د ازادي جبهه وايي، د کابل ښار په څلورمه حوزه کې یې درې طالبان وژلي دي
د افغانستان ازادۍ جبهې د شنبې په ورځ ویلي، چې د کابل ښار د څلورمې امنیتي حوزې په تهیه مسکن څلورلارې کې یې د طالبانو پر یوې پوستې برید کې درې وسله وال وژلي.
د افغانستان ازادۍ جبهې د شنبې په ورځ ویلي، چې د کابل ښار د څلورمې امنیتي حوزې په تهیه مسکن څلورلارې کې یې د طالبانو پر یوې پوستې برید کې درې وسله وال وژلي.
دغه جبهې په يوه خبرپاڼه کې ليکلي، چې په دې بريد کې د طالبانو دوه غړي ټپيان شوي هم دي.
طالب چارواکو تر اوسه په دې اړه څه نه دي ویلي.
د ازادۍ جبهې په وینا، دا برید د شنبې په ورځ (د حوت ۱۹مه) د ماښام په اوو بجو تر سره شوی دی.
د ازادۍ جبهې له دې برید څخه یوه ویډیو هم خپره کړې چې په کې د چاودنې غږ اوریدل کیږي.
دغې جبهې ویلي چې طالبانو تېره اونۍ په دې پوسته کې د کابل یو شمېر اوسېدونکي د پخوانیو امنیتي ځواکونو د غړيتوب په تور زورولي وو.
د دوو بریتانوي ګرځندوی شرکتونو مسوولانو سکای نیوز ته ویلي، چې افغانستان ته د ګرځندویانو د تګ غوښتنې ډیرې شوي دي. دا په داسې حال کې ده، چې د بریتانیا د بهرنیو چارو وزارت په دې وروستیو کې د دغه هېواد وګړو ته افغانستان ته د سفر کولو په اړه خبرداری ورکړی و.
د «اګینسټ دي کومپاس» د مسافرتي شرکت بنسټګر جووان تورس وايي، چې په ۲۰۲۳ کال کې یې افغانستان ته یوازې درې ګرځندوې سفرونه کړي وو، خو د روان کال په پیل کې دا شمېر دوه برابره شوی دی.
هغه زیاته کړه، چې پخوا به ګرځندویانو سوریې او عراق ته ترجیح ورکوله، خو د منځني ختیځ وضعیت ته په کتو ښايي افغانستان ډېر ژر "زموږ د ګرځندویې ټکټونو تر ټولو ډیر پلورونکۍ ځای شي."
د «انټميډ بورډر» شرکت چې په زړه پورې او د لاسرسي نه وړ ځايونو ته تګ راتګ کوي هم ادعا کوي چې افغانستان ته د سيلانيانو د تګ غوښتنه زياته شوې ده.
د "انټمیډ بورډر" ګرځندوې شرکت افغانستان ته خپل سفرونه د ۲۰۲۱ کال په اګست میاشت کې وروسته له هغه ودرول شول، چې طالبانو افغانستان ونیوه او د ۲۰۲۲ کال په سپټمبر میاشت کې یې دغه سفرونه بیرته پیل کړل.
د دې شرکت بنسټګر، جیمز ویلکاکس، سکای نیوز ته وویل، چې سیلانیان "غواړي داسې ځای تجربه کړي چې له کلتوري، خوړو او معمارۍ له پلوه له نورو ځایونو سره توپیر ولري."
هغه زياته کړه چې اوس د طالبانو په واکمنۍ کې سيلانيان کولى شي له هغو سيمو څخه ليدنه وکړي چې پخوا يې لیدل شوني نه و. د دې شرکت دغه مسوول ادعا کړې چې "امنیتي وضعیت په عمومي ډول ښه شوی دی."
په غزني ولایت کې د طالبانو د اطلاعاتو او کلتور رییس ملا حمیدالله نثار هم ادعا کړې چې دا سیمه "د نړۍوالو سیلانیانو لپاره د خوښې وړ ځای ګرځېدلی دی."
