په غزني کې د طالبانو امنیه قوماندانۍ ویاند خبر ورکړی چې د دغه ولایت په مقر ولسوالۍ کې د کابل-کندهار پر لویه لاره دوه مساپر وړونکو موټرو ټکر کړی، چې له امله یې درې تنه مړه او درې نور ټپیان شوي دي.
خالد سرحدي ویلي، چې په دې پېښه کې په دواړو موټرو کې درې تنه سپرلۍ مړه شوي دي. هغه زیاته کړې، د غزني په قره باغ ولسوالۍ کې د یوې بلې ټرافیکي پېښې له کبله بیا درې تنه ټپیان شوي دي.
طالبانو د دغو ټرافیکي پېښو لاملونه د موټر چلوونکو بې احتیاطي ګڼلې ده.
کابل – کندهار لویه لاره د هېواد په کچه یو له هغو ګنل کېږي، چې د ټرافیکي پېښو کچه پرې خورا لوړه ده او یو لامل یې دا هم ګڼل شوی، چې پر دغه لاره ټرافیکي نښې نشته.
همدا راز د یاد سړک د جوړیدو پر مهال قراردادي شرکتونو د سړک کېفیت جوړونې ته چندان پاملرنه نه ده کړې چې له کبله یې ډېری برخې ویجاړې شوي دي.
پر یاده لاره موټر چلوونکي شکایت کوي، چې پر سړک کندې کپرې خورا ډېرې دي او د طالبانو په ګډون یې پخواني جمهوري نظام هم رغولو ته چندان پاملرنه نه ده کړې.
د تېر جمهوري نظام پر مهال د کابل-کندهار پر لویه لاره د طالبانو له لوري ځمکني ماینونه ځای پر ځای شویو چې د هغې له کبله هم دغه سړک او پرې جوړ شوي پلونه ویجاړ شوي دي.
د ملګرو ملتونو د بشري چارو د همغږۍ دفتر ویلي، چې په افغانستان کې وروستیو ویجاړونکو سیلابونو ۲۲ کسان مړه کړي او ۱۶ نور یې ټپیان کړي. اوچا وايي، دغو سېلابونو د دغه هیواد کرنیزې ځمکې او زیربناوې هم زیانمنې کړې دي.
د ملګرو ملتونو د بشري چارو د همغږۍ دفتر تیره ورځ جمعه د (کب لسمه) په ایکس پاڼه لیکلي، چې د وروستیو ورښتونو او سیلابونو له امله ۲۲ کسان مړه او ۱۶ ټبیان شوي.
اوچا زیاتوي، چې سیلابونو په ټول هېواد کې پراخ زیانونه اړولي، د عامه وګړو د مرګ ترڅنګ یې ټولنې او زیربناوې اغېزمنې کړې، مالي زیانونه یې اړولي او د خلکو د ژوند چارې یې ګډې وډې کړې، چې د نورو وختونو پرتله یې افغانان ډیر اغېزمن کړي دي.
دغه سازمان همدا راز ویلي، چې بشري ادارې په فعاله توګه په افغانستان کې د وروستیو سیلابونو له امله زیانمنو شویو وګړو سره د مرستې لپاره کار کوي.
اوچا دا هم وايي، چې دغه اداره د خوراکي توکو، سرپناه، او طبي مرستو په ګډون د سملاسي مرستو په برابرولو تمرکز کوي.
بلخوا بیا د کډوالۍ نړیوال سازمان هم راپور ورکړی، چې وروستیو سیلابونو د افغانستان په ۱۳ ولایتونو کې له ۲۷۰ ډېر کورونه ویجاړ کړي دي.
د دغو کورونو ویجاړیدو ډیری کورنۍ بې سرپناه کړې، چې په زیانمنو شویو سیمو کې ډیری وګړي د ستونزو او ننګونو سره مخ دي. سیلابونو د پام وړ خلک بې ځایه کړي چې بیړنیو مرستو ته اړتیا لري.
