د جرمني د بهرنیو چارو وزیرې انالینا بربوک د طالبانو پر وروستیو بندیزونو سخته نیوکه کړې او خبرداری یې ورکړی چې دا پالیسي افغانستان د بشري کړکېچ لا ژورې کندې ته ټیل وهي. بربوک وايي، "په افغانستان کې د ښځو ژوند لادمخه د زندان په څېر دی".
بربوک د ښځو پر روغتیايي زده کړو د طالبانو بندیز غندلی او دا یې پر بنسټیزو حقونو او د هېواد پر راتلونکي مستقیم برید بللی.
طالبانو په دې وروستیو کې د قابله ګۍ په زده کړو بندیز ولګاوه، چې بربوک یې "نه یوازې له بنسټیزو روغتیايي خدماتو او زده کړو څخه انکار، بلکې د ګڼو خلکو د ژوند محکومول" بولي. بربوک ټینګار کړی، چې روغتیاپالانې په افغانستان کې، چې د مور او ماشوم د مړینې لوړه کچه لري، یوه مهمه ونډه لري.
هغې نن د چارشنبې پر ورځ وویل: "د روغتیا او زده کړو په برخو کې د ښځو د ګډون په مخنیوي سره طالبان په اصل کې د افغانستان راتلونکی له منځه وړي." بربوک څرګنده کړه چې جرمنی د افغان ښځو ترڅنګ درېدو ته ژمن دی.
طالبانو په ۲۰۲۱ کال کې د واک پر ګدۍ له کښېناستو وروسته د ښځو پر حقونو پراخ بندیزونه لګولي؛ له ښوونځیو، کارځایونو، او عامه ځایونو یې ښځې منع کړې دي. منتقدان خبرداری ورکوي، چې دا ډول پالیسۍ نه یوازې د افغانستان اقتصادي او ټولنیزې ستونزې ژورې کوي، بلکې کابل نور هم له نړیوالې ټولنې منزوي کوي.
د افغانستان کرکټ دوو مخکښو لوبغاړو محمد نبي او رحمان الله ګوربز د طالبانو له لوري پر افغان نجونو د طبي انستیتوتونو بندول غندلي او دا یې يوه ناعادلانه پرېکړه بللې ده. دواړو پر نر او ښځه تعلیم اسلامي حق ګڼلی او غوښتنه يې کړې، چې طالبان دې پر دې پرېکړه جدي غور وکړي.
د چار شنبې په ورځ افغان کرکټ لوبغاړي محمد نبي پر خپله فېسبوک پاڼه لیکلي، چې د نجونو پر مخ د طبي زده کړو د مرکزونو تړل د ټول هېواد او ملت په زيان دي.
نوموړي ليکلي چې «دا پرېکړه یوازې ددې نجونو راتلونکي ته زیان نه رسوي، بلکې ټول هېواد او ملت ته یې تاوان رسېږي.»
محمد نبي د طالبانو دغه پرېکړه بې انصافي بللې او غوښتنه يې کړې، چې طالب مسوولان دې پر دې پرېکړه جدي غور وکړي.
هغه ليکلي، «زه د دې ناعادلانه پرېکړې غندنه کوم او په عین وخت کې له حکومت څخه په درنښت او عاجزانه توګه غوښتنه کوم چې پر دې پرېکړه بیا جدي غور وکړي.»
محمد نبي زياتوي، چې افغانستان دا مهال لوستو او تعلیم یافته ښځو ته هم اړتیا لري.
د افغان کرکټ یو بل مخکښ لوبغاړي رحمان الله ګوربز هم همدې موضوع ته په اشارې پر خپله فېسبوک پاڼه ليکلي: « (وقل ربي زِدْنِي عِلمًا) او ووايه اې ربه زما علم زيات كړه» نوموړي علم پر نر او ښځه فرض ګڼلی دی.
تر دې وړاندې د کرکټ افغان لوبډلمشر راشدخان هم پر طالبانو غږ کړی و، چې دغه پرېکړه بيرته واخلي.
د پښتون ژغورنې غورڅنګ مشر منظور پشتین د نجونو پر زده کړو د طالبانو بندیزونو ته په اشارې ویلي، چې د ښځو زده کړه د یوه سیال او پرمختللي افغانستان تضمین دی.
منظور پشتین د چارشنبې په ورځ (د لیندۍ ۱۳مه) پر خپل اېکس ولیکل چې د افغانستان اوسنی واکمن حکومت دې د ښځو پر زده کړو بندیزونه لرې کړي.
منظور پشتین له طالبانو غوښتنه کړې، چې « د ښځو د تعلیم د ودې لپاره دې په ښه توګه زمینه برابره کړي».