هغه زياته کړه، چې د روان کال له پيل څخه تر اوسه له بېلابېلو هېوادونو څخه ٢٩٣ سيلانيانو د غزني له طبيعي ځايونو او لرغونو سيمو ليدنه کړې ده.
په تېرو دوه نيمو کلونو کې طالبانو د ښځو پر ازادۍ محدوديتونه لګولي دي او د بهرنيو هېوادونو يو شمېر وکړي هم افغانستان ته له تګ وروسته نيول شوي دي.
سره له دې هم، د دې دوو بریتانوي ګرځندوې شرکتونو چارواکو ویلي، چې لویدیځ ښځینه سیلانیانو ته اجازه ورکول کیږي چې له افغانستان څخه لیدنه وکړي.
باميان، هرات، کابل، مزارشريف او غزني هغه ځايونه دي، چې بهرني سيلانيان ترې ليدنه کوي.
د سکای نیوز د راپور له مخې، د طالبانو په واکمنۍ کې افغانستان ته د ننوتلو اجازه ترلاسه کول اسانه کار نه دی. په دغه راپور کې راغلي، چې په ټوله نړۍ کې یوازې یو څو افغان سفارتونه د ویزې ورکولو توان لري او افغانستان ته د سفر غوښتونکي باید په شخصي توګه د ویزې غوښتنه وکړي.
په افغانستان کې د سفر او روغتیا بیمې نشتوالی بله ستونزه ده چې دغه ګرځندوی شرکتونه ورسره مخامخ دي.
د جرمني په شتوتګارت ښار کې د افغان فعالانو یوې ډلې د ښځو د نړۍوالې ورځې په مناسبت په یوه اعتراضي غوڼډه کې په نړیواله محکمه کې د طالب چارواکو د محاکمې غوښتنه کړې ده. دغو فعالانو ویلي، چې طالبانو افغانستان «د ښځو او نجونو لپاره د جسمي او رواني شکنجې» پر ځای بدل کړی دی.
دغو فعالانو د شنبې په ورځ (د کب ۱۹مه) د یوې اعلامیې په خپرولو سره ویلي، چې طالبانو د محدودیتونو په لګولو سره ښځې د کار، زده کړو او فردي ازادۍ له حقونو بې برخې او له ټولنیز ژوند څخه یې څنډې ته کړي دي.
په اعلامیه کې راغلي: "د طالبانو زندانونه له هغو ښځو ډک دي چې پرته له کوم جرم څخه شکنجه کیږي او جنسي تېری پرې کیږي."
د ښځو د نړۍوالې ورځې په مناسبت دغو د بشري او د ښځو د حقونو فعالانو د افغانستان له خلکو غوښتي، چې ښځې دې نه هېروي او د افغانستان د تاریخ په دې تور فصل کې دې د هغوی تر څنګ ودرېږي.
همدا راز، دغو فعالانو له نړۍوالې ټولنې او ملګرو ملتونو هم وغوښتل چې په افغانستان کې دې «جنسیتي تبعیض» د جرم په توګه وپېژني او له عاملینو سره دې یې قانوني چلند وکړي. دوی په نړۍواله محکمه کې د طالب چارواکو د محاکمې غوښتنه وکړه او له نړۍوالې ټولنې یې وغوښتل چې له افغان مېرمنو سره دې په «صادقانه» توګه ودریږي او د هغوی غږ دې واوري.
دغو معترضو فعالانو په کابل کې د يوناما له دفتره هم وغوښتل چې د طالبانو له زندانه د منیژه صديقي او نورو ښځينه بنديانو د خلاصون لپاره کار وکړي.