تر دې مخکې د طالبانو د طبیعي پېښو پر وړاندې د مبارزې ادارې په افغانستان کې د وروستیو سیلابونو له امله د ۳۹ کسانو د مړه کېدو او ۴۴ د ټپي کېدو خبر ورکړی و.
دا شمیره د سیلابونو له امله رامینځته شوي دوامداره ویجاړتیا او د طالبانو د ادارې کمزورتیا په ګوته کوي، چې وضعیت لاهم خرابیږي.
د دغو سیلابونو اغیزې په افغانستان کې د بشري مرستو د زیاتوالي او د ناورین په وړاندې د ښه چمتووالي په بیړنۍ اړتیا ټینګار کوي.
د اقلیم اړوند روانو ننګونو ته په پام سره، دا مهمه ده چې دواړه ملي او نړیوالې هڅې پیاوړې شي، ترڅو د دې ډول افتونو اغیزې کمې شي او ډاډ ترلاسه شي چې اغیزمنې ټولنې اړین ملاتړ ترلاسه کوي.
د پاکستان د بهرنیو چارو وزارت د جمعې په ورځ له متحده ایالاتو وغوښتل، چې د افغان کډوالو د بیا مېشتیدو پر تګلارې وضاحت ورکړي. هغه له نړۍوالې ټولنې دا هم وغوښتل، چې په افغانستان کې د امریکا له خوا پرېښودل شویو وسلو ته پاملرنه وکړي.
د پاکستان د بهرنیو چارو وزارت ویاند شفق علي خان د اونیزې خبري ناستې پر مهال وویل: «متحده ایالاتو د کډوالو د منلو پروسه درولې ده، نو موږ د نور وضاحت په تمه یو.»
نوموړي ټینګار وکړ، چې پاکستان د امریکا د کډوالۍ دوسیو ته د مېشتو افغانانو په تړاو د هر ډول پرېکړې دمخه په دې تړاو سپیناوي او وضاحت ته اړتیا لري.
پاکستان سره له دې، چې د ولسمشر ډونالډ ټرمپ له خوا افغانستان کې د پاتې امریکایي نظامي تجهیزاتو د بېرته راټولولو غوښتنې ته ښکاره ملاتړ نه دی ښودلی، خو له نړۍوالې ټولنې یې وغوښتل چې دا مسله جدي وڅېړي.
نوموړي خبرداری ورکړ، چې یادې پاتې وسلې په پاکستان کې د ترهګریزو بریدونو لپاره کارول کېږي.
ښاغلي خان زیاته کړه: «نړۍواله ټولنه باید د دې ستونزې په حل کې مرسته وکړي.»
پاکستان له اوږدې مودې راهیسې اندېښنه لري، چې له ۲۰۲۱ کال وروسته د امریکایي ځواکونو تر وتلو وروسته خپلې وسلې پرېښودې او اوس د طالبانو له واکمنېدو وروسته په پاکستان کې ترهګریزې پیښې ډېرې شوي دي، خو اسلام اباد وایي، چې د دوی لومړني خبرداریو ته واشنګټن جدي پاملرنه ونه کړه.
د پاکستان د بهرنیو چارو وزارت ویاند وویل: «په افغانستان کې د امریکا پرېښودل شوې وسلې زموږ لپاره یوه جدي اندېښنه ده، ځکه دا وسلې ترهګرو ته په لاس ورغلي او د پاکستان دننه بریدونه پرې ترسره کېږي.»
نوموړي وویل، چې اسلاماباد دا مسله له امریکایي چارواکو سره شریکه کړې ده.
د ټرمپ حکومت او له طالبانو د خپلو پاتې وسلو راټولول
ولسمشر ټرمپ، چې دویم ځل واک ته ورسید یو ځل بیا یې د شاوخوا اوو میلیاردو ډالرو نظامي تجهیزاتو د بېرته راټولولو غوښتنه کړې.
دا تجهیزات چې په کې سپکې وسلې، مخابراتي وسایل او زغروال پوځي موټر شامل دي اوس د طالبانو لاس ته لوېدلي.