طالبانو د یوه تازه فرمان له مخې د ښځو او نجونو پرمخ د طبي زده کړو روزنیز مرکزونه وتړل .
دې ډلې له دې وړاندې د ښځو پر کار، ګرځېدا او د ژوند او ژواک پر نورو اړخونو هم بندیزونه لګولي او تر شپږم ټولګي پورته د نجونو ښوونځي یې تړلي دي.
د طالبانو د پخواني رژیم ډېپلوماټ ملا عبدالسلام ضعیف ملا هبت الله ته په یو کنایوي شعر کې ویلي، چې هغه وخت به پوی شي کله یې چې عقل سر ته راشي.
ملا عبدالسلام ضعیف چې د طالبانو په تېره واکمنۍ کې په اسلام اباد کې ددې ډلې سفیر و، د طالبانو د مشر له پالیسیو سره وخت ناوخته مخالفت ښودلی.
ضعیف پر خپل اېکس یو شعر خپور کړی، چې د کنایې په ډول د مولوي هیت الله اخوندزاده پالیسۍ نقد کوي.
هغه په دغه شعر کې چې هدف یې ظاهرا د طالبانو د مشر وروستۍ پرېکړې، په ځانګړې توګه د نجونو پر زده کړو بندیزونه دي، د ملا هبت الله پرېکړې له عقل سره په ټکر کې ګڼلې دي.
ضعیف لیکلي، چې « که عقل دې مغلوب کړ فیصلې به دې خود خوا سي ـ هدف ته چې رسیږې سم مسیر به دې خطاسي».
نوموړي په دویمه مسره کې ددغو پرېکړو پر وړاندې نړیوالو غبرګونونو ته نغوته کړې او وايي « دښمن به درته ناست وي د انجام منظر به ګوري ـ پوهیږې به هغه وخت چې دې عقل سرته راسي».
ضعیف له دې وړاندې هم د طالبانو د حکومت پرېکړو ته په اشارې ليکلي و، چې په سياست کې بايد له هر فرصت څخه مثبته ګټه واخستل شي او د فرصتونو له منځه وړل د ناپوهو سیاستوالو کار وي چې بیا نه شي جبران کېدلای.
سلام ضعیف طالب مشرانو ته په اشارې ویلي و چې «سياستوال بايد ويښ، هوښيار او متحرک و اوسي».
عبدالسلام ضعیف داسې مهال دا کنایوي څرګندونې کوي چې په دې وروستیو کې د طالبانو مشر ملا هبتالله د امربالمعروف قانون توشیح کړی او دغه وزارت ته یې پکې پراخ واکونه ورکړي او په وروستۍ پرېکړه کې یې د نجونو پرمخ د طبي زده کړو د مرکزونو دروازې تړلې دي.
د کرکټ مشهور افغان ستوري راشدخان د طالبانو له لوري په طبي انستیتوتونو کې د نجونو پر زده کړو د بندیز اړوند د افغان نجونو له خپګان ډک تصويرونه دردوونکي او نهیلي کوونکي بللي دي. خان له طالبانو غوښتي، چې پر دې پرېکړه دې بیا کتنه وکړي.
د افغانستان د کرکټ پیاوړي لوبغاړي او لوبډلمشر راشد خان د چار شنبې په ورځ پر خپله فېسبوک پاڼه ليکلي، چې د نجونو پر مخ د تعليم او طبي څانګو د تړل کېدو خبرونو خواشینی او مایوسه کړی دی.
نوموي ليکلي: « په گران هېواد کې د خویندو په مخ د تعلیم او طبي څانګو د تړل کېدو خبرونو خواشینی او مایوس کړی یم، په ټولنیزو رسنیو کې د خویندو او میندو د انځورونو او خپګان لیدل ډېر دردوونکي دي.»
نوموړي د هېواد پرمختګ له پوهنې سره تړلی بللی او زياته کړې یې ده، چې نجونې هم د زده کړو او وطن ته د خدمت کولو حق لري.
راشدخان په انګليسي پيام کې ليکلي، چې د نجونو پر مخ د زده کړو د بنديز پرېکړې د ټولنې د راتلونکي پراخ جوړښتونه اغېزمنوي.
نوموړي له واکمنو طالب مسوولينو غوښتي، چې پر دې پرېکړه بيا کتنه وکړي: «هیله لرم چې په دغې پرېکړه بیا کتنه وشي او زموږ خویندو ته د اسلام مقدس دین د اصولو مطابق د زده کړو زمینه برابره شي.»
په تیرو دريو کلونو کې طالبانو تر شپږم ټولګي لوړ د نجونو پر زده کړو او پوهنتونونو ته د هغوی پر تګ هم بندیز لګولی دی.
