پخوانی سناتور او د سیمه ییزو چارو شنونکی
د هند د بهارتیه جنتا پارټۍ یا بي جي پي رهبر نریندرا مودي او د هغه دوه اویا کسیزې کابینې د جون د میاشتې په لسمه نيټه په پرله پسې توګه په دریم ځل د هند صدراعظم په توګه سوګند پورته کړ.
مودي د هند په سیاسي تاریخ کې دویم کس دی چې په پرله پسې توګه په دریم ځل د پارلمان په انتخاباتو کې د چوکیو د اکثریت په ګټلو سره د خپل هیواد د صدراعظم د جوړیدو افتخار ور ګټي.
د دې نه وړاندې هند ته د انګلیس له استعمار د ازادۍ ګټلو د مبارزې او د کانګرس ګوند ستر مشر جواهر لال نهرو هم په ۱۹۶۲ کال کې دریم ځل د هند صدراعظم منتخب شوی و.
خو د سیاسي ايدیالوجۍ او کړنلارې له مخې نهرو او مودی غټ توپیرونه لري، نهرو یو مترقي، روڼ اندی دموکرات وو چې خپل هیواد ته د استقلال ګټلو نه پس یې هلته یو سیکولار پارلماني جمهوریت تشکیل کړ او نریندرا مودي یو افراطي مذهبي سیاستمدار دی ، چې په خپل هیواد کې یې ژور سیاسي انقطاب یا درز منځ ته راوستی دی.
هند په جغرافیايي توګه د پراختیا په وجه نیمه قاره بلل کیږي او په نزدې کلونو کې د نفوسو په شمیر کې د چین نه د وړاندې کیدو له امله د نړۍ پرنفوس ترین هیواد هم منل کیږي، چې د نفوسو شمیره یې ۱.۴ میلیارده ده.
په دغه نفوس کې د رای ورکوونکو تعداد ۹۶۸میلیونه دی، نو دا طبعي خبره وه چې په دومره لوی هیواد کې او د دومره ډیرو رای ورکوونکو ټول ټاکنې په یوه ورځ او یا په یوه اونۍ کې نه شوې کیدی.
دغه ټول ټاکنې په اوو مراحلو کې تر سره شوې چې شپږ اونۍ یې ونیوې. دا پروسه د اپریل میاشتې په نولسمه نیټه پیل شوه او د جون د میاشتې په وړومبۍ نیټه پاې ته ورسیده.
د ټول ټاکنو نتیجې د جون په څلورمه نیټه اعلان شوې، دا خبره د یادونې ده چې د هندو مذهب د ملتپالې ایډیالوجۍ په اساس ولاړ ګوند بھارتیه جنتا پارټي یا د بھارت ولسي ګوند د کال ۲۰۱۴ او د کال ۲۰۱۹ د ټول ټاکنو په دروند اکثریت سره د ګټلو په وجه د تیرو لسو کالو نه واکمن ګوند دی.
د نوموړي ګوند او د هغه د رهبر نریندرا مودي د ظاهري پراخ نفوذ او سیاسي ځواک په وجه توقع دا وه چې په پرله پسې توګه په دریم ځل به هم دوی په اسانه په دغو ټول ټاکنو کې بریالي شي، خو چې د جون په څلورمه نیټه د ټول ټاکنو نتیجې رابرسیره شولې نو د توقع برعکس د نریندرامودي ګوند په پارلمان کې دومره چوکۍ و نه ګټلې چې یوازې د خپل ګوند د غړو په زور حکومت جوړ کړي.
د هند د پارلمان د لوک سبھا یا ولسي جرګې ټولې چوکۍ ۵۴۳ دي او په دې چوکیو کې په ټول ټاکنو کې د ۲۷۲ چوکیو لاس ته راوړونکی ګوند واک ګټي.
د مودي ګوند ایله ۲۴۰ چوکۍ ګټلی وې نو ځکه هغه مجبور شو چې د یو څو نورو سیاسي ګوندونو سره په ګډه یو ایتلافي حکومت جوړ کړي، تر څو په پارلمان کې د ۲۷۲ او د دې نه د زیاتو چوکیو اکثریت ولري.
لکه چې وړاندې ذکر وشو د نریندرا مودي ګوند د هندو مذهبي هویت د ایډیالوجۍ په اساس سیاست کوي او د نفوذ ساحه یې زیاتره د شمالي هند په هندي ژبې ویونکو ایالتونو کې ده.
دغه ګوند ادعا کوي چې په تیرو زرو کلونو کې د شمال نه راتلونکو مسلمان فاتحینو، په خاصه توګه ګورګاني امپراتورۍ په خپله واکمنۍ کې په هندوانو ظلم کړی دی.