خو د دې تجهیزاتو بېرته راټولول یو لړ ستونزې لري، ځکه ډیری دا وسلې د افغانستان پخواني جمهوري نظام امنیتي ځواکونو ته سپارل شوې وې چې وروسته د طالبانو لاس ته ولوېدې.
د لوجیستیکي او ډیپلوماټیکي پیچلتیاوو له امله، دا کار یو لوی خنډ بلل کېږي.
پاکستانۍ ډان ورځپانې لیکلي که څه هم طالبانو د امریکا غوښتنې رد کړي او پر ځای یې له واشنګټن غوښتي، چې د داعش خراسان (ISIS-K) پر ضد د جګړې لپاره پرمختللې وسلې ورکړي، چې دا مسله سیمه ییز امنیت لا پیچلی کوي.
اسلاماباد سره له دې، چې د امریکا له پاتې وسلو اندېښنه لري، هڅه کوي چې د ټرمپ له دریځ سره ډېر نه نږدې کېږي، ځکه له دې وېره لري، چې دا کار به سیمه ییز کړکېچونه نور هم زیات کړي.
د افغان کډوالو د بیا میشتېدو پروګرام ځنډ
پاکستان له امریکا غوښتي، چې د افغان کډوالو د بیا میشتېدو پر پالیسۍ روڼتیا راولي. د بهرنیو چارو وزارت ویاند وویل: «متحده ایالاتو دا پروسه درولې ده، نو موږ د نور وضاحت په تمه یو.»
د ولسمشر ټرمپ له واک ته رسېدو وروسته دا یو له لومړنیو ګامونو و، هغه افغانان چې له امریکایي ځواکونو سره یې کار کړی و یا یې د بشري حقونو لپاره هلې ځلې کړې وې، د بیا میشتېدو پروګرام ځنډولی دی.
دغه بندیز نږدې ۲۵ زره افغانان، چې په پاکستان کې د امریکا د کډوالۍ د دوسیو د بشپړیدو په تمه اوسېږي او د طالبانو له لوري له ګواښونو سره مخ دي له سختو ستونزو سره مخ کړي دي.
تېره اونۍ د پاکستان د بهرنیو چارو وزیر اسحاق ډار وویل، که چیرې کوم افغان د امریکا د بیا میشتېدو شرایط پوره نه کړي، ښايي له خپل هېواده یې اوباسي.
ښاغلي ډار زیاته کړه: «که کوم هېواد دوی ته پناه ورنه کړي او که دا کسان د استوګنې قانوني اسناد ونه لري، نو ناقانونه ګڼل کېږي.»
د پښتونخوا ایالت په نوښار کې تېره ورځ په حقانیه مدرسه کې دننه چاودنې ته په غبرګون، ایران کې د افغانستان پخواني سفیر عبدالغفور لېوال پر ایکس پاڼه لیکلي، «هغه مار چې د نورو په خوړلو ښامار شوی وي، خامخا به ځان خوري.»
د پښتونخوا د نوښار ولسوالۍ په اکوړي سیمه کې د حقانیه دارالعلوم مدرسه کې دننه تېره ورځ د جمعې لمانځه پر مهال خونړۍ پېښې، د یادې مدرسې د مشر مولوي حامد الحق په ګډون ۸ تنه ووژل او ۱۷ تنه نور ټپیان کړل.
په دغې پېښې د نورو ترڅنګ طالبانو هم د خواشینۍ پیغامونه خپاره کړي وو.
ښاغلی لېوال، په تېرو دوه نیمو لسیزو کې په افغانستان کې ځانمرګو بریدونو ته، چې طالبانو یې مسوولیت اخیست په اشارې سره وایي، «د پاړوګر مرګ د مار څخه وي»
بلخوا بیا په افغانستان کې د پرځېدلي جمهورت د ملي امنېت شورا پخواني ویاند مولانا رحمت الله اندړ هم د مولوي حامد الحق وژل کېدو ته په غبرګون کې ویلي: «ملایان او طالبان د پاکستان په سیاست کې د قربانۍ ګډوري ( پسونه) دي، چېرته او څه وخت چې یې زړه شي قرباني کوي یې.»
