ځايی سرچینې وایي، وړمه ورځ د خوست مرکز ته څېرمه د پخواني حکومت د تڼیو پر قومندان نادر جبارخېل څو تنو موټر سپرو ډزې وکړې او هغه یې د لکڼو په سیمه کې وواژه. سرچینو ویلي، چې د جبارخېل قاتلین د تورو ښیښو په موټر کې سپاره وو او د هغه له وژلو وروسته له سیمې وتښتېدل.
که څه هم طالبانو واکمنېدو سره ټولبښنه کړې، خو وخت ناوخت په مختلفو ولایتونو کې د پخواني حکومت نظامیان وژل کېږي.
د طالبانو د کډوالو او بېرته ستنېدونکو چارو وزارت د ننګرهار د تورخم د سرحدي امریت د معلوماتو له مخې خبر ورکړی، چې ۴۷۱ تنه افغان کډوال د کب پر ۱۷مه په جبري توګه له پاکستانه ستانه کړای شول.
د راپور له مخې، دغه راستنېدونکي کډوال تر ثبتېدو وروسته د مرستو ترلاسه کولو په موخه د ملګرو ملتونو نړۍوال سازمان او د کډوالۍ نړۍوالې ادارې ته ور وپېژندل شول.
د پاکستان د رسمي شمېرو له مخې، له پاکستانه د ستنو شویو افغان کډوالو شمېر له ۵۰۳ زرو اوښتی دی.
که څه هم په پاکستان کې حکومت نوی شو او د پاکستان پخواني لنډمهاله لومړي وزیر انوارالحق کاکړ ویلي و، چې د کډوالو پر وړاندې دغه پرېکړه سمه وه او راتلونکی حکومت باید دغه لړۍ روانه وساتي؛ خو له بل پلوه تېره ورځ په تورخم کې د پاکستان ځايي حکومتي سرچینو افغانستان انټرنشنل ـ پښتو ته ویلي و، چې د روانې مارچ میاشتې له ۳۱مې نېټې وروسته ناروغانو او موټرچلوونکو ته له ویزې پرته پاکستان ته د سفر اجازه نه ورکول کېږي.
په دې اړه تېره ورځ په تورخم کې پر دېوالانو په پښتو او اردو ژبو اعلانونه هم لګول شوي وو.
سرچینې زیاته کړې، چې د پاکستان حکومت دا ځل پر افغان ناروغانو او موټر چلوونکو د ویزې شرط حتمي کړی دی.
له شاوخوا دوه نیم کاله ځنډ وروسته طالبانو ویلي، چې د کاسا ۱۰۰۰ پروژې پاتې چارې به په راتلونکې میاشت کې بیا پیل کړي. ذبیح الله مجاهد په اېکس پاڼه لیکلي، چې د دغې پروژې د بیا پیل تړون د افغانستان، پاکستان، قرغزستان او ازبکستان تر منځ د جمعې په ورځ د (کب په ۱۸مه) لاسلیک شو.
خو ښاغلي مجاهد دا نه دي ویلي، چې دغه تړون په کوم ځای کې لاسلیک شوی؛ خو دا یې لیکلي چې د دغې نېمګړې پروژې چارې به د وري میاشتې په پای کې پیل شي او لګښت یې نړۍوال بانک په غاړه اخیستی دی.
د کاسا ۱۰۰۰ پروژې چارې د ۱۳۹۸ کال د سلواغې په ۱۷مه پیل شوې وې؛ خو پر افغانستان د طالبانو د بیا واکمنېدو وروسته دغه چارې ټکنۍ شوې.
هغه مهال داسې راپورونه هم ورکړل شوي و، چې د دغې پروژې چارې به د ۲۰۲۲ کال د مارچ په وروستیو کې بشپړې شي؛ خو د طالبانو له واکمنېدو او د نړۍوال بانک د مرستو په بندېدو سره دغه چارې په ټپه ودرېدې.
