د طالبانو د بهرنیو چارو وزارت خبر ورکړی، چې د دغې ډلې د بهرنیو چارو وزیر امير خان متقي په افغانستان کې د ملګرو ملتونو د سرمنشي ځانګړې استازې او د يوناما مشرې روزا اوتنبايوا سره د اقتصادي ودې او د بشري او پرمختيايي مرستو پر وضعیت خبرې اترې کړې دي.
دغه وزارت د یوې خبرپاڼې په خپرولو سره د اغلې اوتنبایوا له قوله لیکلي، چې په تېرو درېیو کلونو کې د لومړي ځل له پاره له افغانستان سره د پرمختيايي مرستو کچه تر بشري مرستو زياته شوې ده.
د هغې په وینا، دا يو خورا مثبت پرمختګ دی او د افغانستان پر اقتصاد به يې اغېز مثبت وي.
ورته مهال ښاغلي متقي ویلي، چې د هېواد اقتصاد له ثبات وروسته اوس مخ پر ودې حرکت کړی دی.
د ښاغلي متقي په خبره، د اقتصادي پرمختيا په برخه کې ځیني پلانونه لاهم د پلي کېدو په حال کې دي چې په بشپړېدو سره به یې اقتصادي حالت چټکه وده وکړي.
خو د شنونکو په اند د جمهوریت له پرځېدو وروسته لاهم افغانستان له بد اقتصادي وضعیت سره مخامخ دی او تر نیمایي ډېر خلک یې له بې وزلۍ سره لاس او ګرېوان دي.
د مقاومت په نامه ملي جبهه وایي چې وړمه ورځ یې د پروان ولایت د بګرام په ولسوالۍ کې د طالبانو پر یوه پوسته برید کړی چې له امله یې دوه تنه وسله وال طالبان وژلي او دوه تنه نور یې ټپیان کړي دي.
دغې جبهې په اېکس پاڼه لیکلي، چې د دغې برید په پایله کې د دوی کسانو ته زیان نه دی اوښتی؛ خو د طالبانو د یو موټر د ویجاړېدو تر څنګ بې د هغوی وسله او مخابره هم د تر لاسه کړي دي.
که څه هم چې طالبانو لا تر اوسه په دې اړه څه نه دي ویلي؛ خو دغې جبهې تل د افغانستان په بېلابیلو ولایتونو کې د طالبانو پر ضد د بریدونو راپورونه خپاره کړي او ویلي یې دي چې د دوی جګړه به د طالبانو پر ضد روانه وي.
په کراچۍ کې د طالبانو قونسلګري وایي، چې د تېرو دوو کلونو په اوږدو کې د دوی د هڅو په پایله کې د ښځو او ماشومانو په ګډون شاوخوا ۴۲۶۸ تنه افغان بندیان د سند له زندانونو خوشې شوي دي.
دغې قونسلګرۍ پر اېکس پاڼه لیکلي، چې دغه بندیان د سند صوبې له بېلابېلو زنذانونو خوشې شوي او په دولتي لګښت بېرته خپل هېواد ته ستانه کړای شوي دي.
په دغې لیکنه کې دا رنګه راغلي، چې له تېرو دوو کلونو راهیسې د کراچۍ په مرکزي زندان (سېنټرال جېل) کې یوه افغان مېرمنه له خپلې یوې ماشومې سره د قانوني اسنادو د نشتوالي او د نشهیي توکو (چرسو) د انتقال په تور بندیانې دي.
د دغې قونسلګرۍ په وینا، د دغې مېرمنې خاوند بیا په یوه بل زندان کې بندي دی.
د طالبانو قونسلګري زیاتوي، چې د دغې مېرمنې او خاوند دوسیې یې په محکمو کې حل کړې دي او دوی خپل هېواد ته د ستنولو لپاره چمتو شوي دي.
دغې قونسلګرۍ دارنګه په کراچۍ کې د کورنیو چارو وزارت په پر فعالیت نیوکه کړې ده او لیکلي یې دي، د عدلي او قضایي حکم سره، سره د دغې مېرمنې او د هغې د خاوند د انتقال چاره له نن څخه سبا ته ځنډوي.