مولانا اندړ، د وژل شوي حامد الحق، د افغانستان په اړه هغه پخوانیو څرګندونو ته ګوته نیسي چې ویلي وو، «په افغانستان کې جګړه جهاد دی، او تر هغې به جاري وي چې ترڅو پورې په کابل کې اسلامي حکومت نه وي راغلی.»
اندړ لیکلي چې، دا د هغو «یتیمانو، کونډو او بورو مېندو خېراوې دي چې لسګونه کاله حقانیه مدرسې د هغوی په خلاف د جهاد، انتحار او انفجار فتوا ورکړې وه.»
د اکوړه خټک حقانیه مدرسه یو له هغو مدرسو څخه ده، چې د طالبانو ګڼو غړو په کې زدهکړې کړې او یاده مدرسه د فکري مرکز په توګه یادوي.
طالبان د حقانيه مدرسي د پخواني مشر مولانا سمیع الحق او د هغه د زوی مولانا حامدالحق سره خورا نږدې اړیکي پاللې.
پر افغانستان د طالبانو له واکمنېدو څو میاشتې وروسته، د دغې ډلې د لوړو زدهکړو پخوانۍ وزیر عبدالباقي حقاني او یو شمېر نور طالبان د ۲۰۲۱ کال په ډیسمبر میاشت کې دې مدرسې ته لاړل.
د مدرسې مشر مولانا حامدالحق د ۱۴۰۲ کال په کب میاشت کې د یو شمېر نورو پاکستاني دیني عالمانو سره کابل ته سفر وکړ او د دغه سفر پرمهال یې د طالبانو د ریاست الوزرا د پخواني سیاسي مرستیال او او د کډوالو د اوسني وزیر مولوي عبدالکبیر په ګډدون یې د ځینو طالب چارواکو سره وکتل.
مولانا حامدالحق کابل ته د خپل سفر څخه شپږ میاشتې وړاندې په یوه خبرې غونډه کې د دغې مدرسې د اقتصادي ستونزو خبره کړې وه.
حامدالحق هغه مهال ویلي و، چې نور اقتصادي توان نه لري او که مرستې ورسره ونه شي ښايي دغه مدرسه وتړل شي.
ویل کېږي، چې د طالبانو د ریاست الوزرا پخواني سیاسي مرستیال مولوي عبدالکبیر د دغه ډلې د چارو ادارې ته هغه وخت امر کړی و، چې د مالیې وزارت سره په همږغې د یوې اوونۍ په جریان کې ۷ میلیونه افغانۍ په کابل کې د پاکستان د نشنل بانک له لارې د حقانیه مدرسې په حساب کې زیاتې کړي.
حقانیه دارلعلوم په ۱۹۴۷م کال د پاکستان د سیاسي پېدایښت څخه یو میاشت ورسته د مولوي عبدالحق په مشرۍ د پښتون مبارز خوشحال خان خټک په ټاټوبي اکوړي کې تاسیس شوه، په افغانستان کې د حقاني شبکې د بنسټګر مولوي جلال الدین حقاني په ګډون یې ډیری فارغانو په افغانستان، بنګله دیش، کشمیر او نورو هېوادونو کې حربي ماموریتونه ترسره کړي دي.
د نوبل سولې جایزې پښتنه ګټوونکې او د بشري حقونو فعالې ملالې یوسفزۍ مور او پلار یو ځل بیا د طالبانو له لوري د نجونو پر مخ د ښوونځیو او پوهنځیو دروازو تړل کیدل غندلي دي. هغوی له طالبانو غوښتي چې نور دا بندیزونه پای ته ورسوي.
د (کب ۱۱مه) ضیاالدین یوسفزي او تورپیکۍ یوسفزۍ پر اېکس پاڼه یو انځور خپور کړی، چې په اعتراضیه ډول یې لاسونو کې نیولو پاڼو باندې طالبانو ته په خطاب کې ویلي: «افغان نجونو ته د زده کړو حق ورکړئ.»