د جرمني په شتوتګارت ښار کې د ښځو د حقونو فعالانو د اعلامیې په وروستۍ برخه کې له نړۍوالې ټولنې غوښتي چې له طالبانو سره دې له تعامله ډډه وکړي. دوی د طالبانو په رسمیت پېژندنه د «نړۍوال تروریزم» په رسمیت پېژندنه بللې ده.
سیمه ییزو سرچینو افغان انټرنشنل ـ پښتو ته ویلي، چې نن شنبه نږدې ټوله ورځ د خوست د علیشیرو ولسوالۍ په ببرک خان تڼې سیمه کې د طالبانو او پاکستاني سرحدي ځواکونو ترمنځ نښتې روانې وې.
دسرچينو په وینا، دغه نښتې په ببرک خان تڼي سيمه کې دپاکستاني ځواکونو لخوا د پوځي تاسيساتو دجوړولو وروسته پيل شوي دي.
ځينو پاکستاني سرچینو بیا ویلي ، چې جګړه د طالبانو له خوا پيل شوې او پاکستاني ځواکونو يې ځواب ورکړی دی.
پاکستاني سرچینو ویلي، چې په دغه جګړه کې دوه پاکستاني سرتیري ټپیان شوي او د طالبانو د مرګ ژوبلې په اړه کره معلومات نه دی ترلاسه شوی.
طالبانو او پاکستاني چارواکو په رسمي ډول په دې اړه تر اوسه څه نه دي ویلي.
د طالبانو د اوبو او انرژۍ وزارت د هیواد په ځینو ولایتونو کې په راتلوونکو دریو ورځو کې د بارانونو له امله د سېلابونو د راوتلو اټکل کړی دی. دغه وزارت د سيندونو پر غاړه میشتو خلکو ته خبردارۍ ورکړی، چې د ځان ساتلو لپاره دې تدابير ونیسي.
دغه وزارت د شنبې په ورځ پر اېکس خواله رسنۍ خپړې کړي اعلامیه کې ليکلي، چې د یکشنبې، دوشنبې او سې شنبې په ورځو کې به په سمنګان، بلخ، سرپل، ميمنه، بادغيس، هرات، فراه او هلمند ولایتونو په ګډون په خاشرود، ارغنداب، کوشک او کاشان او ترنک سېمو کې د اوبو کچه لوړه شي او ښايي سېلابونه راووځي.
په خبرپاڼه کې راغلي، چې د ناڅاپي اورښتونو او سېلابونو د راوتلو ډېر احتمال د «شمال، هریرود او هلمند» په حوزو کې شتون لري.
د طالبانو دغه وزارت له خلکو او په ځانګړې توګه سيندونو ته نژدې د کورونو له اوسېدونکو غوښتي، چې سیندونو ته نژدې دې له تګ راتګه ډډه وکړي او خپلې کورنۍ دې خوندي ځايونو ته انتقال کړي چې د تلفاتو مخنیوی وشي.
په افغانستان کې په ژمي کې د سیلابونو راوتلو ځکه اندېښنې راپارولي، چې په لسګونه زره افغان کډوال چې په دې وروستیو کې له ايران او پاکستانه په زوره ویستل شوي دي، د افغانستان په بیلابېلو سيمو کې بې له سرپناه ژوند کوي.
بل خوا، په افغانستان کې د پرمختللو عامه تاسیساتو د نشتوالي له امله، سیلابونه ویجاړونکي زیانونه اړولی شي.
واشنګټن پوسټ ورځپاڼې راپور ورکړی چې طالبان د دې ډلې د واک له ترلاسه کولو وروسته په افغانستان کې د وضعیت د ښه ښودلو لپاره له بانفوذه کسانو څخه کار اخلي. دغې امریکايي ورځپاڼې لیکلي، چې که کوم بانفوذه کس د طالبانو د خوښې خلاف عمل ترسره کړي، د کار جواز به ترې واخیستل شي.
