د طالبانو د کرنې، اوبولګولو او مالدارۍ وزارت د احصایې او معلوماتو ریاست د شمېرو له مخې، سږ کال په افغانستان کې ۱۲۲ زره او ۴۵۵ مټریک ټنه مالوچ تولید شوي، چې د تېر کال پرتله ۴۱ سلنه زیاتوالی ښيي.
د طالبانو د کرنې، اوبو لګونې او مالدارۍ وزارت په تازه خپرې شوې خبرپاڼه کې راغلي، چې سږ کال پر ۹۳ زره او ۶۳۰ هکټاره ځمکه پنبه دانه کرل شوې وه.
د دغه وزارت د شمېرو له مخې تېر کال د افغانستان په ۵۴ زره او ۸۶۹ هکټاره ځمکه پنبه کرل شوې وه، چې له دغو کروندو څخه ۷۲ زره ۴۹۳ مټریک ټنه مالوچ ترلاسه شوي وو.
دغه وزارت لیکلي، هلمند، بلخ، تخار، ننګرهار او کندهار هغه ولایتونه دي چې د هېواد په کچه د پنبې ډېره کرکېله په کې کېږي.
د خبرپاڼې له مخې هلمند یو له هغو ولایتونو دی، چې د مالوچو تر ټولو ډېر تولید لري او سږ کال یوازې په هلمند ولایت کې پر ۴۹ زره او ۷۵ هکټاره ځمکه پنبه کرل شوې وه، چې له دغو کروندو څخه ۶۹ زره او ۶۸۷ مټریک ټنه مالوچ راټول شوي دي.
نن له افغانستانه د پخواني شوروي اتحاد د پوځونو د وتلو ورځ ده. روسي ځواکونه چې د ۱۳۵۸ کال د مرغومي په شپږمه افغانستان ته دننه شول، ورسره هم مهاله جګړو زور واخیست او ګڼ افغانان ګاونډیو هېوادونو ته وکوچېدل.
روسي ځواکونه ټول ټال نهه کاله په افغانستان کې وجنګېدل او خورا مالي او ځاني زیانونه یې هم ولیدل.
د ځینو شمېرو له مخې په دغه موده کې د افغانستان نهه سلنه وګړي ووژل شول، ۱۱ سلنه یې معلول او له ۳۳ څخه تر ۳۵ سلنې وګړي ګاونډیو او نورو هېوادونو ته کډوال شول.
د ننګرهار ولایت اوسېدونکی پخوانی جهادي دلاور احمدي افغانستان انټرنشنل پښتو ته وویل، که هغه مهال روسانو یرغل نه وای کړی؛ نو نه به څوک کډوال شوی وای او نه به چا د پخواني نظام پر ضد وسله اخیسته، هغه د جګړې د سختېدو د لاملونو په اړه وویل:« زه هغه مهال د نهم ټولګي زدهکوونکی وم نوی زلمی شوی وم. په کلي کې اوازه شوه، چې د روسانو د یرغل پر ضد باید ټول ودرېږو، ما هم درسونه پرېښودل او د قلم پر ځای مې ټوپک غوره وګاڼه او د جهاد لیکو ته لاړم تعلیم، کور او هر څه راځینې پاتې شول او د افغانستان د خلکو بدمرغي له همدغه ځایه پیل شوه.»
د دغې جګړې له پیله د افغانستان ښوونځي، پلونه سړکونه، دولتي ودانۍ او نور ټولګټي تاسیسات ځکه ونړول شول چې هغه مهال د خلکو سره دومره پوهه هم نه وه، چې دوی په حقیقت کې خپله شتمني له منځه وړي.
پر افغانستان د پخواني شوروي د یرغل په کلونو کې روسانو ته هم درنه مرګ ژوبله واوښته.
داسې راپورونه هم شته، چې په دغه موده کې شاوخوا ۱۴۵۰۰ روسي ځواکونه وژل شوي او په همدې شمېر کې نور یې معلول شوي هم دي، دا رنګه ملیارډونه ډالر مالي زیانونه هم وراوښتي دي.
