدونکو چارو وزارت وايي، په همدغه ورځ له ایرانه ۳۶۰۸ تنه افغان کډوال افغانستان ته ستانه شوي.
د دوی په خبره، له ایران څخه افغان کډوال په خپله خوښه افغانستان ته ستانه شوي.
له تېرو څو اونیو راهیسې هره ورځ زرګونه افغان کډوال له پاکستانه افغانستان ته ستنېږي، ځکه د دغه هېواد له لوري د هغو افغان کډوالو پر وړاندې جدي عملیات پیل شوي؛ کوم چې د قانوني اسنادو پرته یې هلته ژوند کاوه.

له تېرې شاوخوا یوې اونۍ راهیسې د کورمې ایجنسۍ په پاړه چنار، سده، مقبلو، غوځګړي، ترې منګلو او ورڅېرمه سیمو کې د سنيانو او شعیه مذهبو تر منځ جګړه روانه ده. د سرچینو د معلوماتو له مخې تر اوسه پورې له دواړو لوريو څه باندې ۱۰۰ تنه وژل شوي او ۵۹ تنه ټپیان دي.
خو ځينې سرچينې د مرګ ژوبلې شمېرې تر دې څو برابره زیاتې ښيي.
ځايي سرچینې وايي چې د روانې جګړې له امله د سنیانو لور ته ۱۹ کسان وژل شوي او د شعیه مذهبو لوري ۸۲ کسان په دې جګړه کې وژل شوي دي.
د جهانزیب خان په مستعار نوم یو قومي مشر افغانستان انټرنشنل پښتو ته وويل چې دغه جګړه لومړی ځل له دې پیل شوې چې د سیمې یوه شعیه اوسېدونکي د اسلام دین ته د یوې ويډیو له لارې سپکاوی کړی و.
هغه وايي له هغه وروسته په سیمه کې د سني مذهب پیروانو له شعیه مذهبو څخه د هغه کس د ورسپارلو غوښتنه وکړه خو دوی نه دی ورسپارلی، هغه وړاندې وايي: «شعیه ګان باید هغه ملعون موږ ته وسپاري ځکه دغه کس بي بي عایشه رض عنها، حضرت امیرمعاویه او سنیانو ته ګستاخي کړې وه، بیا موږ د دغه کس غوښتنه ترې وکړه خو دوی دغه کس پټ کړو او پلمې يې کولې.»
نوموړی وايي له هغه وروسته د پاړه جنار شیلوزان تنګي سیمه کې چې د شعیه ګانو کلی دی د شګې پر سر د څو تنو شعیه ګانو تر منځ جګړه وشوه چې یو تن ووژل شو او دوه تنه ټپیان شول، «دوی تر خپل منځ په شګې جنګ وکړو سره مړه ژوبل یې کړل، خو خبره يې په دغه سیمه کې په سنیانو ور واړوله چې د خیرالدین درې سني منګلو دغه شعیه ګان ویشتلي، نو شعیه ګانو بیا د شپې پاړه جنار کې د سنیانو د بوشهرې په نوم کلي باندې برید وکړو چې جګړه بیا پسې پراخه شوه.»
جهانزیب خان وايي، «په دغه جګړه کې کارېدونکي درنې وسلې ایرانۍ دي او دغه وسلې تر دغې سیمې په لویو باروړونکو لاریو کې را رسېدلې دي.»
په سیمه کې ځينې کلي هم سوځېدلي چې لا کره شمېر يې نه دی معلوم.

داسې معلومات هم را رسېدلي چې د دواړو لوریو په جګړه کې د پاکستان دوه تنه سرحدي عسکر هم وژل شوي چې د جګړې د مهارولو هڅه يې کوله خو خپلواکو سرچینو دغه خبر نه دی تائید کړی.
د بوشهرې کلی د پاړه چنار په منځ کې پروت دی چې شاوخوا کلي يې ټول شعیه ګان دي او هر وخت چې د سني او شعیه ګانو تر منځ کړکیچ رامنځته کیږي شعیه ګان په دغه کلي ډله ییز برید کوي او شاخوا لارې يې تړي، خوراکي او نور توکي پرې بندوي.
دوه ورځې وړاندې داسې راپورونه هم ورکړل شوي و چې د دوی تر منځ جګړه درېدلې او د کشالې د هواري له پاره جرګې د دواړو لوریو تر منځ جګړه درولې ده خو اوس له سیمې تازه راپورونه ورکړل شوي چې تېره شپه او نن له سهاره تر اوسه پورې په بره کورمه کې جګړه روانه ده.
