د ایران د بهرنیو چارو وزارت د جنوبي اسیا پخوانی مسوول رسول موسوي وايي، د استانبول غونډه د دوحې ناستې د نظرونو ترلاسه کولو په لټه کې ده او هڅه کوي د فکرخونې په توګه عمل وکړي. موسوي زیاته کړه، چې د استانبول غونډه د دوحې ناستې لپاره فکري او نظري ملاتړی رول لوبوي.
موسوي په یوه یادښت کې چې د یکشنبې پر ورځ (د لړم ۱۳ مه) د ایران د بهرنیو اړیکو د ستراتیژیکو شورا پر ویب پاڼه خپور شوی، لیکلي چې که د استانبول غونډه د لنډمهالي پرځای اوږدمهالی پلان ولري دا د «بین الافغاني» بهیر یوه برخه ګڼل کیدای شي.دغه پخواني ایراني ډپلومات په خپل یادښت کې «د افغانستان په پرمختګونو کې اغیزناکې پروسې» په دوو کټګوریو «بین الافغاني او بهر افغاني» وېشلې دي.موسوي وايي، د ملي مقاومت جبهه، د افغانستان د ازادۍ جبهه، د افغانستان متحده جبهه، د افغانستان د ژغورنې لپاره د ملي مقاومت شورا، د افغانستان د ازادۍ غورځنګ او د ویانا د غونډو بهیر د «بین الافغاني» مذاکراتو له ډلې دي.دغه ایرانی دیپلومات وايي، که د استانبول غونډه د یو ځل لپاره نه وي او دوام وکړي، دا به د افغانستان د ملي مقاومت جبهې، د ازادۍ جبهې، د افغانستان د ژغورنې د ملي مقاومت عالي شورا ډلې او نورو «بین الافغاني» بنسټونو په څېر شي.د نوموړي په باور، په نړيواله کچه د دوحې په څېر بهیرونه، د مسکو فرمټ ناستې او په سيمه ييزه کچه د افغانستان د ګاونډيو هېوادونو د بهرنيو چارو وزيرانو ناستېپه «بهر افغاني» بهیرونو کې شمېرل کیږي.موسوي وايي، داسې ښکاري، چې د استانبول غونډه د دوحې ناستې په اړه د نظرونو د جلبولو په لټه کې ده او هڅه کوي دې ناستې ته خپل نظر وړاندې کړي.
په استانبول کې د افغان سیاسي فعالانو غونډه
د «ملي بحث فورم» غونډه د پنجشنبې او جمعې پر ورځو د لړم پر ۱۰مه او ۱۱مه په استانبول کې د تړلو دروازو تر شا جوړه شوه.
سرچينې وايي، د دې غونډې کوربه د پخواني حکومت چارواکي حکمت خليل کرزی، مصطفى مستور او ادريس زمان دي.
دې غونډې د شنبې په ورځ په خپله لومړنۍ اعلامیه کې لیکلي، چې د ترکیې په استانبول ښار کې دوه ورځنۍ غونډه د سیاسي ډلو، قومونو او بیلابیلو ډلو د ۷۰ استازو په حضور کې جوړه شوه. یادفورم وايي، «هڅه کوي د افغانستان په مسايلو کې ټولې ښکېلې خواوې سره راټولې کړي او د ملي خبرو اترو له لارې په هېواد کې د سولې او ثبات لپاره اغېزناک او دوامداره حل لارې وړاندې کړي».
ځینو سرچینو ویلي، چې د دې غونډې تنظیموونکو د طالبانو په ګډون بېلابېل جریانونه او ډلې رابللي وو، خو طالبانو او یو شمېر اوسنیو او پخوانیو سیاسي مشرانو په دې غونډه کې له ګډون څخه ډډه وکړه.
د دې غونډې یوه تنظیموونکي افغانستان انټرنشنل ته وویل، چې د جرګې دوه استازي کابل ته تللي او له طالبانو یې د حامد کرزي او عبدالله عبدالله د همکارۍ غوښتنه کړې ده.
د سرچينې په وينا، له يادو طرفونو څخه هېڅ يوه هم د همکارۍ اعلان نه دى کړى او دې غونډې ته يې استازي نه دي لېږلي.
د دې غونډې په تر سره کولو کې د حامد کرزي او عبدالله عبدالله د رول په اړه د راپورونو له خپرېدو وروسته حامد کرزي ته نږدې کسانو کريم خرم او عبدالعلي محمدي وويل، چېکرزی د افغانانو ترمنځ د ډيالوګ او سياسي تعامل غوښتونکی دی، خو د غونډې په جوړېدو کې یې هېڅ رول نه درلود او نه یې هم په غونډه کې کوم استازي ګډون کړی.
