ایران د ټرمپ لیک ترلاسه کړ
د ایران د بهرنیو چارو وزارت خبر ورکړی، چې د متحده عربي اماراتو د مشر ډیپلوماټیک سلاکار انور قرقاش تهران ته په خپل سفر کې د ټرمپ لیک ایران ته وسپاره.
د ایران د بهرنیو چارو وزارت خبر ورکړی، چې د متحده عربي اماراتو د مشر ډیپلوماټیک سلاکار انور قرقاش تهران ته په خپل سفر کې د ټرمپ لیک ایران ته وسپاره.
خو تر دې لږ وړاندې د ایران اسلامي جمهوري مشر علي خامنهيي ویلي و، چې د امریکا د ولسمشر ډونالډ ټرمپ لیک یې نه دی ترلاسه کړی.
نوموړی ویلي و، چې له ایران سره د خبرو اترو لپاره د ټرمپ خبرې «د عامه ذهنیت غلطول» دي.
د امریکا ولسمشر ډونالډ ټرمپ (د کب په ۱۷مه) ویلي و، چې د ایران اسلامي جمهوري مشر ته یې لیک استولی دی.
ډونلډ ټرمپ له فاکس بېزنس سره په مرکه کې زیاته کړې وه، چې له تهران سره هوکړې ته د رسېدو لپاره خبرې غوره بولي.
د ایران د بهرنیو چارو وزارت په خپلې خپره کړې خبرپاڼه کې ویلي، چې د متحده عربي اماراتو د مشر ډيپلوماټیک سلاکار انور قرقاش تېره ورځ د یوه لوړپوړي پلاوي په مشرۍ ایران ته رسېدلی او د دغه هېواد د بهرنیو چارو وزیر سیدعباس عراقچي سره یې لیدلي دي او د ټرمپ لیک یې ایران ته سپارلی دی.
خو په دغه خبرپاڼه کې د ټرمپ د لیک په تړاو نور جزییات نه دي ورکړل شوي.
په خبرپاڼه کې راغلي، چې دواړه لوریو په دغه لېدنه کې د دوه اړخیزو اړیکو او په سیمې او نړۍ کې د وروستیو بدلونونو په تړاو خبرې کړې دي.
هندي رسنۍ ټاېمز اف اېنډیا په خپلې یوې مقاله کې ټینګار کړی، چې پاکستان دا مهال د څلورو وسلهوالو ډلو د فعالیتونو له کبله له جدي امنیتي ناورین سره مخ دی چې د تېرو څو لسیزو پرتله تر ټولو خطرناک او بې ساری بلل کېږي.
یادې رسنۍ ویلي، چې په پاکستان کې د «ټيټيپي»، د پلوڅ بېلتون پالو، داعش خراسان څانګې او د افغان طالبانو غیر مستقیم نفوذ په یاد هېواد کې وسلهوالې شخړې زیاتې کړې دي.
که څه هم یادې ډلې جلا جلا موخې لري؛ خو په ګډه یې د پاکستان امنیت، اقتصاد او واکمني له ګواښ سره مخ کړې ده.
د نړۍوال ترهګرۍ شاخص د راپور له مخې، په ۲۰۲۴ کال کې په پاکستان کې د ترهګریزو بریدونو له امله مرګ ژوبله ۴۵ سلنه زیاته شوې ده.
د ۲۰۲۳ کال پرتله چې ۷۴۸ کسان وژل شوي وو، دغه شمېره په ۲۰۲۴ کال کې ۱۰۸۱ کسانو ته رسېدلې ده.
د افغان طالبانو رول؛ ټيټيپي ته خوندي پناه ځایونه ورکول
د ټاېمز اف اېنډیا د مقالې له مخې، که څه هم افغان طالبان په مستقیم ډول پاکستان نه په نښه کوي؛ خو د پاکستاني طالبانو له تحریک سره د مالي او لوژستیکي ملاتړ تورونه پرې لګول شوي دي.
دغه وسلهواله ډله چې له ۲۰۲۱ کال وروسته د طالبانو له واکمنۍ راهیسې زړوره شوې، په پاکستان کې یې خپل بریدونه چټک او پراخ کړي دي.
ډیورنډ کرښه د «ټيټيپي» جنګیالیو لپاره لوژستیکي مرکز ګرځېدلې.
د ملګرو ملتونو یوه وروستۍ څېړنه چې د ۲۰۲۵ کال د فبرورۍ میاشتې کې خپره شوې، ښيي چې افغان طالبانو «ټيټيپي» ته اجازه ورکړې چې په کونړ او ننګرهار کې خپل روزنیز کمپونه پرانیزي. همدا لامل دی، چې دغه ډله نه یوازې بیا تنظیم شوې؛ بلکې خپل مرګوني بریدونه یې هم زیات کړي دي.