تېره ورځ هم د طالبانو د کډوالو او بېرته راستنېدونکو چارو وزارت خبر ورکړی و، چې د پاکستان له زندانونو خوشې شوي ۳۸ تنه افغان بندیان (د سلواغې په لومړۍ نېټه) بېرته خپل هېواد ته راستانه شوي دي.
دغه وزارت (د سلواغې په لومړۍ نېټه) ویلي و، چې په اسلام اباد کې یې د پولیسو له لوري ۸۸۲ نیول شوي هغه افغان کډوال خوشې کړي، چې د کډوالۍ کارتونه یې هم لرل.
په تېرو وروستیو کې پولیسو په اسلام اباد او راولپنډۍ کې د یو لړ عملیاتو په ترڅ کې د ښځو او ماشومانو په ګډون تر زرو ډېر افغان کډوال نیولي چې یو شمېر یې بېرته افغانستان ته لېږل شوي دي.
د افغانستان د کورنیو چارو پخوانی وزیر علي احمد جلالي وایي، چې طالبان له امریکا څخه د امتیاز د اخیستو په موخه له ترهګرو ډلو د وسیلې په توګه کار اخلي.
جلالي له افغانستان انټرنشنل سره په مرکه کې ویلي، چې د واشنګټن لپاره تر ټولو مهمه مسله دا ده، چې افغانستان بیا د سپټمبر د یوولسمې د پېښې په څېر یو ګواښ ونه ګرځي.
نوموړي دغه څرګندونې تر هغه وروسته وکړې، چې ډونالډ د امریکا د نوي ولسمشر په توګه د دوشنبې په ورځ د لوړې مراسم ترسره کړل.
ټرمپ ګواښ کړی، چې افغانستان ته د مالي مرستو بهیر بندوي.
هغه همداراز ویلي، چې په افغانستان کې د امریکایي ځواکونو پاتې شوې وسلې هم له طالبانو بېرته اخلي.
دا په داسې حال کې ده، چې د امریکا د څېړنیز بنسټ د عامه اړیکو مشر صادق امیني بیا د سپړنې خپرونه کې د خبرو پرمهال وویل، د امریکا نوی ولسمشر چې د خپلو وسلو د بېرته اخیستو خبره کړې، عملي کېدل یې ناشونی دی.
د نوموړي په وینا، د امریکایانو اصلي موخه دا ده، چې خپلې وسلې په افغانستان کې له منځه یوسي.
له دې سره، د افغانستان د کورنیو چارو پخواني وزیر علي احمد جلالي په خپلو خبرو کې ټينګار کړی، چې امریکا افغانستان ته د بېرته ستنېدو او په دې هېواد کې د رژیم بدلېدو ته هېڅ ډول علاقه نه لري.
نوموړی زیاتوي: ((باید په تمه شو، چې د امریکا نوی حکومت د افغانستان په اړه څه ډول پالیسي غوره کوي.))
د جلالي په وینا، د افغانستان په اړه د امریکا سیاست ښایي تر راتلونکو شپږو میاشتو وخت ونیسي.
سره له دې چې ټرمپ د خپلو ټاکنیزو سیالیو پرمهال د افغانستان په اړه زیاتې خبرې نه دي کړي، خو نوموړي ته نږدې کسانو بیا په افغانستان کې د ترهګرو ډلو د حضور په اړه خبرداری ورکړی.
د ټرمپ د ملي امنیت سلاکار مایک والټرز بیا د افغانستان پر استخباراتي څار ټينګار کړی او ویلي یې دي، چې «که مونږ د کندهار په شان سیمو کې د ترهګرو پروړاندې جګړه و نه کړو، دغه جګړې به د کانزاس سیټي په څېر ځایونو ته ورسېږي.»
نوموړي واشنګټن پوسټ ته ویلي: «زما هدف دا نه دی چې بیا ځلې کندهار ته ولاړ شو او وجنګېږو، بلکې نه غواړم په تمه شم چې په کانزاس سیتي ترهګریز برید وشي.»
د افغانستان د کورنیو چارو پخوانی وزیر باور لري، چې القاعدې ډلې د طالبانو په ملاتړ په افغانستان کې خپلې اډې او روزنیز مرکزونه بیا فعال کړي دي.
هغه دغه راز ټینګار وکړ، چې اوسمهال له افغانستانه د امریکا د متحده ایالاتو پر وړاندې مستقیم ګواښ نه شته.