د کاسا ۱۰۰۰ پروژه چې ۱۲۵۰ کیلو مټره اوږدوالی لري ۵۷۵ کیلو مټره یې د افغانستان له خاورې تېرېږي او د دغې پروژې ګټه په کال کې ۴۰۰ مېلیون ډالره اټکل شوې ده.
د افغانستان لپاره د بشري حقونو ټلوالې له نړۍوالې ټولنې وغوښتل، چې د افغانستان د نجونو او مېرمنو ستونزو ته دې پاملرنه وکړي. دغې ټلوالې ویلي، چې نړۍواله ټولنه دې په نړۍوالو پرېکړو کې د ښځو د رغنده برخې اخیستنې ضمانت وکړي.
د افغانستان د بشري حقونو ټلواله له نهو نړۍوالو سازمانونو او د بشري حقونو له بنسټونو جوړه ده.
د بخښنې نړۍوال سازمان، د ازادۍ کور، د بشري حقونو د مدافعینو ټولنه، د بشري حقونو د څار سازمان، د نړۍوال سازمان د ربړونې پر ضد بنسټ، د ښځو لپاره د سولې او خپلواکۍ د نړۍوال فډراسیون د دغې ټلوالې غړي دي.
دغې ټلوالې د جمعې په ورځ د (کب ۱۸مه) د ښځو د نړۍوالې ورځې په پار د افغان مېرمنو او نجونو د وضعیت په اړه خبرپاڼه هم خپره کړه.
دغې ټلوالې د طالبانو لهخوا په تېرو دوه نیمو کالو کې پر نجونو او مېرمنو، د بشري حقونو فعالانو، مدني ټولنې، خبریالانو او رسنیو، مذهبي او قومي لږکیو لګول شویو بندیزونو ته په اشارې ویلي، چې دغه بندیزونه د عقیدې د خپلواکۍ او جنسیتي انډول پر خلاف له نړۍوالو قوانینو سرغړاوی دی.
په خبرپاڼه کې له نړۍوالې ټولنې غوښتل شوي، د ملګرو ملتونو د امنیت شورا د ۱۳۲۵ پرېکړه لیک سره سم چې د ۲۰۰۰ کال د اکټوبر په ۳۱مه د ښځو، سولې او امنیت په اړه تصویب شوی و، د پرېکړو په ټولو بهیرونو کې دې په ملي او نړۍواله کچه د ښځو حضور تضمین کړي.
دغې ټلوالې پر نړۍوالې ټولنې غږ کړی ټول هغه جرمونه دې وڅېړي، چې په افغانستان کې د ښځو او نجونو سره شوي دي.
د بشري حقونو ټلواله په ۱۴۰۰ کال کې پر افغانستان د طالبانو د بیا واکمنېدو او د بشري حقونو د سرغړونو وروسته جوړه شوه.
دغه ټلواله چې د «پرانیستې ټولنې یا جامعه باز» په مالي ملاتړ جوړه شوې ده، په افغانستان کې له بشري حقونو سرغړونې څاري او د افغانانو د حقونو لپاره د عدالت غوښتنه کوي.
په تاجکستان کې د افغانستان د پخواني حکومت سفیر ظاهر اغبر وایي:« د مارچ اتمه په داسې حال کې لمانځو، چې د هېواد دننه مو مېرمنې د طالبانو په واکمنۍ کې د بندیانو په څېر له هر ډول ازادۍ او حقونو بې برخې دي.»
ښاغلي اغبر تېره ورځ د تاجګستان په پلازمېنه دوشنبې کې د ښځو د نړۍوالې ورځې په مناسبت غونډې ته د وینا پر مهال ویلي، چې طالبانو د نجونو لپاره د ښوونځیو او پوهنتونونو دروازې تړلې دي؛ خو د هغې پرځای یې هغه مدرسې زیاتې کړې چې په کې ځانمرګي او ترهګر روزل کېږي، چې دغه کړنې نه یوازې د افغانستان لپاره؛ بلکې د ټولې نړۍ لپاره د خطر زنګ دی.