پوښتنه دا ده، چې ولې پخواني شوروي اتحاد هغه مهال افغانستان ته د خپلو ځواکونو د استولو پرېکړه وکړه؟
د افغانستان د پوځ پخوانی ډګروال عبدالله افغانستان انټرنشنل سره په خبرو کې وویل:« هغه مهال په نړۍ کې سړه جګړه په شدت روانه وه. امریکا خپلې وسلې او تجهیزات د اروپا پولو ته رالېږدولي وو. د چین سره هم د مسکو اړیکې زیاتې ترینګلې شوې وې. پاکستان د امریکې په لمسون د هغه هېواد پر ضد مستقیمه جکړه پیل کړې وه، چې شوروي پلوه مفکوره یې لرله او دا رنګه د افغانستان په ګاونډ کې ایران کې هم د اسلامي انقلاب په راتګ سره د هغه وخت د شوروي اتحاد پر ضد خوځښتونه زیات شوی وو؛ نو ځکه شوروي اړ شو چې په افغانستان یرغل وکړي او د خپلو هم فکره بلویانو په ملاتړ یې دغه کار ته زړه ښه کړ.»
خو بیا کله چې د ژینو د سولې تړون د افغانستان، پاکستان، پخواني شوروي اتحاد او امریکا ترمنځ لاسلیک شو؛ نو د شوروي اتحاد وروستي ولسمشر میخایل ګورباچوف د خپل هېواد د پوځونو جګړه د هندوکش د غرو په لمن کې د «ناسور ټپ» وګنله او د ۱۹۸۹ کال په فبرورۍ کې یې خپل ځواکونه له افغانستان واېستل؛ خو دې ټپ د افغانانو او روسي پوځیانو پر جسم او روح دومره ژور فزیکي او روحي اغېز پرېښود، چې لا یې هم نښې نښانې پر ځای پاتې دي.
د طالبانو د بهرنیو چارو وزارت ویاند عبدالقهار بلخي وایي، چې په کابل کې د اذربایجان سفیر ښاغلي الهام محمدوف د طالبانو د بهرنیو چارو وزیر امیر خان متقي سره په تعارفي ناسته کې په کابل کې د سفارت پرانیستلو په اړه د هغه هېواد د بهرنیو چارو وزارت رسمي لیک وړاندې کړ.
ښاغلي بلخي پر اېکس پاڼه لیکلي، چې په دې ناسته کې د افغانستان او اذربایجان ترمنځ د ډیپلوماټیکو اړیکو پر پیل، اقتصادي همکاریو او ګڼو نورو موضوعاتو خبرې اترې وشوې.
د هغه په وینا، امیرخان متقي په لومړي ځل د اذربایجان د سفارت پرانیسته او د سفیر په کچه د ډیپلوماټ رالېږل دوه اړخیزو اړیکو کې اړین پرمختګ وباله او دا یې د افغانستان او اذربایجان د دوستۍ ښه نښه بللې ده.
ښاغلي بلخي زیاته کړې، چې امیرخان متقي د اذربایجان سفیر ته ډاډ ورکړ چې دوی چمتو دي په کابل کې د اذربایجان سفارت سره لازمه مرسته وکړي.
د بلخي په وینا په دغه لیدنه کتنه کې ښاغلي متقي ویلي، چې د لاجوردو لار د افغانستان لپاره ځانګړی اهمیت لري او د دې دهلیز له فعالېدو سره افغانستان له اروپا سره نښلېدی شي.
او په دغه لېدنه کې امیرخان متقي غوښتي، چې په باکو کې د افغانستان سفارت د دیپلوماتیک حضور کچه لوړه کړي.
له بل پلوه ښاغلي بلخي د ښاغلي الهام محمدوف له خولې لیکلي، چې اذربایجان د افغانستان حاکمیت او خپلواکۍ ته درناوی لري او د افغانستان په کورنیو چارو کې لاسوهنه نه کوي.
ښاغلي محمدوف ویلي، د دواړو هېوادونو ترمنځ په ګڼو برخو کې د همکاریو ښه ظرفیتونه شته چې کولای شي د دواړو هېوادونو په ګټه ثابت شي.
