په هلمند کې یوې باوري سرچینې افغانستان انټرنشنل پښتو ته ویلي، چې تېره ورځ جمعه د سلواغلې ۱۲مه له غرمې وروسته په مارجې ولسوالۍ کې د یو ښایسته هلک پر سر د دوو طالب ډلګۍ مشرانو ترمنځ شخړه رامنځته شوې، چې دواړو لوریو ته مرګ ژوبله په کې اوښتې.
ویل کېږي چې یاده پېښه په لفظي شخړه پیل او له یوه ساعت ډزو وروسته د یوه طالب جنګیالي په وژل کېدو او د پنځو نورو طالبانو په ټپي کېدو سره پای ته رسېدلې ده.
طالبانو په رسمي ډول په دې اړه څه نه دي ویلي، او نه هم دوی د داسې موضوع ګانو په اړه رسنیو ته نظر ورکوي.
سرچینه زیاتوي چې د دواړو ډلګیو مشران،قاري امرالدین او قاري ضیاالدین چې مشهور په زرقاوي دی، په مارجې ولسوالۍ کې د طالبانو ځايي چارواکي دي.
دا لومړی ځل نه دی چې د طالبانو ترمنځ د ښایسته هلکانو په سر شخړه راپورته کېږي، بلکې څه موده وړاندې د جلال اباد ښار په نهمه ناحیه کې هم د یوه هلک د ترلاسه کولو لپاره، د دوو طالب ډلکیو ترمنځ شخړه راپورته شوې وه، چې مرګ ژوبله یې نه لرله.
پخواني ولسمشر حامد کرزي د (سلواغې ۱۳مه) پر خپله اېکس پاڼه په اسټرالیا کې د ښځو کرېکټ لوبدلې د بیا جوړیدو په تړاو خوښي څرګنده کړې او په نړۍوالو سیالیو کې یې د دوی د بریاوو هیله څرګنده کړې ده.
د افغانستان د ښځو کرېکټ لوبډلې لوبغاړې چې د طالبانو له واکمنیدو سره سم اسټرالیا ته کډوالې شوې اوس یو ځل بیا راټولې شوي او په یاد هېواد کې یې د خپل شتون د اعلان تر څنګ سیالۍ هم پیل کړي دي.
یادې لوبډلې په جلاوطنۍ کې خپله لومړۍ سیالي د بې پولې لوبډلې سره وکړه؛ خو د اوه وېکټو په توپیر یې ترې ماتې وخوړله.
دغه لوبه د اسټرالیا هېواد په مبلورن ښار کې وه او تمریني بڼه یې درلوده.
د طالبانو تر واکمنیدو ورسته دا لومړی ځل و چې د افغانستان د ښځو لوبډلو له هېواده بهر د سیالیو ډګر ته کیوته.
پخوانی ولسمشر حامد کرزی هیله څرګنده کړې چې د کرېکټ د ښځینه لوبغاړې به د خپلو نارینه ورونو لوبغاړو تر څنګ خپل هېواد ته ځانګړې بریاوې او ویاړونه راوړي.
هغه تر دې پخوا هم د کرېکټ لوبغاړو سره ځانګړې ناستې کړي او د کرېکټ سره یې د خپلې لېوالتیا یادونه کړې ده.
لا تر اوسه پورې د ښځو د کرېکټ د راتلونکو سیالیو په تړاو څه نه دي ویل شوي.
د بشري حقونو په برخه کې د ملګرو ملتونو د راپور ورکوونکي هم د افغان ښځو د لوبډلې بیا راپورته کیدل ستایلي او طالبانو ته په اشارې یې ویلي چې د ښځو غږ به هېڅکله چوپ نه شي.
د جمهوري نظام پر مهال د بهرنیو چارو وزیر محمد حنیف اتمر هم د یادې لوبډلې بیا راښکاره کیدل د ښځو د بریا یوه هڅه ګڼلې وه.
تېر کال د اسټرالیا هېواد له لوري د افغانستان د نارینه وو کرېکټ لوبډلې سره له دې کبله خپلې سیالۍ لغوې کړې چې ګني په هېواد کې د ښځو پر ورزش بندیزونه لګیدلي او کرېکټ بورډ د ښځو لوبډله هم نه لري.
د ورزشي چارو کاروپوهان په دې باور دي چې له ټولو ورزشونو او په ځانګړي ډول له کرېکټ سره دې نړۍوال سیاسي چلند نه کوي او په افغانستان کې اوس یوازې همدا ورزش دی چې خلکو ته یې خوشالۍ ورکړي دي.
