هندۍ ورځپاڼه: ښایي هند د طالبانو استازی له ډېپلوماټیک موقعیت پرته ومني
هندۍ ورځپاڼې «دکن» لیکلي، چې ښایي د نرېندرا مودي حکومت له طالبانو سره د اړیکو د پراخولو په موخه په ډهلي کې د افغانستان سفارت دې ډلې ته وسپاري.
هندۍ ورځپاڼې «دکن» لیکلي، چې ښایي د نرېندرا مودي حکومت له طالبانو سره د اړیکو د پراخولو په موخه په ډهلي کې د افغانستان سفارت دې ډلې ته وسپاري.
دغې ورځپاڼې راپور ورکړی، چې هند به د طالبانو استازی له ډېپلوماتیک موقعیت پرته ومني، خو په سفارت کې به د دې ډلې بیرغ و نه ځړېږي.
د راپور له مخې، دا پرېکړه تر هغه وروسته شوې چې د طالبانو د بهرنیو چارو وزیر امیر خان متقي په دوبۍ کې د هند د بهرنیو چارو وزارت له مرستیال ویکرام میسري سره ولیدل.
هندۍ ورځپاڼې «دکن» د هند دغه پرېکړه له طالبانو سره د تعامل لپاره د ډهلي اقدام بللی دی.
دغې ورځپاڼې همداراز لیکلي، چې د افغانستان سفارت به په رسمي توګه «د افغانستان د اسلامي جمهوريت» د استازولۍ په توګه فعالیت وکړي، خو ښایي د هند حکومت ډېر ژر د طالبانو استازی د دې سفارت د ریاست لپاره ومني.
سره له دې چې هند تراوسه په رسمي توګه په دې اړه څه نه دي ویلي، خو هندي چارواکو په دې وروستیو کې څو ځلې په دوبۍ او تهران کې له طالبانو سره کتلي او د دواړو لوریو ترمنځ یې د اړیکو د پراختیا په اړه خبرې اترې کړي دي.
دا په داسې حال کې ده، چې نن بیا د طالبانو د اطلاعاتو او کلتور وزارت د هنر او کلتور د مرستیال عتیق الله عزیزي په مشرۍ د دغې ډلې د بیرغ د درناوي او د استعمال پر لارو چارو ناسته شوې ده.
د راپورونو له مخې، نوموړي د طالبانو د بیرغ د کارولو او ساتلو لپاره د عامه پوهاوي غوښتنه کړې ده.
دا په داسې حال کې ده، چې څو ورځې مخکې هم ځیني راپورونه خپاره شوي و چې پکې راغلي و، هند به په راتلونکو اونیو کې د طالبانو یو جګپوړی استازی ومني، چې دا به له دې ډلې سره د اړیکو په پیاوړتیا او په سیمه کې د چین د نفوذ د مخنیوي لپاره د نوي ډهلي وروستی ګام وي.
د راپورونو له مخې، د طالبانو حکومت دوه احتمالي نوماندان ټاکلي چې په نوي ډهلي کې به د افغانستان سفارت اداره کړي.
بلومبرګ هم ویلي و، چې نوی ډهلی به د طالبانو دغه استازی په رسمي ډول د ډیپلومات په توګه ونه مني، خو یاد کس به په هند کې د افغانستان تر ټولو لوړپوړی استازی وي.
چارواکو ویلي، طالبانو ته به اجازه ورنه کړل شي چې د سفارت پر ودانۍ، رسمي مراسمو، یا ډیپلوماتیکو موټرو باندې خپل بیرغ وځړوي.
هندي چارواکو ویلي، نجیب شاهین چې شاوخوا ۳۰ کلن دی او دا مهال په دوحه کې د طالبانو په سفارت کې ډیپلومات دی، د نوي ډهلي لپاره تر ټولو احتمالي نوماند دی.
بل احتمالي نوماند شوکت احمدزی دی، چې اوسمهال د طالبانو د بهرنیو چارو په وزارت کې کار کوي.
د یادولو ده، چې چین د تېر کال په لړ کې لومړنی هېواد و چې د طالبانو یوه استازي ته یې رسمي ډیپلوماتیک اسناد ورکړل.
سره له دې چې تر اوسه هېڅ یوه هېواد د طالبانو حکومت په رسمیت نه دی پېژندلی، خو ځيني ګاونډي او د سيمې هېوادونه له دغې ادارې سره ډیپلوماتيکې اړيکي لري او د طالبانو له خوا معرفي کړل شوي ډيپلوماتان ېې هم منلي دي.
دا غونډه چې د جرمني د بهرنیو چارو وزارت تنظیم کړې وه، د افغان مدني ټولنې استازي، د بشري حقونو فعالان او نړیوال شریکان یې سره راټول کړل چې د طالبانو د ښځضد پالیسیو په اړه بحث وکړي.
د جرمني د بهرنیو چارو وزیرې انالېنا بیربوک په خپله کلیدي وینا کې د طالبانو نوي فرمان ته اشاره وکړه چې له مخې یې د کورونو د احاطې او پخلنځي شاوخوا دیوالونه باید هیڅ کړکۍ ونه لري.
هغې وویل، « طالبان د افغان ټولنې ۵۰ سلنه نفوس ته یو ټولنیز زندان جوړوي، یوازې د دې لپاره چې دوی ښځې دي».