یوې سرچینې ویلي، چې دې غونډې ته د ملي مقاومت جبهې او د افغانستان د نجات ملي شورا استازي هم بلل شوي وو، خو هغوی هم په دې غونډه کې له ګډون ډډه وکړه.
د مونشن ښار په زرغونه سیمه ګرونوالډ کې سهار اته نیمې بجې دي. د ښاري اورګاډو (Straßenbahn) له تمځي رابرټ کوخ کوڅې نه د کونسلګرۍ تر ځایه پر لاره ګڼ افغانان لیدل کیږي، چې د افغان کونسلګرۍ پر لور چابک چابک رهي دي. د چا په لاس کې بکس دی، څوک په خلتو کې اسناد لېږدوي او له ځینو سره ګڼ ماشومان مله دي.
د کونسلګرۍ یوه مسووله مېرمن هم د خلکو په ګڼه ګوڼه کې روانه ده او تنکیو زلمیانو ته د نظم ساتلو سپارښتنه کوي.
ګرونوالډ د مونشن ښار یوه شنه او لرغونې سیمه ده، چې ډېری پانګوال او شتمن خلک پکې اوسیږي. د ګرونوالډ کلا د مونشن د لرغونو توکو موزیم په غېږ کې ساتلی او له برځونو یې لاندې شنې سیمې او ایزر دره (Isartal) لیدل کیږي.
د کونسلګرۍ دروازه د مراجعینو پرمخ پرانېستې ده. واردمخه دلته د کونسلګرۍ په انګړ کې په شلګونو کسان په غرفو او ناستخونه کې د سندونو لپاره د فورمو په ډکولو بوخت دي. یو نیم کس په ګڼه ګوڼه کې سګرټ څکوي او ځینې په لوړ غږ د نوبت له نه مراعت کېدو شکایت کوي.
شیبه وروسته یو مسوول کس راځي او له خلکو فورمې اخلي. لهجه یې کله نرمه او کله ترخه وي، خو د نظم لپاره د یوه سیسټم او پلان د نشتوالي له امله خلک پخپله نظم نه شي ساتلای.
د سندونو د اجرا لومړی پړاو فورمې ډکول او د سندونو سپارل دي. په دویم ګام کې د کارت له لارې فیس اخستل کیږي. له دې وروسته مراجعین د خپلو اسنادو د نهايي کېدو او غږ لپاره انتظار باسي.
د طالبانو د زمري د اتمې نېټې پرېکړې د مونشن پر کونسلګرۍ ګڼه ګوڼه ډېره کړې او د بن او برلین د حوزې خلک هم پر ګرونوالډ ور مات دي.
د بن او برلین بې برخلیکه استازځایونه
د طالبانو بهرنیو چارو وزارت په جرمني کې د افغانستان له سفارت او بن کونسلګرۍ سره تعامل ددې دوو ډپلوماتیکو استازځایونو د لومړۍ درجه مسوولانو په ګوښه کېدو پورې مشروط کړی.
د یاد وزارت یوې سرچینې افغانستان انټرنشنل-پښتو ته وویل، چې په برلین کې د افغانستان سفارت او د بن کونسلګرۍ ته کافي وخت ورکړل شوی و، چې د طالبانو د بهرنیو چارو له وزات سره په تعامل چارې پرمخ بوځي، خو دوی دې چارې ته حاضر نه شول او اوس چې حاضر دي، طالبان یې نه مني.
سرچینه وايي، «اوس د طالبانو د بهرنیو چارو وزارت دريځ دا دی چې د دواړو استازځایونو مسوولان له دندو لاس پرسر شي. طالبان د بن او برلین د استازځایونو له نورو کارکوونکو سره کار کولای شي».
طالبانو د زمري پر نهمه د ۱۴ هغو ډپلوماتیکو استازځایونو فعالیتونه بې اعتباره اعلان کړل، چې له دغه وزارت سره همکاري او همغږي نه لري.
په دې مرکزونو کې په جرمني کې د افغانستان سفارت، د بن کونسلګري، په بریټانیا، فرانسه، یونان، ایټالیا، یونان، اتریش، سویس، پولنډ، بلجیم، سویډن، ناروې، کاناډا او اسټرالیا کې د افغانستان ډپلوماتیک مرکزونه شامل دي.
د اعلامیې له مخې، ددې استازځایونو له خوا صادرېدونکې وثیقې، پاسپورټونه، تمدیدپاڼې، ویزې او نور اړوند سندونه بې اعتباره دي.
د طالبانو له اعلان وروسته بریټانیا په دغه هېواد کې د افغانستان سفارت بند کړ او په یو شمېر هېوادونو کې ډپلوماتیکو استازځایونو له دې ډلې سره د اړیکو هڅې پیل کړې.