د طالبانو د کډوالو او بېرته راستنېدونکو چارو وزارت وايي، چې د پاکستان له بیلابیلو زندانونو یې ۹۱ افغان بندیان خوشې شوې دي. یاد وزارت وايي، دغه بندیان په وروستیو کې له دوو ورځو تر یوې میاشتې پورې په زندانونو کې بندیان وو.
وزارت وايي، دغه بندیان د روانې سلواغې میاشتې په ۱۱ او ۱۲مو نیټو خوشې او افغانستان ته ستانه کړل شوې دي.
د طالبانو د کډوالو او بېرته راستنېدونکو چارو وزارت نن شنبه د (سلواغې ۱۳مه) د یوې خبرپاڼې په خپرولو سره ویلي، چې د پاکستان له بیلابیلو زندانونو ۹۱ افغان بندیان خوشې شوې دي.
د طالبانو کډوالو وزارت د ننګرهار د تورخم او کندهار سپین بولدک د سرحدي امریتونو په حواله ویلي، چې دغه کسان د قانوني اسنادو د نه لرلو له امله د پاکستان په بېلابېلو سیمو کې نیول شوي وو.
د طالبانو په خبرپاڼه کې راغلي، چې دغه افغان کډوال له ۲ تر ۲۷ ورځو پورې په بند کې وو، چې هېواد ته په راستنېدو سره خپلو سیمو ته لېږدول شوي او په دې سربېره د همکارو بنسټونو له لوري ورسره بشري مرستې هم شوې دي.
تر دې وړاندې هم طالبانو له پاکستان څخه د نږدې دوه سوه افغان بندیانو له خوشې کېدو خبر ورکړی و.
د طالبانو د کډوالو چارو وزارت د سلواغې په لومړۍ نېټه ویلي و، چې په اسلام اباد کې یې د پولیسو له لوري ۸۸۲ نیول شوي هغه افغان کډوال خوشې کړي، چې د کډوالۍ کارتونه یې هم لرل.
که څه هم دا مهال د پاکستان په پلازمېنه اسلام اباد او راولپنډۍکې د پولیسو له خوا د تېرو دوو اوونیو پرتله د افغان کډوالو د نیولو لړۍ ورو شوې خو یو مخ نه ده درېدلې.
په پاکستان کې ډېری دغه افغانان درېیمو هېوادونو ته د تګ تکل لري او د ویزو ترلاسه کولو په تمه دي
په خواله رسنیو کې د طالبانو د کورنیو چارو مرستیال وزیر او د حقاني شبکې لوړ پوړي غړي مولوي محمد نبي عمري یوه ویډیو لاس په لاس کېږي چې په کې نوموړی د طالبانو د مشر ملا هبتالله د عصري زده کړو د بندیزونو اړوند فرمانونو په تړاو ژړا ته اړ کېږي.
له خوست څخه یوې سرچینې افغانستان انټرنشنل پښتو ته وویل، چې هغه د خوست په مرکز متون کې د (سلواغې ۸مه) د دوشنبې په ورځ جامعه عایشه الصدیقه کوړیانو په نوم د نجونو یوې مدرسې په یوې غونډه کې د عصري زده کړو اړوند د ملا هبتالله د بندیز په غبرګون کې دا ژړا کړې.
هغه په اوښلنو سترګو ټینګار کړی چې په اوسني وخت کې د عصري علومو زده کړو ته جدي اړتیا لیدل کېږي.
په ویډیو کې ښکاري چې هغه ملا هبتالله څخه د عصري زده کړو د پرانېستل کیدو د غوښتنې پر مهال په بې اختیاره توګه احساساتي کیږي او ژاړي، هغه د خپلو اوښکو پاکولو لپاره د څادر پیڅکه سترګو ته وړي.
هغه د څو شېبو لپاره څادر خپلو سترګو ته نېسي او د ژړا غږ یې اوریدل کېږي. د تالار دننه ناستو کسانو کې هم ځینې یې له هغه سره ژړا بدرګه کوي او د خپل مشر د عصري زده کړو د بندیز پر ضد د احتجاج په توګه اوښکې تویوي.
مولوي محمد نبي عمري د ناستې ګډونوالو ته وویل: «مونږ ته دې الله تعالی هدایت وکړي، دیني علوم؛ خو خلاص دي چې عصري زده کړې هم باید خلاصې شي». د هغه په خبره، د دوی د سختدریځو فرمانونو او پریکړو له امله به راتلونکي نسلونه تش په نوم مسلمانان وي.
دغه څرګندونې داسې مهال کېږي چې د ملا هبتالله د زده کړو اړوند بندیزونو پر ضد د حقاني شبکې یو شمېر نورو غړو هم توند دریځ نیولی دی.