ځايي سرچينې وايي نن له غرمې مخکې يو ځل بیا جرګه ناسته او هڅه کوي چې دغې جګړه پای ته ورسوي.
د ملک نیاز بادشاه په نوم یو قومي مشر افغانستان انټرنشنل ته وويل چې جرګې په کوزه کورمه (میروکاکا، سده، کوچي، بګهن او علیزائي) کې ډزبندي وکړه او د جګړې له دواړو لوریو ۱۲۰ ميلیونه کلدارې د برمتې په ډول اېښې دي چې که هر چا د جرګې پرېکړه ماته کړه هم يې برمته له لاسه وځي او هم به ځايي حکومت او خلکو ته پړ وبلل شي.
هغه وړاندې وايي: «په بره کورمه (پاړه جنار، ترې منګل، غوځګړي، شیلوزان، بیواټ، کړمان) کې لا هم جګړه روانه ده او موږ هڅه کوو چې په ټوله کورمه کې جګړه ودروو، اوس پاکستانی پوځ، ایف سي او پولیس ځينو مرچو ته ورختلي او په دواړو لورو یې ډزبندي کړې او ورته ویلي يې دي چې هر خبره د جرګې له لارې حل کړي.»
خو د ملک نیازبادشاه په خبره چې په بره کورمه کې لاهم جګړه روانه ده، «د سپکو او درنو وسلو ډزې تبادله کیږي په سیمه کې يې عادي ژوند له ګواښ سره مخ کړی، لارې بندې دي، ټپیان په کورونو کې پراته دي او خلک د ضرورت وړ توکو له نشت سره مخ دي.»
د هغه په خبره چې پاکستاني امنیتي ځواکونه او قومي جرګه هڅه کوي دغه جګړه په ټوله کورمه کې ودروي او دغه کشاله د جرګې له لارې ودروي.
د پاکستان امنيتي ځواکونو هم ویلي چې د جګړې د درېدلو هڅې يې روانې دي او تر ډیره بريده په دې توانيدلي چې جګړه مهار کړي او خلک له مورچو راکوز کړي.
له کلونو راهیسې د شیعه او سني پښتنو تر منځ په کورمه کې په یوه او بله پلمه خونړۍ جګړې کېږي او جګړې په کې هغه وخت ډیر زور اخلي چې په پاکستان کې سیاسي ناندرۍ او یا کومه بله بې ثباتي روانه وي. کورمه ایجنسۍ چې په نوي بدلون کې په دریو برخو (بره کورمه، منځنۍ او کوزه کورمه ) وېشل شوې له پکتیا او خوست سره ډیورنډ کرښې ته څېرمه پرته ده چې وخت نا وخت پکې د شعیه او سني د شخړو او ناندریو راپورنه ورکړل شوي دي.
په ۱۹۹۶ میلادي کال کې هم په پاړه چنار کې د دواړو لورو تر منځ سخته جګړه شوې وه او ګڼ ځاني او مالي زیانونه یې اړولي و.

د طالبانو ویاند مرستیال د چهار شنبې په ورځ (د لړم لسمه) پر خپل اېکس پاڼه لیکلي، د ګڼې ګوڼې د مخنیوي او د کډوالو د ستونزو د کمېدو په موخه تورخم ته د کډوالو د ثبت بهیر لپاره تخنیکي ډلې او وسایل رسېدلي دي.
هغه وايي، د کډوالو ستونزو ته د رسېدو کمېسیون ټولو کمیټو خپل فعالیتونه پیل کړي دي.
بلال کریمي لیکلي، د ثبت، تثبیت او هرکلي کمیټې لهخوا لسګونه تخنیکي کسان چې کمپیوټرونه او اړوند وسایل ورسره دي، تورخم ته رسېدلي.
نوموړی زیاتوي، دغه کمیټه به ډېر ژر د ثبت بهیر د ثبتولو په بېلابېلو مرکزونو کې پیل کړي، چې د ګڼې ګوڼې مخه ونیول شي او د کدوالو ستونزې ورسره را کمې شي.
طالبان له هغه وروسته په تورخم او سپین بولدک کې له پاکستانه د راستنېدونکو کډوالو لپاره د چمتوالي خبر ورکوي، چې د پاکستان له لورې په زور د افغان کډوالو د شړلو لړۍ پیل شوې ده.
