د روسیې د بهرنیو چارو وزارت ویاندې په خپلو خبرو کې په افغانستان کې د ناټو او پخواني شوروي اتحاد حضور سره پرتله کړ. ماریا زاخارووا وویل، چې پخواني شوروي اتحاد د ۱۴۰ صنعتي تاسیساتو په جوړولو د افغانستان د اقتصاد ستنې کېښودې؛ خو ناټو په دغه هېواد کې د « بمونو مور» وکاروله.
اغلې زاخارووا وویل:« د شوروي پوځ د پخواني شوروي اتحاد په مالي او اقتصادي مرستو په افغانستان کې تر ۱۴۰ ډېر صنعتي تاسیسات جوړ کړل، چې لاهم د دغه هېواد د اقتصاد بنسټ جوړوي.هغې زیاته کړه، ناټو هم په وروستیو کې په افغانستان کې « د بشپړې ماتې» سره مخامخ شو.نوموړې دغه څرګندونې له افغانستانه د شوروي پوځ د وتلو د ۳۵مې کلیزې په مناسبت یوې خبري ناسته کې کړې دي.نن پنجشنبه د سلواغې ۲۶مه چې د فبرورۍ ۱۵مې سره سمون خوري، له افغانستانه د شوروي سرتېرو د وتلو ۳۵مه کلیزه ده.
د ملګرو ملتونو د بشري مرستو د همغږۍ اداره (اوچا) وايي په افغانستان کې د ۲۰۲۴ کال روغتیایي خدمتونو لپاره ۳۶۷ میلیون ډالرو ته اړتیا لري. دغه اداره وايي، هڅه یې داده چې په روان میلادي کال کې افغانانو ته روغتیایي خدمتونه وړاندې شي.
د ملګرو ملتونو د بشري مرستو د همغږۍ ادارې اوچا نن پنج شنبه د (سلواغې ۲۶مه) په خپله ایکس پاڼه لیکلي چې په افغانستان کې د روغتیا برخې سره د مرستې لپاره ۳۶۷ میلیون ډالرو ته ډیره اړتیا لیدل کیږي.
دغه اداره وايي، هڅه یې داده چې په افغانستان کې ۱۷،۹ میلیون اړمنو خلکو ته لومړنۍ روغتیایي اسانتیاوې برابرې کړي.
یاده اداره زیاتوي چې په دغه هيواد کې د روغتیا برخې له ۶۱ همکارو ادارو سره به هغو پېژندل شویو ۱۲،۸ میلیون خلکو ته روغتیایي خدمتونه وړاندې کړي او په دې سره به د خلکو روغتیا ته جدي پاملرنه وشي.
د ملګرو ملتونو د بشري مرستو د همغږۍ اداره وايي، دوی به په افغانستان کې د ۶۱ همکارو بنسټونو له لارې د رواني او ساري ناروغیو په برخه کې مرستې او خدمتونه وړاندې کړي.
همدارنګه اوچا وايي، چې په افغانستان کې به د روغتیايي بنسټونو له لارې په ماشومانو کې د خوارځواکۍ سره د مبارزې په برخې کې مرسته او همکاري وکړي.
د ملګرو ملتونو د بشري مرستو د همغږۍ ادارې (اوچا) په دې وروستیو کې په یوه خپاره شوي راپور کې ویلي چې په ۲۰۲۴ کال به ۲۳،۷ میلیونه افغانان بشري مرستو ته اړتیا ولري چې د دغه هیواد تر نیمايي نفوس لوړ شمېر ښيي.
پاکستانۍ رسنیو د دغه هېواد د اړوندو ادارو د شمېرو له مخې خبر ورکړی، چې د ۲۰۲۴ کال د فبرورۍ تر ۱۴مې نېټې له پاکستانه د ټولو ستنو شویو بې اسناده افغان کډوالو شمېر ۴۸۹۴۶۴ ته رسېدلی او دغه لړۍ لاهم روانه ده.
د راپور له مخې، د فبرورۍ له ۱۱مې څخه د فبرورۍ تر ۱۴مې پورې ۲۵۰۵ افغانان چې پکې ۸۱۲ نارینه، ۶۲۱ ښځې او ۱۰۷۲ ماشومان شامل دي خپل هېواد ته ستنېدلي دي.
د راپور په وینا، دغه شمېر چې ۱۷۶ کورنۍ کېږي افغانستان ته د تګ پر مهال په ۹۸ موټرو کې بېرته خپل وطن ته ستنې شوې دي.
له بل پلوه د فبرورۍ په ۱۳مې نیټې د اوچا په تازه خپور شوي راپور کې راغلي و، چې د ۲۰۲۳ کال په وروستیو میاشتو کې نږدې نیم مېلیون افغانان له پاکستانه بېرته راستانه شوي او په ۲۰۲۴کال کې اټکل کېږي، چې شاوخوا ۴۸۳،۵۰۰ افغانان به له پاکستانه راستانه شي.