د طالبانو د بهرنیو چارو مرستیال وزیر عباس ستانکزی په خوست کې ملا هبتالله ځان خوښی بللی او هغه یې تورن کړی چې د خپل شخصي طبعیت له مخې یې د نجونو پر زده کړو بندیزونه لګولي دي.
د طالبانو پر مشر د سختو نیوکو له امله په کابل کې د هغه ځای نه کیده او او ملا هبتالله یې د نیول کېدو امر کړی و؛ خو هغه وار لومړی کړی او متحده عربي اماراتو ته وتښتېد.
افغانستان انټرنشنل دوبۍ کې د هغه د ځینو ناستو څخه غږونه ترلاسه کړي چې په کې یې پر ملا هبتالله بیا بیا توندې نیوکې کړي او د افغانستان راتلونکی یې خطرناک بللی دی.
د راپورونو له مخې په یو شمېر ولایتونو کې د حقاني شبکې او ملا هبتالله جنیګالیو ترمنځ لفظي او فزیکې شخړې هم رامنځته شوي او ترمنځ یې د مخالفتونو لړۍ مخ په ډېرېدو ښکاري.
حقاني شبکې په ښکاره د طالبانو د کندهاري ډلې پر ضد د نجونو د زده کړو د بندیز مسله د خلکو مخې ته کړې؛ خو داسې راپورونه شته چې دغه دواړه ډلې اصلي ستونزې د واک د وېش پر سر دي.
تر دې دمخه سراج الدین حقاني هم په اشارو شارو کې د ملا هبتالله د یو شمېر پرېکړو مخالفتونه کړي او د خپل مشر پر ضد دریځ نیولی دی.
داسې راپورونه هم شته چې تازه د ارګ او کابل هوایي ډګر له امنیتي لیکو څخه هم د حقاني شبکې جنګیالي اېستل شوي دي.
د امریکا د کنتاکي ایالت جمهوري غوښتونکي سناتور رینډ پاول ویلي، له هغه وروسته چې طالبان بیا واک ته رسېدلي، امریکا ۳.۳ میلیارده ډالره افغانستان ته استولي، چې یوه برخه یې طالبانو ته رسېدلې ده. هغه وايي، د دغو مرستو مخه نېسي خو وايي، ډېموکراتان یې مخالفت کوي.
رینډ پاول د جمعې په ورځ د (سلواغې ۱۲مه) د خواله رسنیو په اېکس پاڼه کې د ډېموکراتانو دغه دریځ غندلی او ویلي یې دي هڅه یې کړې چې افغانستان ته لېږونکې نغدي کڅوړې بندې شي؛ خو وايي ډېموکراتانو یې مخالفت کړی دی.
نوموړي تېر کال یو لایحه وړاندې کړې وه چې له مخې یې افغانستان ته ټولې مالي مرستې درول کېدلې.
رینډ پاول همداراز د افغانستان لپاره د امریکا د بیا رغونې ځانګړي مفتش جان ساپکو یوه څېړنیز مقاله هم خپره کړې ده.
ساپکو په دې مقاله کې چې «امریکا، افغانستان او د ځان غولولو بیه» تر سرلیک لاندې یې لیکلې د افغانستان د پخواني حکومت سقوط د امریکا د لوړپوړو چارواکو د سېسټماټیکي ځان غولونې پایله بللې ده.
ورته مهال د امریکا د څارګرې ادارې سي ای اې یوې پخوانۍ مامورې سارا اډمس هم ورته څرګندونې کړي او ویلي یې دي د بایډن ادارې له لوري له افغانستان سره د شویو مرستو ډېره برخه د طالبانو لاسونو ته لوېدلې ده.
هغې زیاته کړې چې دغه مرستې د داعش په ګډون د القاعده شبکې ته هم رسېدلي دي.
تر دې مخکې د افغانستان د پخواني جمهوري نظام لومړي مرستیال امرالله صالح او یو شمېر نورو پخوانیو چارواکو هم ورته نیوکې کړي چې د طالبانو تر واک لاندې افغانستان د امریکا لېږونکې نغدي کڅوړو یوه برخه طالبان هم ترلاسه کوي او دغه ډلې پرې خپل جوړښتونه هم پیاوړې کړي دي.
په امریکا کې پر حکومت څارونکی یو شمېر نادولتي موسسو غوښتنه کړې چې باید د پخواني ولسمشر جوبایډن د واکمنۍ پر مهال افغانستان ته د لېږدول شویو نغدي کڅوړو په تړاو دې هر اړخیزې څېړنې وکړي.