همدارنګه طالب چارواکي وايي، چې د راستنېدونکو کډوالو ستونزو ته د رسېدو کمېسیون د ټرانسپورټ او روغتیا کمیټو هم خپل فعالیتونه پیل کړي.
د دوی په خبره د روغتیايي ډلو تر څنګ یې سلګونه موټر او وسایل تورخم ته لېږلي دي.
نن چهار شنبه د نومبر لومړۍ نېټه د پاکستان له لورې د افغان کډوالو د اېستلو عملیاتو د پیل لومړۍ ورځ ده.
پاکستان ویلي، چې ۱،۴ مېلیونه هغه افغان کډوال په زور افغانستان ته استوي چې په پاکستان کې د مېشتېدو قانوني اسناد نه لري.
بل خوا افغانستان ته د کډوالو په ستنېدو د کډوالو د اوسېدو او هغوی ته د کاري زمینې د نشتوالي په اړه هم اندېښنې مخ په زیاتېدو دي.

د جمعیت علمای اسلام مشر مولانا فضل الرحمان په خپلې اېکس پاڼه لیکلي، چې د افغان کډوالو د ستنولو موضوع دوه اړخیزه ده. هغه لیکلي:«د افغان کډوالو د ستنولو پر مهالوېش او د تګلارو په اړه دې له افغان حکومت سره خبرې وشي.»
هغه زیاته کړې، ځايي اداره او با نفوذه کسان د ناقانونه تر نامه لاندې په قانوني توګه مېشتو افغانانو ته هم ګوتڅنډنې کوي او د هغوی د پانګو او جایدادونو د نیولو لپاره یې ظالمانه چلند خپل کړی، چې دا به له ګاونډي هېواد سره پر اړیکو منفي اغېزې وکړي.
د دې ترڅنګ د ملګرو ملتونو ځانګړي راپور ورکوونکي ریچارډ بینېټ هم په اېکس پاڼه لیکلي، یو ځلې بیا له پاکستانه غواړي چې د افغان کډوالو ډلهییزې اېستنې په اړه خپله پرېکړه بېرته واخلي؛ کنه دا به افغانانو لپاره یو بل «ناورین» رامنځته کړي.
نوموړي ویلي، چې د افغانانو د حقونو د دفاع لپاره به درېږي.
ورته مهال ملګرو ملتونو کې د افغانستان دایمي سرپرست استازي نصیر احمد فایق د افغان کډوالو د اېستلو په برخه کې د پاکستان پرېکړې په اړه اندېښنه څرګنده کړې او د دغې پرېکړې د بېرته اخیستو غوښتنه یې کړې ده.
ښاغلی فایق د ملګرو ملتونو عمومي اسمبلۍ په درېیمه کمیټه کې د وینا پرمهال ویلي، د کډوالو ستنېدل باید د منل شویو نړۍوالو اصولو سره برابر وي.
هغه زیاته کړې، چې په پاکستان کې افغان کډوال «د خپل سرې نیونې او ځورونې» سره مخامخ دي.
هغه له پاکستانه غوښتي، چې د افغانستان اوسني کړکېچن وضعیت ته په کتو دې خپله پرېکړه بېرته واخلي.
د پاکستان حکومت د اکټوبر په درېیمې نېټې افغان کډوالو ته د دغې میاشتې تر پایه پورې ضرب الاجل ټاکلی و، چې ټول ناقانونه کډوال دې په خپله خوښه دغه هېواد پرېږدي؛ کنه نو له قانوني چلند سره به مخ شي.
د پاکستان لهخوا ورکړل شوی ضرب الاجل پایته ورسېده، که څه هم د پاکستان حکومت تېره ورځ اعلان وکړ چې د ناقانونه کډوالو پر وړاندې به عملیات سر له سبا د نومبر په دویمې نېټې پیل کړي؛ خو راپورونه ښیي چې په ځینو ښارونو کې دغه چاره پیل شوې ده.
د تورخم دې غاړې ته طالب چارواکو د دغو کډوالو لپاره دوه لنډمهاله پنډغالي جوړ کړي او هاغاړې ته پاکستاني چارواکو د کډوالو مرکز لنډي کوتل ته لېږدولی دی.

افغانستان ته د تلونکو کډوالو لپاره پاکستاني چارواکو د تورخم پر ځای د کډوالو د راجسترولو مرکز لنډي کوتل ته لېږدولی دی.
