لیکوال او څېړونکی
د امریکا د متحده ایالاتو ټاکنیزه مساله د نړۍ یوه مهمه مساله ده، چې له مخې یې په نړۍوالو سیاستونو، کشالو او اړیکو کې د بدلون یو شالید پخوا هم تجربه شوی او په راتلونکي کې یې هم غښتلی اټکل کیږي.
دا مهال د جمهوري غوښتونکو د نوماند ډونالډ ټرمپ او د ډېموکراټانو د نوماندې کمالا هرېس تر منځ د ټاکنیزو سیالیو حساسې شېبې دي.
د ټاکنو په نېږدې کېدو سره د امریکا په وروستي ټاکنیز تاریخ کې د لومړي ځل لپاره له ټاکنیزو سیالیو وېره پېدا شوې، چې له امله یې ټاکنیزي سیالۍ د کړکېچن او ګواښمن مخالفت تر سرحده رسېدلي دي.
بل خوا د امریکا نېږدې متحدینو هم ځانګړې وېره حس کړې او د امریکا لرغوني دوستان اروپایان، چې د متحده ایالاتو اوږدمهاله ملګري دي، د ټاکنو د پایلو په اړه خورا اندېښمن دي.
له ۲۰۱۷ څخه تر ۲۰۲۱ پورې د اروپایانو د تعامل ناخوښه تجربه په معاصر تاریخ کې ساری نه لري.
هغه وخت چې اروپایانو د متحده ایالاتو همکارۍ ته اړتیا لرله، ټرمپ د اروپایي مشرانو سره د اړیکو پر بیا کتنه او حساب کتاب پیل کړ.
د ټرمپ د ماتې په اړه وېروونکی باور:
د امریکا د ولسمشرۍ ټاکنو ته د جمهوري غوښتونکو نوماند ډونالډ ټرمپ د خپلو دریځونو او څرګندونو له مخې، که د نومبر د پنځمې نیټې ټاکنې ونه ګټي؛ نو ښایي اعلان وکړي، چې په دې بهیر کې درغلۍ شوې او دی به یې پایلې ونه مني.
ټرمپ چې څلور کاله وړاندې جوبایډن ته د خپلې ماتې له اعلانولو وروسته یې د ټاکنو پایلې ونه منلې، د سپټمبر په میاشت کې د راتلونکو ټاکنو په اړه وویل:“که زه یې وبایلم، زه دا وایم ځکه چې دوی ممکن دا کار وکړي. ځکه چې دوی درغلي کوي. دا یوازینۍ لار ده چې موږ به یې بایلو، ځکه چې دوی درغلي کوي”.
دا مهال د امریکا په متحده ایالاتو کې د ټرمپ د ګټې او بایلات په تړاو عامه باور په ژوره توګه وېشل شوی دی، چې د ډېموکراټ ګوند نوماندې کمالا هرېس د بریا له نه منلو د ټرمپ انکار کولای شي متحده ایالات په سیاسي - داخلي بې ثباتۍ کې ښکېل کړي.
تازه د امریکا د عامه مذهب څېړنې انسټیټیوټ (پي ار ار ای) د تازه سروې له مخې، په امریکا کې له هرو پنځو جمهوري غوښتونکو څخه یې یو په دې باور دی، چې ټرمپ باید بېرته واک تر لاسه کړي.
د پي ار ار ای تازه سروې ښيي، چې د متحده ایالاتو ۱۹ سلنه جمهوري غوښتونکو ویلي، چې که ډونالډ ټرمپ د ۲۰۲۴ په ټاکنو کې ماتې وخوري، نو هغه باید پایلې باطلې اعلان کړي او هر هغه څه باید وکړي چې اړتیا یې وي.
سروې زیاتوي، چې په هرو لسو جمهوري غوښتونکو کې درې تنه په دې باور دي، چې امریکا خوښي ښايي د امریکا د نجات لپاره تاوتریخوالي ته زمینه برابره کړي.
د ۲۰۲۰ کال د امریکا د ولسمشرۍ په وروستیو ټاکنو کې د ټرمپ له ماتې وروسته هغه او متحدینو یې هڅه وکړه، چې د لسګونو قضیو له لارې پایلې باطلې کړي؛ خو بالاخره د رایو په شمېر کې د بدلون او یا د پایلو د اعلان په ځنډ کې پاتې راغلل.
په هغه وخت کې ټرمپ د ټاکنو له چارواکو او د جورجیا ایالت له مسوولینو سره مستقیم تماس نیولی و، چې د ټاکنو د بیا شمېرلو لپاره فشار راوړي.
د ۲۰۲۱ کال د جنورۍ په ۶مه د ټرمپ پلویانو د امریکا د کانګرس پر ودانۍ برید وکړ، چې د امریکا د هغه وخت مرستیال ولسمشر او د سنا د مشر مایک پنس مخه ونیسي، چې د بایډن بریا اعلانولو مخنیوی وکړي.
د هیل مجلې د نظرپوښتنې له مخې، د متحده ایالاتو پخوانی ولسمشر ډونالډ ټرمپ اوس د دې هېواد د اوسنۍ مرستیالې کمالا هرېس په پرتله لوړ چانس لري، چې د ۲۰۲۴ کال د نومبر په ۵ د ولسمشرۍ ټاکنې وګټي.