د فېبروري په ۲۹مه د دوحې په تړون کې طالبانو ژمنه کړې وه، چې له ټولو ترهګريزو ډلو په ځانګړې توګه القاعدې سره به اړیکې پرې کوي او د افغانستان خاوره به د امریکا او د دوی د متحدینو پر وړاندې د ګواښ په ځای نه بدلېږي، خو د جلالي په وینا، د دې ترڅنګ چې طالبانو په خپلو دغو ژمنو عمل و نه کړ، د افغانستان له پخواني حکومت سره یې مذاکرات هم و نه کړل او یوازې د وخت ضایع کولو سره د امریکایي ځواکونو وتلو ته په تمه شول.
جلالي په خپلو خبرو کې زیاته کړې، چې امریکا د داعش پروړاندې د مبارزې په برخه کې طالبان یو عنصر ګڼي او د دواړو لورو ترمنځ اطلاعاتي اړیکي شته، ترڅو واشنګټن د امریکا او متحدینو پروړاندې یې د ګواښونو له نه شتون څخه ډاډه شي.
طالبانو په کونړ ولایت کې د ۴۰ اعشاریه ۴ میلیونه افغانیو په ارزښت ۲۲۲ کیلوګرامه ګران بیه ډبرې(بېروج) د بولۍ له لارې پلورلي دي.
د طالبانو تر واک لاندې باختر خبري اژانس د سې شنبه په ورځ (د سلواغې ۲مه) د سوداګرو له قوله راپور ورکړ، چې د یادې اندازې پیسو لس سلنه ونډه د حکومت بودیجې ته ورځي.
له دې سره، په کونړ ولایت کې د طالبانو د کانونو او پټرولیم رییس مولوي محمد شرین بیا ویلي، چې هڅه کوي د سوداګرو ستونزې حل او په مسلکي توګه د کانونو کېندنې وکړي.
دا په داسې حال کې ده، چې طالبانو د تېرې میاشتې په ۲۵مه نېټه هم په کونړ ولایت کې د یو څلوېښت اعشاریه درې میلیونه افغانیو په ارزښت بېروج پلورلي و.
د بېروجو د پلور په اړه د طالبانو خبر ورکول تر هغه وروسته زیات شوي، چې تېره اونۍ افغانستان انټرنشنل - پښتو د یو شمېر سرچینو له قوله راپور ورکړ، چې د کونړ په چپه دره ولسوالۍ کې د بېروجو کان «چور او تالان روان دی او ځايي طالب مسوولین خپله برخه په کې اخلي.»
د یادې ولسوالۍ ځینو قومي مشرانو هم ویلي و، چې ځايي طالبان په کابل کې له چارواکو سره له همغږۍ پرته په دې کان کې ښکېل دي.
سره له دې چې په کونړ کې اړوندو چارواکو د بېروجو د داوطلبۍ او پلور پروسه شفافه بللې ده، خو اوسمهال پر طالبانو نیوکې دا دي، چې یاده ډله په غیر معیاري او غیر مسلکي توګه د کانونو کېندنې کوي.
دا په داسې حال کې ده، چې طالبانو په تېرو څه باندې درېیو کلونو کې د بېروج او نورو قیمتي ډبرو ترڅنګ د زرګونه قیراطه زمردو د پلور خبر هم ورکړی دی.
د راپورونو له مخې، د روان کال په لومړیو شپږو میاشتو کې په ۱۱ پړاونو کې ۳۵ زره او ۸۷۴ قیراطه زمرد د یو میلیون او ۶۱۴ زره ډالرو په ارزښت پلورل شوي وو.
د معلوماتو له مخې، د افغانستان د معدنی زیرمو ارزښت نږدې یو ټریلیون ډالره اټکل شوی دی.
په جمهوریت کې د ناامنۍ له امله په حکومتي کچه ډېر کم د دې کانونو سپړل روان و، خو د طالبانو د ناامنۍ له امله بیا بې قانونه کېندل کېدل.
د ۲۰۲۱ کال په اګسټ کې د طالبانو واکمنېدو او نړۍوالو بندیزونو سره دې ډلې د خپلو عوایدو لپاره په هر ولایت کې د کانونو سپړلو ته مخه کړې ده.