د امریکا ولسمشر ډونالډ ټرمپ د سپینې ماڼۍ تر نیولو وروسته د ټولو بهرنیو مرستو په ځانګړې توګه افغانستان ته د پیسو لېږد هم د راتلونکو دریو میاشتو لپاره وځنډولو.
تر دې پرېکړې وروسته د امریکا د بهرنیو چارو وزارت اعلان وکړ چې د بېړنیو خوراکي مرستو، اسراییل او مصر ته له پوځي مرستو پرته نور ټول بهرني مرستندویه پروګرامونه دې ودرول شي.
دغه پرېکړه چې د ټرمپ ادارې له لوري د مرستو د اروزنې او د خپلو سیاستونو سره د پرتلې له مخې ځڼدول شوي دي د افغانستان پر اقتصادي وضعیت یې خورا ژور اغېز وکړ.
د امریکا د مرستو تر ځنډیدو وروسته د افغانستان د ملي کرنسۍ (افغانی) کچه د ډالر په وړاندې راولوېده، د توکو بیې لوړې شوې او طالبان هم اعلان وکړ چې د ۵۰ خیریه موسسو فعالیتونه یې د مالي سرچینو د کمښت له امله بند کړي دي.
همداراز طالبانو د مالي ستونزو له امله د دولتي کارکوونکو معاشونه لږ تر لږه د درېیو میاشتو لپاره ځنډولي دي.
د تېر جمهوري نظام د دفاع وزارت سرپرست وزیر شاه محمود میاخېل په استانبول کې د افغان سیاسي مشرانو له پاکستاني استخباراتي پلاوي سره لیدنې ته په غبرګون کې وویل، چې فرصت طلبي ستونزه پاکستان ګڼي خو دوی لکه کرایي مشران په اډه کې ولاړ وي او له پاکستان سره د افغانستان د بربادۍ غونډې کوي.
په پام کې ده چې نن د پاکستان د استخباراتي ادارې یو لوړ پوړی پلاوی په استانبول کې له پخوانیو افغان چارواکو او جهادي شخصیتونو سره وګوري.
ځينو سرچینو ویلي، چې دا په تېرو درېیو میاشتو کې ترکیې ته د لوړ پوړو پاکستاني پلاوو دویم سفر دی.
شاه محمود میاخېل پر اېکس پاڼې دغې لیدنې ته په غبرګون لیکلي: «دا اپرچونیست مشران، له یوې خوا د ټولو ستونزو مور پاکستان ګڼي بیا د ستونزو د همدغه مور سره د هېواد د بربادې لپاره غونډې کوي. مطلب دا کرایي مشران په اډه کې ولاړ دي او هر وخت د نورو د جنګونو لپاره اماده دي.»
ښاغلی میاخېل زیاتوي، چې هدف د افغانستان ثبات او په افغانستان کې قانونمند او ولسواکه نظام دی نه د ګاونډیانو د اهدافو لپاره جنګونه.
نوموړی وایي: «جنګ نه مخکې هدف و او نه اوس هدف دی، بلکې جنګ وسیله ده. که هدف یوازې پروژې اخیستل، د نورو د اهدافو لپاره جنګونه کول، خپل هېواد او هېوادوال وژل وي نو بیا دا جنګ پخوا لکه د طالبانو چې مردود و، اوس هم مردود دی.»
د میاخېل په وینا، د طالب سره مخالفت د طالب په کړنو دی که نور باالمثل کړنې کوي نو ملت یې هم مخالف دی نوموړی زیاتوي: «له بده مرغه هغه کسان او ډلې چې د استخباراتو نه یې جیره اخستې، نشي کولې چې د استخباراتي لوبو نه به غیر ژوند وکړي او یا د استخباراتو د لومو نه ځانونه خلاص کړي.»
باخبره سرچینو افغانستان انټرنشنل ته ویلي، چې د پاکستاني استخباراتو دا پلاوی د صلاح الدین رباني، عبدالرشید دوستم، عبدالرب الرسول سیاف، محمد محقق او کریم خلیلي په څېر شخصیتونو سره ویني.
د ترلاسه شویو معلوماتو له مخې، د دې غونډو موخه د طالبانو له سیاسي مخالفینو سره د پاکستان د تعاملاتو زیاتول دي.
د دې ترڅنګ په اسلام اباد کې د دې ډلو د سیاسي دفترونو د بیا پرانیستلو او همدارنګه د تحریک طالبان پاکستان په وړاندې په مبارزه کې د ګډې همکارۍ په اړه هم بحثونه کيږي.