د افغان کډوالو د ستنولو په چارو کې پاکستاني چارواکي غني خان رسنیو ته ویلي، چې د ټولو ستنېدونکو کډوالو نوم لیکنه به په همدغه مرکز کې ترسره کېږي، د بایومټریک کولو تر څنګ پر هغوی خوراکي توکي هم وېشل کېږي.
نوموړي ویلي، د دې کار موخه د کډوالو په ستنولو کې د اسانتیاوو برابرول دي.
هغه وايي، دوی سر له ننه ټول جوپړیز دفترونه لنډي کوتل ته لېږدولي دي.
غني خان وايي:« په لومړي سر کې ټول کډوال له موټرو همدلته ښکته کېږي. د دوی د بایومټریک چارو تر څنګ د پلټنو چارې یې هم همدلته ترسره کېږي. د هرې کورنۍ د غړو شمېر هم معلومېږي بیا وروسته دوی په ځانګړو شویو موټرو کې تورخم ته استول کېږي.»
هغه د کډوالو د کډو او کاڼو کودیو په اړه وویل، چې ټول کډوال به په ځانګړو موټرو کې تر تورخمه رسول کېږي او د هغوی کډې به یوازې په هغو لاریو کې تورخم ته رسول کېږي، چې د پاکستان د بېلابېلو برخو څخه بار شوي او یوازې به د دوی د کډو سره موټر چلوونکی وي او دوی به په ځانګړو موټرو کې رسول کېږي.
که څه هم چې نوموړي په دې برخه کې زیات معلومات نه دي ورکړي؛ خو لامل یې د کډوالو په ستنولو کې د اسانتیاوو برابرول یاد کړي.
غني خان دا رنګه وویل، چې د کډوالو لپاره د اوبو بسکټو او تشنابونو اسانتیاوې برابرې شوې او د ناروغانو لپاره د ډاکټرانو یوه ډله هم په سیمه کې فعاله ده.
له دغو څرګندونو داسې ښکاري، چې پاکستاني چارواکي پرته له دې چې د نړۍوالو بنسټونو غوښتنې په پام کې ونیسي بشپړ هوډمن دي، چې افغان کډوال په دوامداره توګه له پاکستانه وباسي او په دې برخه کې یې پریکړه وروستۍ ده.

له کندهاره ځایي سرچینې وايي، پاکستان د سپین بولدک ـ چمن پر دروازه هغو مساپرو ته د تګ راتګ اجازه نه ورکوي چې ویزه او پاسپورټ نه لري. وړاندې تر دې پر دغه دروازه کندهار او سوېلي پښتونخوا ته تګ راتګ د افغاني تذکرې او د پاکستان په شناختي کارډ تر سره کېده.
د کندهار سپین بولدک څخه سرچینې افغانستان انټرنشنل پښتو ته وايي، د چهار شنبې په ورځ د (لړم ۱۰مه) د پاکستان له لورې د سپین بولدک ـ چمن دروازه د هغو مساپرو له پاره وتړل شوه چې پاسپورټ او ویزې نه لري.
دغه سرچینه وايي، له تیرو څو میاشتو راهیسې د پاکستان له لورې د سپین بولدک ـ چمن پر دروازه په پاسپورټ د تګ راتګ د حتمي کیدو هڅې روانې وې، خو نن د دغه هیواد له لورې په بشپړه توګه دغه دروازه د پاسپورټ نه درلودونکو کسانو له پاره وتړل شوه.
پاکستان د پاسپورټ نه درلودونکو کسانو پر مخ دغه دروازه پر داسې مهال تړلې چې ګڼ افغان کډوال له پاکستانه په زور افغانستان ته استول کیږي.
بل خوا زرګونو کسانو له تېرو ۱۱ ورځو راهیسې د سوېلي پښتونخوا په چمن ښار کې د پاکستان له لوري پر سپین بولدک ـ چمن دروازه په پاسپورټ د تګ راتګ د حتمي کېدو په غبرګون پرلت وهلی دی. خو تر دې مهاله د پاکستان حکومت د پرلت وهونکو غوښتنو ته مثبت ځواب نه دی ویلی.
د پاکستان له لورې د پاسپورټ نه درلودونکو کسانو پر مخ د سپین بولدک ـ چمن دروازې بندېدو په تړاو تر دې مهاله طالبانو کوم غبرګون نه دی ښودلی.