د فبرورۍ ۱۴مه چې د میینانو په ورځ نومول شوې، د نړۍ په ګوټ، ګوټ کې یې خلک لمانځي. کابل هم د نړۍ یو له هغو پلازمېنو و، چې یو شمېر اوسېدونکو یې دغه ورځ لمانځله؛ خو له تېرو دوو کلونو راهیسې د دغه ورځ لمانځل ورځ تر بلې په چورلټ ډول بند شوي.
خو ځیني بیا وایي، چې دغه ورځ یې له طالبانو پټه او پرته له دې چې ګلان ووشېي لمانځلې ده.
احمد امید چې لس کاله یې له واده تېرېږي وایي، چې په تېرو لسو کلونو کې یې دغه ورځ هر کال د ډالیو او ګلانو په اخیستو سره لمانځلې ده.
هغه وایي، تر ډېره یې هڅه وکړه چې دا ځلې هم ګلان وپېري؛ خو د کابل د ګلفروشۍ کوڅه کې د طالبانو د امر بالمعروف وزارت محتسبین ټوله ورځ د دې لپاره ولاړ وو، چې څوک ګلان ونه پېري.
د هغه په وینا:« وروسته له لسو کلونو مې دغه ورځ په پټه او له ګلانو پرته ولمانځله. تر وهل ډبول او بندي کېدو مې دا غوره وګڼله، چې دا ځلې دې ګلان په کې نه وي.»
هغه زیاتوي:« د دې ورځې لمانځلو موخه مې د مېرمنې په څېره کې د خوښۍ او هغې ته د ارزښت ورکول دي؛ خو طالبان په دغه کار سره دا څرګندوي، چې دوی د مینې او ګلانو دښمنان دي.»
له بل پلوه د طالبانو دغه بندیز د ګلانو په هټیو هم خپل سیوری غوړولی و.
په کابل کې د تازه ګلانو ځیني هټۍوال وایي، چې تېره ورځ یې هیڅ ګلان نه دي پلورلي.
شبیر چې په پلازمېنه کابل کې د ګلانو هټۍ لري وایي، چې تېره ورځ یې ان یو ګل هم نه دی پلورلی.
هغه وایي، ټوله ورځ یې د امر بالمعروف محتسبین د هټۍ مخې ته ولاړ وو؛ نو له دوی څخه د وېرې له امله خلکو نه شو کولای، چې راشي او ګلان وپېري.
هغه وایي:« تېرکال پر دې ورځ بیاهم یو څه سودا شوې وه؛ خو وروسته بیا د امربالمعروف کسانو د ګلانو اخیستو په تور ځیني کسان ونیول، چې دغه کار د خلکو په منځ کې یو ډول وېره خوره کړه او لامل یې دا شو چې سږکال څوک ګلان ونه پېري.»
ایران انټرنشنل په یوه ځانګړي راپور کې ویلي، چې د ایران او افغانستان پوله کې میشتې سلفي ډلې د ایران په څو برخو کې د ګازو پر نلونو د بریدونو مسوولیت په غاړه درلود. د چهارشنبې ورځې په سهار شاوخوا یوه نیمه بجه د فارس، چهار محال او بختیاري ولایتونو کې دوه درنې چاودنې وشوې.
دا دوه خونړۍ چاودنې د سلواغې په ۲۵مه، د چهارمحل ولایت د حلوایي بورجن په لاره او د فارس ولایت د صفا شهر په حرم بید کې د بختیاری او قادر اباد په دره کې شوي دي.
د ایران انټرنشنل د دغې سلفي ډلې د هویت په اړه معلومات نه دي خپاره کړي.
په ایراني رسنیو کې د خپرو شویو راپورونو او د چارواکو د څرګندونو له مخې؛ په لسګونو کلیو کې ګاز پرې شوی او په دوو ولایتونو کې د ګازو عرضه دولتي دفترونو او صنایعو پورې محدوده شوې ده.
د ایران انټرنشنل له خوا د ترلاسه شویو معلوماتو له مخې؛ د ایران د ګازو د لیږد نل کې چاودنې د ګازو د پایپ لاینونو د مستقیم تخریب له امله رامنځته شوى.