د هغوی مذهبي هویت یې زیانمن کړی، د هغوی معبدونه یې تخریب کړي او د هغوی په ځای یې د مسلمانانو مسجدونه جوړ کړي دي.
د هندوانو د تمدن احیا د بي جي پي د برنامې اساسي برخه ده.
دا ګوند هند ته د استقلال ګټونکي کانګرس او د هغه په رهبرانو یعنې مهاتما ګاندي او جواهر لال نهرو او نورو رهبرانو په دې اساس انتقاد کوي چې دوی د هندوانو د هویت او تمدن د احیا لپاره هیڅ کار نه دی کړی.
بي جي پي په دغو شعارونو د ۲۰۱۴ او د ۲۰۱۹ کلونو ټاکنې په ګڼ اکثریت سره وګټلې، خو په ۲۰۲۴ کې داسې ونه شول.
شنونکي وايي چې د مودي د ګوند تضعیف سیاسي او اقتصادي وجوهات لري.
دغه ګوند د هند سیکولار او دموکراتیک اساسي قانون څخه د انحراف لار غوره کړې وه.
د دوی حکومت د مذهبي لږکیو او په خاصه توګه د مسلمانانو، چې د هند د نفوسو ۱۴ فیصدي تشکیلوي، په ضد د ژور تعصب، تنګ نظرۍ او تبعیض نه کار اخست، چې نه یوازی د هند مسلمانان ترې زړه چاودي وو خو په دموکراسۍ او په قانون باوري هندوانو زړونه هم پرې بد وو.
دې سره د نورو مذهبي لږکیو لکه عیسایانو، بودایانو او د سیکانو سره هم د بي جي پي د حکومت برخورد منصفانه او انساني نه و.
د بي جي پي په حکومت کې د دکتاتورۍ نښې راښکاره شوې وې، مخالفو ګوندونو سره زښت چلن کیده او د میډیا ازادي محدوده شوې وه.
د نریندرا مودي د حکومت په لسو کلونو کی اقتصادي پرمختګ شوی، نوي صنعتونه او خارجي سرمایه ګزارۍ هند ته راغلې دي، خو د هغې ګټه څه درمیانه اقشارو ته لاړه ده، مګر زیاتره فایده یې غټو سرمایه دارو ته رسیدلې ده.
د ژوند د اساسي اړتیا د موادو نرخونه لوړ دي، بې کاري هم زیاته شوې ده، د خلکو اکثریت په فقر کې ژوند کوي، نو ځکه د بي جي پي د محبوبیت سطح راټيټه شوې ده.
سیاسي شنونکي دا هم وايي چې د نریندرا مودي په دریم حکومت کې به په خارجي سیاست کې کوم درامتیک تغیر ونه لیدل شي.
د چین او پاکستان سره د هند د اړیکو ترینګلتیا به ادامه وکړي، امریکا، اسراییل او د خلیج عربي هیوادونو سره به د هند اړیکې لاپسې ټینګې شي، د چینايي نفوذ د مخ نیوي لپاره د امریکا، استرالیا، جاپان او هند څلور اړخیز اتحاد QUAD فعالیت به پراختیا ومومي.
هند د افغانستان سره اړیکو کې تاریخي دلچسپي لري، هند به په احتیاط سره د طالبانو د امارت سره خپل ارتباطات وپالي، البته د هند له لوري به د دغو ارتباتاطو ضعف او یا مضبوط والی د پاکستان او طالبانو تر منځه د اړیکو څرنګوالي پورې هم تړلی وي.
د هند د سیاسي اوضاعو ځینې څارونکي په دې اند دي چې نریندرا مودي د تیرو لسو کلونو د حکومت په دوره کې د شخصیت په کیش او د قدرت په تمرکز روږدی شوی دی.
اوس به هغه ته د ایتلافي حکومت چلول ګران وي، ځکه چې هغه باید د خپلو متحدینو نظر ته هم غوږ ونیسي، نو داسې امکان شته چې د مودي زیاته پاملرنه به داخلي چارو ته وي.
خو بیا نور شننونکي وايي چې د هند دولتي نظام یوه قوي او مجربه بیروکراسي لري، نو ځکه به دغه دولتي ماشین خارجي چارو ته هم پوره پام وکړي، د دغږټولو نظرونو واقیعیت به په نزدې راتلونکي کې معلوم شي .
یادونه: افغانستان انټرنشنل - پښتو د یوې بې پرې رسنۍ په توګه د ټولو لیکوالو نظریاتو ته درناوی لري؛ خو د چا د نظر ملاتړ نه کوي.