په دې غونډه کې افغان ښځو ته موقع ورکړل شوه، چې خپلې کیسې له نړیوالو سره شریکې کړي.
د بشري حقونو وکیلانې، ژورنالېستانې، ښوونکې او ډاکترانې او هغه ښځې چې د طالبانو له خوا له عامه ژونده ایستل شوې دي، په دغو بحثونو کې شاملې وې.
بیربوک ټینګار وکړ چې جرمني افغان ښځې نهدي هیرې کړې او دا چې نړۍ به د دوی درد ته پاملرنه کوي. هغې وویل، جرمني به له طالبانو سره همکاري ونه کړي، خو بشري مرستې به دوام لري.
طالبان به ځواب وايي
جرمني له استرالیا، کاناډا او هالنډ سره یو ځای د ۲۰۲۴ کال په سپټمبر کې یوه نړیواله حقوقي هڅه پیل کړه چې طالبان له ښځو سره د تبعیض د هرې بڼې له منځه وړو کنوانسیون ته ځواب ویونکي وګرځوي.
بیربوک د هغو نړیوالو حقوقي ګامونو یادونه وکړه چې تر اوسه پورته شوي.
هغې د یوه افغان ډيپلوماټ د خبرو پخلی وکړ، چې دا د فرهنګي تفاوتونو یا دودونو مساله نهده. دا د انسانانو د یوځای ژوند کولو اساسي اصول دي».
بیربوک دا هم روښانه کړه چې هیڅ هېواد د ښځو د حقونو له کمزوري کېدو خوندي نهدی. هغې وویل چې حتاپه جرمني کې د ښځو حضور په پارلمان کې ۲۰ کاله شاته تللی.
هغې زیاته کړه، « د ښځو حقونه د ټولنې د حالت معیار دی. که موږ د افغانستان په څېر د بشري حقونو تر ټولو شدیدې سرغړونې له پامه وغورځوو، نو دا نورمال ګرځوو».
هغې زیاته کړه، « طالبان په ښکاره د ټولنې نیمایي برخه، یوازې د ښځو د ښځمنتیا له امله، د یو ټولنیز زندان په څېر جوړولو بوخت دي. د تیارو او چوپتیا، د یوازیتوب او ظلم یو زندان.یو زندان چې باید د نړۍ له سترګو پټ وساتل شي، موږ ښايي دا اصطلاحات وکاروو، ټولنیز محوه کول، د بشریت پر ضد جرمونه، جنسیتي ځورونه یا لکه څنګه چې ډېر خلک ورته د جندر اپارتاید وايي، خو حقیقت دا دی چې هېڅ یوه اصطلاح د دې جرمونو شدت نه شي څرګندولی».
طالبان یې غلې کوي، خو موږ د افغان ښځو غږ اورو
هغې وویل، « طالبان غواړي د ښځو غږونه خاموش کړي، خو موږ به یې واورو».
بېربوک د تیر کال په جولای کې د طالبانو د امر بالمعروف او نهی عن المنکر تر نوم لاندې محدودیتونو ته اشاره وکړه، چې د ښځو د عامه غږ اورېدل یې منع کړل او همدا میاشت یې یوه ښځینه راډیو بېګم وتړله.
هغې وویل، طالبان یو په بل پسې ښځې له ټولنې حذف کوي، خو زیاته یې کړه، چې جرمنی افغان ښځې نه هېروي.
بېربوک په خپلو خبرو کې زیاته کړه، چې جرمنی لا هم افغانانو ته بشري مرستې ورکوي، خو« له طالبانو سره له همکارۍ پرته، بلکې د نړیوالو مؤسساتو له لارې».
هغې جرمني ته تر خطر لاندې افغانانو د انتقال په اړه وویل، چې ځینې جرمنیان یې هم مخالفت کوي، خو ددې په باور دا سم کار دی او « دا یوازې د هغو خلکو د خوندي کولو خبره نه ده چې طالبان یې ځوروي، بلکې د جرمني د امنیت له پلوه هم مهمه ده».
هغې زیاته کړه، « ځکه موږ باید روښانه کړو چې د طالبانو رژیم خپل خلک وېروي او د ټولنې نیمایي برخه یې غلې کړې، موږ باید دا هم روښانه کړو چې دا رژیم نورو ته هم یو ګواښ دی ځکه موږ د دې خلکو او د نړۍ د امنیت، دواړو مسوولیت لرو، ځکه بشریت نهشي وېشل کېدای».
په ورته وخت کې بېربوک دا هم وویل، چې طالبان قانوني ځواب ویلو ته حاضرول یو اوږد او پېچلی بهیر دی، خو له سوریې سره د پرتلنې په رڼا کې یې زیاته کړه، چې صبر او مقاومت پایله ور کوي.
هغې وویل، چې دوی به پر طالبانو خپل ټول فشارونه وکاروي، چې یوه ورځ رڼا بېرته راشي او د ملیونونو افغانانو چوپ شوي غږونه د هرات، کندهار او کابل په کوڅو کې یو ځل بیا واورېدل شي او افغانې ښځې او نجونې بالاخره ازادې شي.
غونډه د نړیوالې همغږۍ په غږ سره پای ته ورسېده، په داسې حال کې چې نړۍ د مارچ اتمې یا د ښځو نړیوالې ورځې نمانځلو ته چمتو کېږي.