په راپور کې راغلي چې طالبان هڅه کوي د یوټیوبرانو څخه په ګټه اخیستنې د دې ډلې تر واک لاندې د افغانستان مثبت تصویر خپور کړي.
یوټیوبران چې ملیونونه لیدونکي لري کولی شي د افغانستان په خلکو کې پراخه نفوذ ولري.
په دې راپور کې راغلي، طالبان حتی هغه یوټیوبرانو ته چې د دې ډلې په ګټه تبلیغات کوي ، وزارتخانو ته د ننوتلو اجازه ورکوي.
همدا راز، ځینو یوټیوبرانو واشنګتن پوسټ سره په مرکه کې تایید کړې چې دوی د طالبانو له خوا له ټاکل شویو اصولو تر سرغړونې وروسته نیول شوي او ترې پوښتنې شوي دي.
واشنګټن پوسټ لیکلي، چې طالبانو د خواله رسنیو بانفوذه کسانو سره د دواړو لورو لپاره "د ګټې" اړیکې جوړې کړې دي. په افغانستان کې د یوټیوب چینلونو ځینې چلوونکي وايي، چې بریالي چینلونو د بهرنیو تبلیغاتو له لارې د هرې ویډیو په بدل کې په زرګونه ډالر ترلاسه کړي. دغه پیسې په هغه هېواد کې چې میاشتنۍ څو سوه ډالري تنخوا، ډیرې پیسې دي، ښې ګټه بلل کیږي.
د افغانستان بانکي سیستم د نړۍوالو بندیزونو لاندې دی او یوټیوبران خپلو پیسو ته مستقیمه لاسرسي نه لري، خو ځینو افغان یوټیوبرانو په متحده ایالاتو یا اروپا کې د یوټیوب نه د خپلو پیسو د ترلاسه کولو لپاره ملګري په دنده ګمارلي دي.
په افغانستان کې د انټرنیټ سرعت محدود دی. له همدې امله، یوټیوبران شاو خوا هغه شپږ میلیونه افغانان چې له هېواده بهر ژوند کوي، په نښه کړي دي.
واشنگټن پوسټ لیکي، چې ډیری تولید شوي مواد په فارسي ژبه خپریږي چې په افغانستان کې تر ټولو عام ژبه ده.
دغه راپور زیاتوي، چې په بهر کې میشت افغانان ډیره د طالبانو د واکمنۍ پر مهال د خپل هېواد د وضعیت د بدلون په اړه ویډیوګانو ته لېواله دي.
د بېلګې په توګه، په ځینو مواردو کې یوټیوبران د طالبانو چارواکي تعقیبوي او ښيي چې طالبان خراب شوي یا تاریخ تیره خواړه سوځوي.
د ګوګل ویاند جک مالون، چې د یوټیوب مشر دی وايي، چې دوی یو شمېر افغاني چینلونه چې «د تاوتریخجنو تراژیدیو ستاینه کوي یا یې هڅوي» بند کړي دي.
جک مالون په افغانستان کې د یوټیوب چینلونو د فعالیت په اړه د یوې پوښتنې په ځواب کې وویل: "یوټیوب د افغان طالبانو په وړاندې د امریکا د بندیزونو په ګډون د ټولو بندیزونو او نړیوالو سوداګریزو قوانینو مراعاتولو ته ژمن دی." هغه زیاته کړه: « که موږ داسې یو حساب ومومو چې ګومان کیږي له افغان طالبانو سره تړاو لري، موږ به یې بند کړو. پردې برسیره، زموږ پالیسي هغه څه منع کوي چې تاوتریخوالی هڅوي."
مخکې له دې چې طالبان د ۲۰۲۱ کال په اګست میاشت کې واک تر لاسه کړي، په افغاني ټولنیزو رسنیو کې په ورځو ورځو د بمي چاودنو او جګړو ویډیوګانې خپریدې. خو افغانانو د بیان ازادۍ فرصت لروده.