د ملالې پلار ضیاالدین یوسفری چې خپله هم د نجونو زده کړو یو منل شوی فعال دی وايي، «۱۲۶۰ ورځې کېږی چې طالبانو افغان نجونې له منځنیو زده کړو راګرځولې او اته سوه ورځې وشوې چې د پوهنځیو دروازې یې هم پر مخ بندې دي.»
هغه زیاته کړې، چې افغان نجونې په سختو حالاتو سلګونه اوږدې شپې او ورځې پرته له زده کړو تېرې کړي دي. یوسفزي ویلي، چې طالبانو له لوري نجونو پر زده کړو بندیز انساني جرم دی.
د ملالې یوسفزۍ مور او پلار تر دې مخکې هم پر افغان ښځو د طالبانو بندیزونه ننګولي وو.
ضیاالدین یوسفزی په په دې باور دی، چې طالبان د خپلې افراطي مفکورې له مخې د نجونو پر زده کړو او د ښځو پر کار بندیزونه لګولي او هغه تورونه یې ناسم ثابت کړي، چې ګوندې طالبان د پښتني دودونو له کبله داسې کوي.
نږدې دوه میاشتې وړاندې ملالې یوسفزۍ په اسلام اباد کې په «مسلمانو ټولنو کې د نجونو زده کړې» تر نامه لاندې د اسلامي هېوادونو په یو کنفرانس کې پر طالبانو توندې نیوکې وکړې او دا ډله یې د بشري حقونو سرغړونکي وبلله.
ملالې په یاد کنفرانس کې پر اسلامي هېوادونو غږ کړی و چې پر طالبانو فشار راوړي، څو په نجونو او ښځو روان بندیزونه ختم کړي.
سره له دې چې په کور دننه افغانانو او نړۍوالې ټولنه په پراخه توګه پر ښځو او افغان نجونو د ملا هبتالله سختدریځي بندیزونه غندلي او له همدې امله یې له یادې ډلې سره تعامل ځنډولی ملا هبتالله بیا هم خپلو سختدریځو فرمانونو ته زور ورکړی دی.
ویل کېږي په ښکاره توګه د طالبانو ترمنځ د نجونو زده کړې او د ښځو د کار حقونو پر مسلې بندیز د طالبانو ترمنځ لوی درځونه هم رامنځته کړي چې وروستۍ بېلګه یې د طالبانو د بهرنیو چارو مرستیال وزیر عباس ستانکزی دی.
هغه د خپل مشر د مفکورې خلاف څو څو خله د نجونو د زده کړو دفاع وکړه او دغه بندیزونه یې د طالبانو د رهبر شخصي چلند وګاڼه.
په خوست کې د عباس ستانکزي له څرګندونو وروسته ملا هبتالله د هغه د نیول کیدو امر وکړ؛ خو د بهرنیو چارو مرستیال وزیر یې وار لومړی کړ او له افغانستانه یې د نیول کیدو له ویرې پښې سپکې کړې.
ملا هبتالله او د کابل په ګډون په کندهار کې مېشته د هغه کړۍ به هېڅ ډول نه غواړي، چې پر نجونو او ښځو روان بندیزونه ختم کړي، بلکې وېره شته چې دا بندیزونه به لا ډېر شي.
د کارپوهانو په وینا؛ له همدې امله پر افغانستان بشري مرستې مخ په کمیدو دي او د هېوادونو په ګډون نړۍوالو مرستندویه بنسټونو هم افغانستان ته شاه کړې ده.
د متحدې جبهې مشر جنرال سمېع سادات وايي، چې د دوحې تړون او د ۵ زره طالب بندیانو خوشې کېدو افغان امنیتي ځواکونه له تکتیکي او رواني پلوه سخت وځپل.
د نوموړي په خبره: «کله چې د جمهوري نظام له خوا پنځه زره طالب بندیانو خوشې شول، دغه کار د طالبانو لپاره د مثبتې انګېزې لامل شوه.»
د متحدې جبهې مشر په وینا، د دوحې له تړون وروسته هغه قراردادیان چې د افغان پوځ وسلې او تجهیزات یې جوړول واېستل شول او تر هغه وروسته پرلهپسې دوه کاله پر پوځ وسلې بندې شوې او هر څه صفر ته ورسېدل.