د نجونو پر وړاندې د طبي زده کړو د مرکزونو تړل د نړیوالو سازمانونو له سخت غبرګون سره مخ شوي او له طالبانو غوښتل شوي، چې ژر تر ژره دغه بندیز لغو کړي.
د طالبانو مشر د۲۰۲۴ کال په اوږدو کې د اصلاحاتو په نامه تر ۱۵۰ ډېر ځان ته نږدې کسان له ټیټو پوستونو لوړو پوستونو ته بدل کړي. د طالبانو يوې سرچينې افغانستان انټرنشنل ته وویل، چې هبت الله لومړی طالب چارواکي په سويلي ولایتونو کې ګوماري او وروسته یې لوړو پوستونو ته معرفي کوي.
هبت الله په همدغه کال کې په ملکي او نظامي برخه کې د وزيرانو، معینانو او د پوځ د قوماندانانو په ګډون نږدې ۱۵۰کسان تغيیر او تبدیل کړي دي.
افغانستان انټرنشنل ـ پښتو په ملکي او نظامي برخه کې د ۲۰۲۴ کال د طالبانو ټاکنې تعقيب کړې او د همدې ټاکنو د لاملونو اړوند یې له طالب سرچينو سره هم خبرې کړې دي.
ګومارنې؛ د نفوذ پراخول
سرچینو افغانستان انټرنشنل ـ پښتو ته ويلي، چې د دغې ډلې مشر د خپل واک پراخولو لپاره ډېری کسان له ټیټو څوکیو څخه وزارتونو، معینيتونو، ولایتونو او د پوځ لوړو څوکیو ته تبدیل کړي دي.
خو برعکس هبت الله اخوندزاده د خپلمنځي اختلافاتو د له منځه وړو او تر خپل اغيز لاندې راوستو لپاره په سویلي ولایتونو کې ډېر طالب چارواکي له لوړو څوکیو څخه ټیټو هغو ته معرفي کړي دي.
تر اوسه داسې کړنلار نه ده په ډاګه شوې، چې د طالبانو مشر دغه ټاکنې د هغې پر بنسټ ترسره کوي.
ډېر ځله په دغو ګومارنو کې نظامي او ملکي کاري مخینه په نظر کې نه ده نیول شوې او د پوهنې په څېر ریاستونو ته جګړه ییز قوماندانان معرفي شوي.
د افغانستان انټرنشنل ـ پښتو د مالوماتو له مخې، د طالبانو مشر د ۲۰۲۴ کال له جنوري میاشتې څخه د همدغه کال تر نومبر مياشتې پورې شاوخوا۱۵۰نظامي او ملکي ګومارنې کړې دي.
د دې ګومارنو، تغيیراتو او بدلون درېيمه برخه په سويلي ولایتونو کې تر سره شوې دي.
روزنه او وروسته پر لوړو څوکیو ګومارل
د طالبانو يوې سرچينې افغانستان انټرنشنل ـ پښتو ته وویل، چې هبت الله لومړی طالب چارواکي په سويلي ولایتونو کې ګوماري چې تر خپل اغیز او باور لاندې یې راولي او وروسته همدا کسان په کابل او ولایتونو کې لوړو پوستونو ته معرفي کوي.
هبت الله په جنوري میاشت کې د طالبانو په دفاع وزارت کې په ۲۸کسانو کې ادلون او بدلون راوست.
د فبروري میاشتې پر۲۴مه نېټه يې د ۱۲ ګومارنو ترڅنګ د سويلي ولایت اروزګان والي محمد علي جان احمد د سرحدونو او قبايلو چارو وزارت د جرګو، قومونو او قبايلو د همغږۍ د معیين په توګه وټاکه خو د لوګر مرستیال والي عنایت الله شجاع يې د اروزګان والي وټاکه.
د همدغه کال په مې میاشت کې هم د طالبانو په ادارو کې ۱۵ ګومارنې شوې.
د طالبانو دکورنیو چارو وزارت اداري معيین نور جلال جلالي د روغتيا وزارت د سرپرست په توګه، د هلمند د ګرشک ولسوال محمد صادق انقلابي د کندهار مرستیال والي په توګه او د کندهار مرستيال والي حیات الله مبارک د ګرشک د ولسوال په توګه تبديل شوي.
د هبت الله له لوري په جون او جولای میاشتو کې د وزيرانو تغيیر او تبديدل ګڼې پوښتني را ولاړي کړې او په ټولنيزو رسنیو کې طالب پلوه کسانو پر خپل مشر نيوکې زياتې کړې، چې په ګومارنو کې مسلکي نورمونه، انصاف او عدل په نظر کې نه نیسي.