اوچا وایي، چې اوسمهال شاوخوا ۶.۳ مېلیونه کسان په هرو اوو افغانانو کې یو یې د اوږدې مودې بې ځایه کېدو سره مخ دي، چې ډېرو یې د یوې لسیزې په اوږدو کې خپل کورونه پرېښي دي. دا په سویلي اسیا کې د داخلي بې ځایه شویو خلکو ترټولو لوی شمېر او په ټوله نړۍ کې دویم لوی شمېر دی.
د ملګرو ملتونو د خوړو نړۍوال پروګرام هم تر دې وړاندې د اندېښنې په څرګندولو سره ویلي و، نږدې پنځه میاشتې کېږي چې له نیم مېلیون څخه ډېر افغانان له پاکستانه په جبري توګه افغانستان ته راستانه شوي دي.
له بل پلوه د فبرورۍ په ۳مه نېټه پاکستانۍ رسنۍ جیو نیوز راپور ورکړی و، چې د پنجاب صوبایي حکومت د بې اسناده افغان کډوالو د اوسېدو مودې د غځولو منظوري ورکړې ده.
سرچينې زياته کړې وه، چې د افغان کډوالو د اوسېدو موده د ٢٠۲٤ کال تر مارچ میاشتې پورې غځول شوې ده.
د سرچينې په وينا، پاکستان د افغان کډوالو د پاتې کېدو موده د افغان حکومت په غوښتنه غځولې ده.
خو له بلې خوا بیا د پاکستان لنډمهاله لومړي وزیر انوارالحق کاکړ ویلي و، چې د کډوالو پر وړاندې دغه پرېکړه سمه وه او راتلونکی حکومت باید دغه لړۍ روانه وساتي.
د طالبانو د سټنډرډ ملي ادارې ویلي چې په نیمروز ولایت کې یې ۳۰ ټانکره بې کیفیته تېل بېرته ایران ته ورګرځولي دي. یاده اداره وايي، د افغانستان په ټولو بندرونو کې هڅه کوي چې دغه هیواد ته باکیفیته توکي وارد شي.
د طالبانو سټنډرډ ملي ادارې نن پنج شنبه د (سلواغې ۲۶مه) په خپله اېکس پاڼه لیکلي ، دغه تېل بې کیفیته دي او د دوی له سټنډرډ سره برابر نه وو.
دغه اداره وايي، هغه بې کیفیته توکي چې افغانستان ته وارديږي دوی یې ځکه مخه نیسي چې د دوی له سټنډرډونو سره په ټکر دي.
خو ایراني چارواکو د افغانستان په سرحدي ادارو کې د تېلو د کیفیت د معلومولو معیارونه د پوښتنې وړ بللي وو او ویلي یې و چې اصلآ معیار په نظر کې نه نیول کیږي.
د طالبانو د سټنډرډ ملي ادارې له سوداګروغوښتي، چې هېواد ته د بې کیفیته توکو له واردولو ډډه وکړي؛ که نه له قانوني چلند سره به مخامخ شي.
د طالبانو دغې ادارې تر دې وړاندې هم هېواد ته د بې کیفیته توکو له واردوونکو سره د قانوني چلند ګواښ کړی؛ خو داسې معلومات یې نه دي خپاره کړي، چې افغانستان ته د بې کیفیته توکو واردوونکو څخه یې تر اوسه پورې څومره کسان نیولي او په سزا رسولي.
ایراني چارواکو په ځلونو ویلي چې طالبان د کیفیت معلومولو د ماشینونو پر بنسټ نه؛ بلکې په خپل زړه او خپله خوښه ورته میعارونه ټاکي.
د طالبانو د کرنې، اوبولګولو او مالدارۍ وزارت د احصایې او معلوماتو ریاست د شمېرو له مخې، سږ کال په افغانستان کې ۱۲۲ زره او ۴۵۵ مټریک ټنه مالوچ تولید شوي، چې د تېر کال پرتله ۴۱ سلنه زیاتوالی ښيي.
د طالبانو د کرنې، اوبو لګونې او مالدارۍ وزارت په تازه خپرې شوې خبرپاڼه کې راغلي، چې سږ کال پر ۹۳ زره او ۶۳۰ هکټاره ځمکه پنبه دانه کرل شوې وه.
د دغه وزارت د شمېرو له مخې تېر کال د افغانستان په ۵۴ زره او ۸۶۹ هکټاره ځمکه پنبه کرل شوې وه، چې له دغو کروندو څخه ۷۲ زره ۴۹۳ مټریک ټنه مالوچ ترلاسه شوي وو.
دغه وزارت لیکلي، هلمند، بلخ، تخار، ننګرهار او کندهار هغه ولایتونه دي چې د هېواد په کچه د پنبې ډېره کرکېله په کې کېږي.