هغه له ټولو هغو هېوادونو مننه کړې، چې د طالبانو د نه په رسمیت پېژندنې مسله کې سره په یوه خوله دي.
هغه له هغو طالبانو چې سوله غوښتونکي، نرم او په نوي او ازاد افغانستان باور لري، غواړي چې د افراطي او تندلارو طالبانو څخه خپله لاره بېله کړي او خپل مشروعیت د نړۍ پر ځای له افغان ولس څخه وغواړي.
په دغې غونډه کې د ښځو لاسي صنایع نندارې ته وړاندې شوې او د ځوانانو د مشاعرې تر څنګ د موسیقۍ پروګرامونه هم وو.
ورته مهال په ملګرو ملتونو کې د افغانستان استازی نصیر احمد فایق وایي، څه کم درې کاله کېږي چې افغان ښځې د کار او زدهکړو په ګډون له خپلو ټولو حقونو او ازادیو څخه بې برخې دي او د طالبانو د افراطي او ناوړه باورونو او سیاستونو له امله له سیاسي، اقتصادي او ټولنیزو برخو حذف شوې دي.
هغه د ښځو د نړۍوالې ورځې په مناسبت په اېکس پاڼه لیکلي:« د افغانستان زړورو مېرمنو چې د نارینهو ترڅنګ د افغانستان په وده او پرمختګ کې یې پراخه ونډه لرله د نیونې، ربړونې او ګواښونو سره، سره یې د خپلو حقونو لپاره هم په کور دننه او هم بهر مبارزه او د عدالت غوښتنه کړې ده.»
د افغانستان د بشري حقونو لپاره د ملګرو ملتونو ځانګړي راپور ورکوونکي ریچارډ بېنېټ له ازادي راډیو سره په مرکه کې ویلي، چې تر دې مهاله یې په کابل، کندهار او بامیان ولایتونو کې د طالبانو د حکومت تر ادارې لاندې درې داسې زندانونه لیدلي دي.
ښاغلی بېنېټ وایي:"تر ټولو ناوړه چلند د استخباراتو په عمومي زندانونو او په هغو شخصي زندانونو کې کېږي، چې د طالبانو د سیمهییزو قوماندانان تر کنټرول لاندې دي."
بېنېټ زیاتوي، چې ده ته له دغو زندانونو څخه د لیدنې اجازه نه ده ورکړل شوې؛ خو په دې اړه راپورونه یې له هغو کسانو ترلاسه کړي، چې په دې زندانونو کې یې وخت تېر کړی دی.
ښاغلي بېنېټ د دغې مرکې په یوې بلې برخې کې ویلي، د افغانستان راتلونکې ورته ډېر تت او تیاره ښکاري ځکه چې د هغه په وینا طالبانو پر افغان ښځو محدودیتونه زیات کړي دي.
د ملګرو ملتونو خانګړي راپور ورکوونکی وايي: " که افغانستان غواړي، چې یوځل بیا د نړۍوالې ټولنې غړی شي؛ نو باید د بشري حقونو نړۍوال تړونونه چې ټولو هېوادونو منلې دي ومني. په دې معنا چې له ښځو او نجونو پرته به د افغانستان راتلونکی وضعیت ډېر خراب وي."
ښاغلي بېنېټ همداراز ویلي، چې د بشري حقونو د معیارونو له منلو پرته له طالبانو سره د نړۍوالو د اړیکو عادي کېدل ناشوني دي.
که څه هم چې طالبانو تر اوسه په دې اړه څه نه دي ویلي؛ خو تر دې وړاندې یې د نړۍوالې ټولنې نورو چارواکو ته ویلي، چې د نجونو او ښځو زدهکړې او کار د افغانستان کورنۍ مسله ده او هیچا ته دا حق نه ورکوي چې د دوی په کورنیو چارو کې لاسوهنه وکړي.