امریکا ته د افغان کډوالو د لېږد د ملاتړ یو سازمان مشر وايي، چې د کډوالو د منلو د ځنډولو په اړه د ټرمپ حکم لږ تر لږه ۲۰۰۰ مستحق افغانان په یو نامعلوم حالت کې اچولي دي.
د شان ونډایور په وینا، دا افغانان مخکې تردې د امریکا د حکومت له خوا په دې هېواد کې د بیا میشتېدو لپاره منل شوي وو.
له دې سره، د ټرمپ یوه سلاکار وویلي چې د کډوالو د منلو پروګرام تر بیا کتنې لاندې دی.
د سپینې ماڼۍ د سرحدي چارو سلاکار ټام هومن د سې شنبه په ورځ سي اېن اېن ته وویل، چې د ټرمپ ادارې د کډوالۍ پر وړاندې مبارزه به دوام ولري.
کله چې له افغانستان او نورو هېوادونو څخه د کډوالو د منلو د پروګرام د ځنډولو په اړه پوښتنه وشوه، هومن سي اېن اېن ته وویل:«د امنیتي پلټنې سره یوه لویه ستونزه شتون لری.» چې باید حل شي.
شان ونډایو د افغان سازمان څخه سي اېن اېن ته وویل، چې افغان کډوال په ناڅرګند حالت کې ژوند کوي.
دغه سازمان د کابل له سقوط وروسته جوړ شو او موخه یې امریکا ته د وړ افغانانو او د حکومت د پخوانیو همکارانو لکه د افغان وسله والو ځواکونو د پخوانیو غړو د ځای په ځای کولو کې مرسته کول دي.
شان ونډایور سي اېن اېن ته وویل:«دې خلکو ډېر انتظار وکړ. دوی پټ دي، په ناڅرګند حالت کې دي. ولسمشر ټرمپ چې په افغانستان کې یې د جګړې پای اعلان کړی اوس باید دا پای ته ورسوي، او دا په دې معنا ده، چې زموږ ټول شریکان یوې خوندي سیمې ته راوستل شي.»
د ټرمپ د نوي اجرایوي فرمان له مخې چې پرون لاسلیک شو، په اوسني ډول د کډوالو منل به «د امریکا ګټو ته زیان رسونکي وي.» دا پروګرام به د جنوري له ۲۷مې نیټې څخه د لږ تر لږه ۹۰ ورځو لپاره وځنډول شي.
د ټرمپ سلاکار ویلي دي، چې واشنګټن به د پروګرام د بیا کتنې له بشپړولو وروسته د کډوالو منلو د دوام په اړه پرېکړه وکړي.
په دغه فرمان کې راغلي، چې له ۹۰ ورځو وروسته به د کورني امنیت او بهرنیو چارو وزیران ټرمپ ته راپور وړاندې کړي، چې ایا د کډوالو د داخلې پروګرام "د متحده ایالاتو په ګټه دی" بیا به په هرو ۹۰ ورځو کې یو راپور وړاندې شي تر هغو چې ټرمپ پرېکړه وکړي، چې ایا دا پروګرام د متحده ایالاتو په ګټه دی او که نه.
په یاد فرمان کې راغلي:«امریکا نه شي کولی چې ډېر شمېر کډوال ومني، ځکه چې د امریکایانو ګټې باید له ګواښ سره مخ نه شي، د دوی خوندیتوب او امنیت وساتل شي او ډاډمن شي چې کډوال په سمه توګه په ټولنه کې مدغم شي.»
جمهوري غوښتونکو له افغانستان څخه د امریکا د ګډوډ وتلو او پر پخوانیو سرتېرو او هغو افغانانو د هغې اغېزې چې د امریکا د پوځ سره یې کار کاوه په کلکه نیوکه کړې ده. په دغو نیوکه کوونکو کې د ټرمپ د ملي امنیت سلاکار مایک والټز هم شامل دی، چې ویلي یې دي د بایډن ادارې "زموږ افغان متحدین پرېښي دي."
خو په کانګرس کې جمهوري غوښتونکو ویلي دي، چې د افغان کډوالو د قضیو له بشپړې امنیتي بیا کتنې پرته منل ګواښونکی دی.
د ۲۰۲۱ کال په اګست کې په افغانستان کې د امریکا د حضور له پای ته رسېدو راهیسې په دغه هېواد کې له ۱۸۰ زره څخه ډېر افغانان مېشت شوي دي.