د دغې نظر پوښتنې له مخې، ټرمپ اوس د ولسمشرۍ د ګټلو چانس ۵۲ سلنه لري، د هرېس لپاره بیا د اټکل له مخې د بریا چانس ۴۲ سلنه ټاکل شوی دی.
دوو ورځپاڼو ګارډین او وال سټریټ ژورنال د اکټوبر په ۱۳مه په اوو ایالتونو کې د ټولپوښتنې په کولو سره په دغو کلیدي ایالتونو کې د ټرمپ لپاره د رایه ورکوونکو د ملاتړ د زیاتېدو خبر ورکړ. فایننشل ټایمز ورځپاڼې د پنجشنبې په ورځ (اکټوبر ۱۷) لیکلي چې ټرمپ هڅه کوي د خپل انتخاباتي کمپاین په وروستیو ورځو کې پر خپلو میلیونونو پلویانو د کریپټو کرنسۍ له ټوکنونو څخه نیولې تر ساعتونو، عطرونو، کتابونو او زیورونو پورې د بېلابېلو توکو په پلورلو سره د خپلې کورنۍ شتمنۍ زیاتې کړي.
د اګست تر وروستیو پورې، د هرېس د ګټلو چانس شاوخوا ۵۴ - ۵۶٪او د ټرمپ چانس شاوخوا ۴۴ - ۴۶ ٪ اټکل شوی و؛ مګر د اکټوبر له پیل راهیسې، دا مساوات بدل شوی او وړاندوینو ښودلې چې د دواړو کاندیدانو چانس نږدې مساوي دی.
که څه هم وروستیو نظرپوښتنو ښودلې ده، چې ټرمپ په لومړي ځل له کمالا هرېس څخه مخکښ شوی؛ خو د حاکم باور وېره له پامه نه غورځېدونکې ده.
د ټرمپ د مخالفینو باور:
په امریکا کې یو غالب باور دا دی، چې ټرمپ تل ځان د یو بریالی متشبث او سوداګر په توګه وړاندې کړی، خو د هغه اقتصادي افکار د امریکا د اقتصادي ودې لپاره خطرناک دي او بریالیتوب به یې دا ګواښونه لا زیات کړي.
په امریکا کې ګڼ خلک بیا ټرمپ د یوه داسې کس په توګه پېژني چې د هېواد د اقتصادي ودې په رامنځته کولو کې ځانګړی مهارت لري.
د ګډوالو په تړاو د ټرمپ پالیسي او یا په وارداتي توکو د تعرفو لوړول ټرمپ د مخکښې امریکا د رامځته کېدا د محورونو په توګه یادوي، خو یو شمېر مخالف اقتصاد پوهان بیا دا چاره د امریکا د اقتصادي ودې پر زیان بولي.
د پیټرسن انسټیټیوټ بیا وړاندوینه کړې ده؛ که چېرې ټرمپ بریالی شي او د هغه ټولې پالیسیانې په بشپړ ډول عملي شي؛ نو تر ۲۰۲۸ کال پورې به د امریکا اقتصاد راولوېږي او د انفلاسیون کچه به لوړه شي.
د ټرمپ له پالیسو یوه دا هم ده، چې غواړي په راتلونکي کې د سود کچه راټیټه کړي او په دې سره به په امریکايي بازارونو کې د پلور کچه لوړه شي؛ خو پیټرسن انسټیټیوټ بیا په عاجله توګه د سود کچه ټیټول د امریکا د اقتصادي ودې یو ستر خنډ بللی دی.
پایله:
د ټاکنیزو منډو ترړو له پیله تر اوسه بریالی باور دا و، چې ټرمپ د امریکا د اقتصادي ودې او په نړۍ کې د انډول ساتنې په سیاست کې ښايي خشن برخورد وکړي، چې له همدې امله د اکټوبر تر ۱۷مې نېټې په ټولپوښتنو کې کمالا هرېس مخکښه ګڼل شوې؛ خو د اکټوبر د ۲۰مې نېټې ټولپوښتنو بیا پخواني باورونه یو څه تت کړي او دا ځل ټرمپ مخکښ دی.
له ټولو موافقو او مخالفو باورونو سره – سره د امریکا په وروستي ټاکنیز تاریخ کې د ۲۰۲۴ کال ولسمشریزو ټاکنو په تړاو ویروونکي باورونه رامنځته شوي دي، چې دې چارې پر سوداګرۍ هم ځانګړی تاثیر ښیندلی دی.
د ټاکنو په اړه د منلو او نه منلو، بریا او ناکامۍ ګواښوونکي شعارونه ورکول شوي، چې له مخې د دواړو ټاکنیزو ډلو ملاتړي د یو بل پر وړاندې ګواښوونکي بیانونه ورکوي.
یادونه: افغانستان انټرنشنل - پښتو د یوې بې پرې رسنۍ په توګه د ټولو لیکوالو نظریاتو ته درناوی لري؛ خو د چا د نظر ملاتړ نه کوي.