په جرمني کې د افغانستان سفارت ته یوې نږدې سرچینې افغانستان انټرنشنل ته وویل، چې په برلین او بن ښارونو کی د افغان سفارت او کونسلګرۍ مسوولانو تیاری ښودلی چې د طالبانو له بهرنیو چارو وزارت سره کونسلي او اداري تعامل پیل کړي، خو طالبان د سفارت د لومړي مسوول او د بن کونسلګرۍ د مسوول لرې کېدل غواړي.
سرچینه وايي، چې« د بن کونسلګرۍ مسوول دې ته تیاری ښودلی چې له دندې لاس پر سر شي او د طالبانو د بهرنیو چارو له وزارت سره تعامل ته لاره پرانېستل شي».
د افغانستان انټرنشنل خبریال په دې تړاو په بن کې د افغان کونسلګرۍ له کونسل او لومړي سکرټر بیژن پایا طاهري او په برلین کې له سفارت سره د اړیکې هڅه وکړه او پیغام یې ورته پرېښود، خو ځواب یې ترلاسه نه کړ.
د طالبانو د بهرنیو چارو وزارت یوې بلې سرچینې افغانستان انټرنشنل ته وویل، چې «که د بن او برلین کونسلګرۍ په خپل دریځ کې بدلون رانه ولي، ښايي دواړه ډپلوماتیک استازځایونه له تشکیلاتو لرې کړل شي او ټولې ډپلوماتیکې چارې د مونشن قونسلګرۍ له لارې ترسره شي».
له دې وړاندې جرمني رسنیو د افغانستان لپاره د المان د سفارت له ادرسه د طالبانو په نامه یو لیک خپور کړ، چې ظاهرا مونشن کونسلګرۍ ته د افغانستان د کونسلي خدمتونو له راټولېدو سره د برلین هوکړه ښيي.
جرمني مونشن ته د ټولې اروپا د کونسلي خدمتونو را غونډېدل د ویانا د ۱۹۶۱ کال تړون خلاف ګڼلی، خو د مونشن په کونسلګرۍ کې د افغانستان انټرنشنل خبریال له بن، برلین او سویس نه راغلي ګڼ داسې کسان لیدلي، چې د پاسپورټونو او نورو سندونو د جوړولو لپاره په کتار کې ولاړ وو.
یو تن افغان چې خپل پاسپورټ یې په بن کونسلګرۍ کې تمدید کړی و، په دې لټه کې و، چې په مونشن کونسلګرۍ کې یې بیا تمدید کړي او یا نوی پاسپورټ واخلي، خو د مونشن کونسلګرۍ مسوولانو د بن کونسلګرۍ تمدیدپاڼه کافي وګڼله او د نوموړي لپاره یې اضافي اجراات ونه کړل.
لوړ عاید او په ټیټه کچه خدمتونه
کونسلګرۍ ته هر سهار په سلګونو کسان راځي؛ فورمي ډکوي او د تسلیمۍ او اجرااتو لپاره په کتارونو کې منتظر وي.
دغه وضعیت سړي ته د کابل د پاسپورټ ریاست وضعیت مخې ته دروي.
په داسې حال کې چې کونسلګرۍ د ورځې په لسګونو زره یورو عاید لري، د نوبت اخستلو لپاره نه د نمبر اتومات ماشین ترسترګو کیږي او نه نومره ښود سکرینونه لګول شوي. دغه ماشینونه د جرمني په ډېرو وړو خدماتي مرکزونو کې هم ترسترګو کیږي.
حسیب الله چې د جرمني د نوردراین ویستفالن له ایسن (Essen) ښار نه مونشن ته راغلی و، افغانستان انټرنشنل ته وویل، چې کونسلګرۍ د ورځې په لسګونو زره یورو عاید لري، خو د نوبت لپاره د نومرو د ویش مډرن سیسټم نه لري، چې خلک په ارامه پر سکرین خپل نمبر وګوري او اړوند کاونټر ته ورشي.
نوموړي زیاته کړه چې« پر ویب سایټونو یې د انلاین وخت اخستلو اعلان کړی، خو ډېر وخت یې ویب سایټونه کار نه کوي او چې ایمیل او ټیلیفون کوې، څوک ځواب نه وايي».
مونشن کونسلګري په شنه او ګرانبیه سیمه ګرونوالډ کې پرته ده، چې د ښار له مرکز سره ډېر واټن نه لري.
دوه اونۍ وړاندې د ګرونوالډ سیمې خلکو پر کونسلګرۍ د خلکو د ګڼه ګوڼې او بې نظمیو له امله پولیسو ته شکایت وکړ. شاوخوا پراته کاغذونه، د اوبو او جوسو بوتل او د کثافاتو ډیریدل د ګرونوالډ د خلکو یوه ستره اندېښنه وه.