له چاودنې څو ساعته وروسته د اصفهان د ګازو شرکت ته منسوب یو پیغام د اصفهان ښاریانو ته د "ګازو د قطع کولو خبرتیا" تر سرلیک لاندې واستول شو، چې پکې ویل شوي "په راتلونکو څو ساعتونو کې به په ټول هېواد کې د ګاز جریان قطع شي. د جریان د بیرته راستنیدو دقیق وخت نه دی معلوم."
په دې پیغام کې دا سپارښتنه هم شوې چې خلک دې په "خوراکي، اوبو او د تودولو وسایلو" سمبال شي.
څو شېبې وروسته له همدې شمېره یو بل پیغام هم هېوادوالو ته واستول شو، چې پخوانی پیغام یې رد کړ او ویې ویل، چې «د ګازو او ګازو د عرضې په برخه کې کومه ځانګړې ستونزه نشته.»
د اصفهان د ګازو د شرکت اجراییه رییس هم په یوه مرکه کې ټینګار وکړ چې د اصفهان ښاریانو ته د ګازو د جریان د بندیدو په هکله استول شوی پیغام جعلی دی.
تر دې مخکې د ایران د ګازو د شبکې د رهبرۍ د مرکز مشر سعید عقلي دغه چاودنې «ورانکاره ترهګریز عمل» وباله.
فارس خبری اژانس د چارشنبې په سهار خبر ورکړ چې د ګازو د چاودیدونکو موادو د لیږد اصلي لین د فارس خلیج د تصفیې له فابریکو څخه د تهران، اصفهان او مشهد په شمول لویو ښارونو ته د طبیعي ګاز د لیږد اصلي شریان دی.
دغو چاودنو د پېښې ځای ته څېرمه لارې د څو ساعتونو لپاره تړلې وې او د شاوخوا کلیو اوسېدونکو د وېرې له امله په ساعتونو ساعتونو په سړکونو کې شپې تېرولې.
د راپورونو له مخې، د چاودنې غږ او د اور لمبې تر ۶۰کیلومترۍپورې لیدل کېدلې او په لسګونو کلیو کې ګازو پرې شوې.
د تاجکستان د ولسمشر مطبوعاتي دفتر ويلي، چې د دې هېواد ولسمشر د اروپايي شورا له مشر سره د ټېلیفوني خبرو له لارې د تاجکستان او اروپایي ټولنې ترمنځ د همکارې او د دوو اړخيزو ګټو او د افغانستان پر وضعیت او د پولې پر امنیتي ټینګښت خبرې کړي دي.
د تاجکستان د ولسمشري مطبوعاتي دفتر يوې خبرپاڼه کې ویلي، چې د تاجکستان ولسمشر امام علي رحمان او د اروپايي شورا مشر چارلس ميشل دغه ټلیفوني خبري نن چهار شنبه کړي دي.
د خبرپاڼي د معلوماتو له مخې، چې ښاغلي رحمان د سياسي، سوداګريزو او اقتصادي همکاريو د پراختيا په برخه کې د دواړو لوريو د خبرو د لا پياوړتيا پر اهميت ټينګار وکړ.
خبرپاڼه زیاتوي: « دواړو خواو د افغانستان د وضعیت، د تاجکستان او افغانستان د پولو د پياوړتيا په ګډون د امنيتي مسايلو په اړه هم خبري کړي او په دې برخه کې دواړو ډاډ څرګند کړ، چې د ګډو همکاريو پروګرامونه به دوام ومومي.»
خبرپاڼه زیاتوي، چې ښاغلي رحمان همدا دول د زرغون اقتصاد او شنې انرژۍ د پالیسیو د پلي کولو لپاره د لا فعال ګډ کار په اړه هم خبرې وکړې.
دواړو لورو هيله څرګنده کړه، چې د اروپايي ټولنې او مرکزي اسيا په بڼه کې به اغېزمن تعامل دوام ومومي او د بېلا بېلو مسايلو په اړه د دواړو سيمو خبرې اترې به لا پياوړې شي.
مطبوعاتي دفتر ويلي، چې دوی د راتلونکو اړیکو د مهالوېش په اړه هم نظرونه تبادله کړل.