خو اوس وضعیت په پراخه کچه بدل شوی دی. یو شمېر ویډیو جوړونکو ویلي، چې د طالبانو تر کنټرول لاندې حکومت په ویډیوګانو کې موسیقي بندده کړې او ښځینه ویاندویانو یې اړ کړي چې ماسک او حجاب ولري.
په کابل کې یوې ۲۰ کلنې یوټیوبرې ویلي، چې وروسته له هغې چې طالبانو د ښځو لپاره ښوونځي او پوهنتونونه وتړل، هغې د ویډیوګانو خپرولو ته یې مخه کړه.
هغه په خپل چینل کې، داسې ویډیو ګانې خپروي چې په افغانستان کې د شیعه ټولنې په منځ کې محبوبیت لری او په پراخه کچه یې په ویډیو ګانو کې د طالبانو له خوا د جامو اغوستلو قوانین تر پښو لاندې کړي دي. هغه هیله منه ده چې طالبان ونه شي کړی چې هغه پیدا کړي.
خو، د یوټیوب یو شمیر لیدونکو په ډېرې غوسې د هغې ویډیو ګانو ته غبرګون کې نومړې ګواښلې چې د طالبان چارواکو ته به یې ور وپیژني.
هغې چې ونه غوښتل نوم یې واخیستل شي وویل: «زه مې له خپل کار سره مینه لرم او نه غواړم چې بند یې کړم.»
واشنګټن پوسټ وايي، چې داسې نښې نښانې شته چې طالبان پلان لري پر هغو بنفوذه کسانو باندې چې د دوی له اصولو سره سم عمل نه کوي، خپل کنټرول زیات کړي.
د بانفوذه کسانو خبرداری
یو شمېر بانفوذه کسانو تایید کړې چې په وروستیو اونیو کې ډېرو یوټیوبرانو اخطارونه ترلاسه کړي او یا هم د طالبانو له خوا د نږدې همکارۍ غوښتنه ترې شوې.
د واشنګټن پوسټ په وینا، د طالبانو ویاند ذبیح الله مجاهد تایید کړې چې ټولو هغه چینلونه ته چې "له قانون څخه سرغړونه کوي" خبرداری ورکړل شوی او تورن شوي دي.
مجاهد څرګنده کړې، چې یوټیوبران کولی شي په ازاده توګه کار وکړي، مګر "که دوی یوازې منفي اړخ باندې تمرکز وکړي، په دې مانا ده چې هېواد ته خدمت نه کوي."
ویل کیږي چې اجمل حقیقي هغه یوټیوبر دی چې پرېکړه یې کړې وه چې په کابل کې پاتې شي او د خپلو فلمونو خپرولو ته دوام ورکړي. خو له ځینو ګواښونو سره مخامخ شو او بالاخره د قران کریم ته د تمسخر په تور ونیول شو.
اجمل حقیقي چې په دې وروستیو کې پاکستان ته تللی، وايي: «ما غوښتل چې خپل هېواد ته خدمت وکړم. خو څه چې ما ترلاسه کړ ۶ میاشتنی زندان و. حتی په زندان کې د هغه د یوټیوب شهرت سره بخیلي وشوه. ساتونکي او بندیان ورته راغلل او ویې ویل: «ته باید شتمن اوسې.»
د ښځینه یوټیوبرې وژل کیدل
طالبانو د روان کال وږي میاشت کې تایید کړه چې یوه یوټیوبره نجلې حورا سادات وژل شوې ده. په کابل کې د طالبانو د پولیسو ویاند خالد ځدراڼ هغه مهال ویلي وو، چې مېرمن سادات د کابل ښار په ۱۸مه ناحیه کې وژل شوې ده.
خالد ځدراڼ د دغه يوټيوبرې د وژل کېدو د کره وخت له يادولو پرته ویلي و، چې د حورا سادات د وژنې په تور يوه ښځه او دوه نور کسان نيول شوي دي.