د ګرونوالډ د پولیسو مرستیال یورګ ګرینر محلي رسنیو ته وویل، چې له ګڼه ګوڼې سره سره، تراوسه د کومې ناوړه پېښې رپوټ نه دی ورکړل شوی، خو پر کونسلګرۍ د افغان پاسپورټ اخستونکو رش د سیمې خلک اندېښمن کړي دي.
ګرینروویل، چې قونسلګري له عملیاتي ستونزو سره لاس او ګریوان ده او هڅه کوي د مراجعانو شمېر کم کړي.
خو کونسلګرۍ د عوایدو ډېروالي ته په پام، د خپلو عملیاتي چارو په چټکتیا، مډرنایز کولو او د نویو کسانو په ګومارنه کې تر اوسه هیڅ ګام نه دی اخستی.
د معلوماتو له مخې، دغه کونسلګري د پاسپورټ د تمدید پر سر ۱۰۰ یورو، د نوي پاسپورټ ۱۲۰ ، د موټر لایسنسن د تایید لپاره ۳۰ یورو، د غیابي تذکرې ۵۰ یورو او د ویزې په بدل کې له ۸۰ تر ۱۰۰ یورو فیس اخلي. پر دې سربېره، کونسلګري د حصر وراثت، تذکرې تایید، نکاح خط، د جرمي مسوولیت نشتوالي، زیږون سند او وکالت خط په بدل کې هم فیس اخلي، خو یوازینی سند چې محصول یې نه اخلي د مړي لېږدولو لپاره د مکتوب ور کول دي.
د کونسلګرۍ عملیاتي او لوژستیکي ننګونو لکه د موټرو د پارک کولو ځای کموالي او روغتیايي اندېښنو سیمه ییز چارواکي دې ته اړ کړي، چې د کونسلګرۍ وضعیت له نږدې وڅاري.
ګرینر د سیمې د خلکو اندېښنو ته په ځواب کې وویل: « موږ له مسایلو خبر یو او له کونسلګرۍ سره د خبرو اترو په حال کې یو څو امنیت او عامه نظم خوندي شي».
«په یوه هېواد کې دوه سفارتونه»
دا پوښتنه دلته په جرمني کې له هر میشت افغان سره مطرح ده. هغه خلک چې په دغه هېواد کې د استوګنې اوږده مخینه لري، یا افغانستان ته تګ او راتګ کوي، د مونشن کونسلګرۍ ته له دې امله ترجیح ور کوي، چې له طالبانو سره په تعامل چارې پرمخ وړي. دوی ددې هدف لپاره له بن او برلین نه په سلګونو کیلومټره مزل کوي.
خو ډېر هغه کسان چې د نړیوالو قوانینو پر بنسټ، د طالبانو حکومت د افغانستان مشروع حکومت نه ګڼي او افغانستان ته سملاسي د تګ اراده نه لري، د خپلو سندونو د بشپړاوي لپاره د بن او برلین ډپلوماتیکو استازځایونو ته مراجعه کوي. له همدې امله په جرمني کې یو شمېر رسنیو دې ته «په یوه هېواد کې دوه سفارتونه» اصطلاح کارولې ده.
ډېر خلک د مونشن کونسلګرۍ ته د طالبانو د نا اعلان شوي استازځي په سترګه ګوري او په دې باور دي، چې « مونشن کونسلګرۍ ورو ورو د طالبانو د سفارت بڼه خپلوي».
ددې ستونزې د حل لپاره، په دې وروستیو کې یو شمېر جرمني میشتو افغانانو طالبانو ته یو پرانېستي لیک لېږلی او ددې ډلې د بهرنیو چارو له وزارت نه یې غوښتي چې د بن او برلین د سیاسي استازولیو په تړاو پر خپله مخکینۍ پریکړه له سره غور وکړي.
په بن او برلین کې د افغانستان دواړه ډپلوماتیک استازځایونه لاهم فعال دي او کونسلي خدمتونه وړاندې کوي.
د جرمني د بهرنیانو د چارو ادارې (اوسلیندر بیهورده) د صادرېدونکو سټیکرونو په تړاو تر اوسه کومه ځانګړې سپارښتنه نه لري، خو په افغانانو کې د دریواړو استازځایونو له خوا د ورکول کېدونکو سندونو د اعتبار په اړه لاهم اندېښنې موجودې دي.
د جرمني حکومت د طالبانو حکومت او ددې ډلې ډپلوماټان په رسمیت نه پېژني او د همکارۍ مساله یې یوازې تر تخنیکي کونسلي خدمتونو محدوده ګڼلې ده.