د خبرپاڼې له مخې هلمند یو له هغو ولایتونو دی، چې د مالوچو تر ټولو ډېر تولید لري او سږ کال یوازې په هلمند ولایت کې پر ۴۹ زره او ۷۵ هکټاره ځمکه پنبه کرل شوې وه، چې له دغو کروندو څخه ۶۹ زره او ۶۸۷ مټریک ټنه مالوچ راټول شوي دي.
نن له افغانستانه د پخواني شوروي اتحاد د پوځونو د وتلو ورځ ده. روسي ځواکونه چې د ۱۳۵۸ کال د مرغومي په شپږمه افغانستان ته دننه شول، ورسره هم مهاله جګړو زور واخیست او ګڼ افغانان ګاونډیو هېوادونو ته وکوچېدل.
روسي ځواکونه ټول ټال نهه کاله په افغانستان کې وجنګېدل او خورا مالي او ځاني زیانونه یې هم ولیدل.
د ځینو شمېرو له مخې په دغه موده کې د افغانستان نهه سلنه وګړي ووژل شول، ۱۱ سلنه یې معلول او له ۳۳ څخه تر ۳۵ سلنې وګړي ګاونډیو او نورو هېوادونو ته کډوال شول.
د ننګرهار ولایت اوسېدونکی پخوانی جهادي دلاور احمدي افغانستان انټرنشنل پښتو ته وویل، که هغه مهال روسانو یرغل نه وای کړی؛ نو نه به څوک کډوال شوی وای او نه به چا د پخواني نظام پر ضد وسله اخیسته، هغه د جګړې د سختېدو د لاملونو په اړه وویل:« زه هغه مهال د نهم ټولګي زدهکوونکی وم نوی زلمی شوی وم. په کلي کې اوازه شوه، چې د روسانو د یرغل پر ضد باید ټول ودرېږو، ما هم درسونه پرېښودل او د قلم پر ځای مې ټوپک غوره وګاڼه او د جهاد لیکو ته لاړم تعلیم، کور او هر څه راځینې پاتې شول او د افغانستان د خلکو بدمرغي له همدغه ځایه پیل شوه.»
د دغې جګړې له پیله د افغانستان ښوونځي، پلونه سړکونه، دولتي ودانۍ او نور ټولګټي تاسیسات ځکه ونړول شول چې هغه مهال د خلکو سره دومره پوهه هم نه وه، چې دوی په حقیقت کې خپله شتمني له منځه وړي.
پر افغانستان د پخواني شوروي د یرغل په کلونو کې روسانو ته هم درنه مرګ ژوبله واوښته.
داسې راپورونه هم شته، چې په دغه موده کې شاوخوا ۱۴۵۰۰ روسي ځواکونه وژل شوي او په همدې شمېر کې نور یې معلول شوي هم دي، دا رنګه ملیارډونه ډالر مالي زیانونه هم وراوښتي دي.
پوښتنه دا ده، چې ولې پخواني شوروي اتحاد هغه مهال افغانستان ته د خپلو ځواکونو د استولو پرېکړه وکړه؟
د افغانستان د پوځ پخوانی ډګروال عبدالله افغانستان انټرنشنل سره په خبرو کې وویل:« هغه مهال په نړۍ کې سړه جګړه په شدت روانه وه. امریکا خپلې وسلې او تجهیزات د اروپا پولو ته رالېږدولي وو. د چین سره هم د مسکو اړیکې زیاتې ترینګلې شوې وې. پاکستان د امریکې په لمسون د هغه هېواد پر ضد مستقیمه جکړه پیل کړې وه، چې شوروي پلوه مفکوره یې لرله او دا رنګه د افغانستان په ګاونډ کې ایران کې هم د اسلامي انقلاب په راتګ سره د هغه وخت د شوروي اتحاد پر ضد خوځښتونه زیات شوی وو؛ نو ځکه شوروي اړ شو چې په افغانستان یرغل وکړي او د خپلو هم فکره بلویانو په ملاتړ یې دغه کار ته زړه ښه کړ.»
خو بیا کله چې د ژینو د سولې تړون د افغانستان، پاکستان، پخواني شوروي اتحاد او امریکا ترمنځ لاسلیک شو؛ نو د شوروي اتحاد وروستي ولسمشر میخایل ګورباچوف د خپل هېواد د پوځونو جګړه د هندوکش د غرو په لمن کې د «ناسور ټپ» وګنله او د ۱۹۸۹ کال په فبرورۍ کې یې خپل ځواکونه له افغانستان واېستل؛ خو دې ټپ د افغانانو او روسي پوځیانو پر جسم او روح دومره ژور فزیکي او روحي اغېز پرېښود، چې لا یې هم نښې نښانې پر ځای پاتې دي.