جنرال سمېع سادات همداراز زیاته کړه، چې د دوحې تړون او د پنځه زره طالب بندیانو له خوشې کېدو وروسته افغان پوځ نه یوازې له وسلو او تجهیزاتو بې برخې شو، بلکې دغه وضعیت پر پوځیانو دومره ناوړه اغېز وکړ، چې له تکتیکي او رواني پلوه سخت وځپل شول.
نوموړي دغه خبرې د دوحې تړون له پنځه کلنۍ سره سم کړي دي.
د افغانستان د امنیتي ادارو پخواني مسوولان د افغان امنیتي ځواکونو د اوسني وضعیت لامل د دوحې تړون او تر هغه وروسته د امریکا او د متحدینو د مرستو د بندېدو لامل ګڼي، خو د ۱۴۰۱ کال په کب میاشت کې د افغانستان د بيارغونې لپاره د امریکا ځانګړي پلټونکي یا سیګار بیا په یوه راپور کې وویل، چې د مخکېني حکومت د پوځ د ړنګېدو او له نړۍوال پام څخه د غورځېدو یو لامل فساد و.
سیګار په دې راپور کې زیاته کړې وه، چې د تېرو شلو کلونو په لړ کې امریکا د مخکېني حکومت پر امنیتي او دفاعي ځواکونو ۹۰ میلیارد ډالره لګښت کړی دی، خو فساد د امنیتي ځواکونو وړتیاوې له منځه وړي دي.
د دوحې تړون او د ۵ زره طالب بندیانو د خوشې کېدو پرېکړه
پخواني ولسمشر محمد اشرف غني د ۲۰۲۰ کال د مارچ په ۱۰مه د افغان دولت او طالبانو ترمنځ دخبرو د پیل په مناسبت د دغې ډلې د بندیانو د عفوې او خوشي کولو اړوند فرمان لاسلیک کړ.
د طالب بندیانو د خوشي کولو موضوع سره له دې چې د افغان سولې په بهیر کې یوه مهمه خو جنجالي موضوع ده.
یاد شمېر بندیان د ځينو شرایطو پربنسټ خوشې شول، چې تر ټولو مهم شرط یې دا و، هغه طالب بندیان چې خوشي کېږي، لیکلې ژمنه به کوي چې د جګړې ډکر ته به نه ستنېږي، خو وروسته بیا داسې راپورونه هم خپاره شول چې ډېر شمېر خوشې شوي طالبان د جګړو لیکو ته ستانه شوي و.
له دې سره، د ۲۰۲۰ کال د فېبرورۍ پر وروستۍ نېټه د امریکا او طالبانو ترمنځ د دوحې د سولې تړون لاسلیک شو او له دې تړون سره باید د افغان دولت او طالبانو تر منځ د بین الافغاني خبرو په ترڅ کې د افغانستان پر راتلونکې پرېکړه شوې وای، خو داسې ونشول.
د امریکا او طالبانو ترمنځ په دوحه کې اوږدې خبري وشوې، خو په افغانستان کې د جګړې اور لا پسي تود شو، چې پایله کې یې لومړی د افغانستان بېلابېلو ولسوالیو او بیا ولایتونو یو په بل پسي سقوط وکړ.
پر دې سربېره، طالبان د خبرو له لارې نه، بلکي د زور له لارې د ۲۰۲۱ کال د اګست پر ۱۵ د دویم ځل لپاره افغانستان کې واک ته ورسېدل.
دا په داسې حال کې ده، چې د طالبانو ویاند ذبیح الله مجاهد د دوحيې د پنځمې کلیزې به مناسبت په یوه مرکه کې ويلي، چې له امریکا سره دغه تړون پای ته رسېدلی او دوی دا مهال د خپلو اصولو له مخي مخ ته ځي.
مجاهد زياته کړې، چې امریکا لا هم د دوحيې د تړون ځیني ژمنې نه دي عملي کړي.