په جون مياشت کې يې د کورنيو چارو وزارت د ماليې او بودجې ریاست مشر محمد وزير په غزني کې د پيښو پروړاندې د مبارزې مشر وټاکه.
په جولای مياشت کې يې هدایت الله بدري له افغانستان بانک څخه تبديدل کړ او د کانونو او پټروليم وزير يې وټاکه.
د افغاني سرې میاشتي مرستیال ملا نورالدین ترابي يې د پېښو پر وړاندي د مبارزې ملي ادارې سرپرست کړ او د کانونو او پټرولیم وزير شهاب الدین دلاور يې د افغاني سرې میاشتې ټولنې رییس وټاکه. دغه راز د افغاني سرې میاشتې ټولنې سرپرست مطیع الحق خالص يې د چاپیریال ساتنې ادارې د سرپرست په توګه وګوماره.
په همدې جولای میاشت کې يې د طالبانو په دفاع وزارت کې هم تغيیرات راوستل، چې د سويلي ولایتونو ډېرو کسانو ته یې لوړي څوکۍ پکې ورکړې.
د کندهار بولدک ولسوالۍ ولسوال ملا عبدالله بشیر د دفاع وزارت د ټکنالوژۍ او لوژستیک معبین شو او د غزني مرستیال والي مولوي رحیم الله محمود يې د کندهار د بولدک د ولسوال په توګه وټاکه.
په سپټمبر مياشت کې يې د هلمند د اقتصاد رییس مولوی شریف الله د فراه امنيه قوماندان وټاکه او د فراه د استیناف محکمې رییس مولوي محمد ګل صیاد، د کندهار زون د نظامي محکمې رییس شو.
د سپټمبر پر ۲۵مه یې د کندهار د ۲۰۵ البدر قول اردو قوماندان ملا محمد خان دعوت د کندوز والي کړ، د هلمند د ګریشک ولسوال مولوي حیات الله مبارک، چې له دې وړاندې د کندهار مرستيال والي و، د غور ولایت والي، د غور والي ملا احمد شاه دین دوست په کندهار کې د ۲۰۵ البدر قول اردو د قوماندان او د هلمند د موسی کلا ولسوالۍ امنیه قوماندان ملا عبدالسلام حسیني د کاپیسا ولایت د امنیه قوماندان په توګه وټاکل شول.
د طالبانو مشر د اکتوبر پر۱۹مه نېټه د کندهار ښار د څلورمې امنیتي حوزې امر عبدالعلي ملا اغا، د تخار ولایت د امنیه قوماندان په توګه ټاکلی.
هبت الله اخوندزاده د همدغه کال نومبر مياشت کې په ادارو کې د بدلونونو په لړ کې، د کندهار ولایت د ټولګټو ادارې رییس ملا عبدالهادي یعقوب، د اوبو او انرژۍ وزارت د انرژۍ معیین او د کورنیو چارو وزارت د اوپراسیون عمومي ریاست مرستیال ملا عزیزالرحمن د کندهار د ټولګټو چارو ریاست د رییس په توګه تبدیل کړي دي.
د طالبانود مشر له لوري په ادارو کې د اصلاحاتو په نوم تغیير، تبديل او بدلون یوازې د سږ کال خبره نه ده.
په تېرو دريو کلونو کې هبت الله خپل باوري کسان په مهمو ولایتونو، وزارتونو او ادارو کې ګومارلي دي.
په تېرو دريو کلونو کې د طالبانو مشر د خپل واک غځولو لپاره هڅه کړې، چې طالب چارواکي تر خپل اغیزلاندې راولي او د نوموړي اوامر ومني.
هبت الله د دغې ډلې د ویاند ذبیح الله مجاهد دفتر هم کندهار ته انتقال کړی او څو مياشتې د بهرنيو چارو وزير امير خان متقي هم په کندهار کې دفتر درلود او د بهرنيو ادارو له مسوولانو سره یې هم هلته ليدنې تر سره کولې.
سرچينه زياتوي، چې د طالبانو مشر هڅه کوي په حکومت کې پراخه ونډه ولري، باوري کسان پر لوړو او مهمو څوکیو وټاکي او د واک او زور لپاره يې څو زره کسيز ځانګړی ځواک هم جوړ کړي دي.
د سرچينو د مالوماتو له مخې، د هبت الله دغه ځانګړی ځواک په کورنيو او دفاع وزارتونو پورې اړه نه لري او د معاش او نورو لګښتونو لپاره هره مياشت په ميليونونو افغانۍ بودجه ورته بېلوي.