د وسلهوالو ډلو همکاري؛ پاکستان ته څو اړخیز ګواښ
د هندي رسنۍ مقاله زیاتوي، اوس داسې ښکاري چې څلور وسلهوالې ډلې سره له دې چې جلا کار کوي؛ خو د پاکستان د امنیتي کمزورۍ له فرصته په ګټې اخیستو سره یې غیرمستقیمه همغږي رامنځته کړې او خپلو بریدونو ته یې زور ورکړی دی.
د پاکستاني طالبانو تحریک: په ۲۰۲۴ کال کې دغه ډله د ۵۵۸ کسانو د وژلو مسووله بلل شوې او ټولټال یې د ۴۸۲ بریدونه کړي دي.
دغه بریدونه چې له ۲۰۱۱ کال راهیسې تر ټولو لوړ شمېر دی، اکثره په خیبر پښتونخوا او د ډیورنډ کرښې ته څېرمه سیمو کې شوي.
د «ټي ټي پي» جنګیالي له افغانستانه په ازاده توګه پاکستان ته راوړي او چریکي بریدونه کوي.
د بلوچستان ازادۍ پوځ: دغه ډله د پاکستان د دولتي تاسیساتو، امنیتي ځواکونو او د چین-پاکستان اقتصادي دهلیز پروژو ته زیان رسوي.
د بلوچستان په یوه اورګاډي وروستی برید او د جنورۍ په میاشت کې په کوټه کې ځانمرګي برید چې ۲۵ کسان پکې ووژل شول؛ دا ثابته کړې چې بلوڅ بېلتون پاله ډله د پاکستان اقتصادي ګټو ته تاوان رسوي.
داعش خراسان څانګه: داعش خراسان هم خپل حضور په پاکستان کې پراخ کړی دی.
دغه ډله، چې د فرقهيي بریدونو لپاره بدنامه ده؛ (د فبرورۍ په ۲۸مه) یې د خیبر پښتونخوا په یوه دیني مدرسه کې ځانمرګی برید وکړ، چې ۶ کسان پکې ووژل شول او په وژل شویو کې د طالبانو ملاتړی یو مشهور دیني عالم مولانا حامد الحق هم شامل و.
افغان طالبان: که څه هم افغان طالبان په مستقیم ډول پاکستان ته ګواښ نه کوي؛ خو له «ټيټيپي» سره یې ملاتړ، د پاکستان امنیتي ستونزه لا پېچلې کړې ده.
اسلاماباد څو ځله له کابل غوښتي، چې د یادې وسله الې ډلې پر پټنځایونو عملیات وکړي؛ خو دغه غوښتنې تر اوسه بېځوابه پاتې دي، چې د دواړو هېوادونو اړیکې یې نورې هم ترینګلې کړې دي.
ټاېمز اف اېنډیا خبرداری ورکړی، که پاکستان د ترهګرۍ ضد ژوره تګلاره غوره نه کړي؛ نو دا به له سختې بې ثباتۍ، اقتصادي کړکېچ او ان د ټوټه کېدو له ګواښ سره مخ شي.
په مقاله کې خبرداری ورکړل شوی، که دغه سناریو رامنځته شي؛ نو د پاکستان او سیمې په ګډون د نړۍ امنیت ته جدی ګواښونه پېښولای شي.
د روسیې ولسمشر ولادیمیر پوتین د لومړي ځل لپاره د اوکرایني ځواکونو له خوا د سیمې د ځینو برخو د نیولو راهیسې د روسیې لویدیځې سیمې کورسک څخه لیدنه وکړه.
په روسي دولتي ټلویزیون پوځي یونیفورم کې څرګندیدونکي، پوتین د کورسک سیمې هغه کنټرول مرکز څخه لیدنه وکړه چې روسي پوځیان یې کاروي.پوتین د روسیې لوړپوړو پوځي چارواکو ته په وینا کې وویل: «په لنډ وخت کې دښمن باید کورسک سیمه کې چې لا تر اوسته دلته دفاعي اقدامات ترسره کوي، له پښو وغورځول شي او مات شي.»
پوتین د روسیې د پوځ لوی قوماندان والري ګراسیموف راپور واورید. هغه پوتین ته وویل چې په کورسک سیمه کې اوکرایني ځواکونه اوس محاصره شوي او په سیسټماټیک ډول یې تخریب روان دی.
د خبري اژانسونو د راپور له مخې، پوتین وویل چې روسي ځواکونو ته پکار ده چې سیمه له اوکرایني ځواکونو څخه په بشپړه توګه ژر تر ژره ازاده کړي.
پوتین وویل چې روسیه باید د کورسک په سیمه کې نیول شویو اوکرایني پوځیانو سره د جګړې له ډګره نیولو شویو ترهګرو په څېر چلند وکړي.
پوتین وویل: "هغه خلک چې په کورسک سیمه کې دي، هغه کسان چې دلته د ملکي وګړو پر ضد جرمونه ترسره کوي، هغه کسان چې زموږ د وسله والو ځواکونو، قانون نافذوونکو ادارو او ځانګړو خدماتو پر ضد مخالفت کوي، دا هغه خلک دي چې موږ باید خامخا د ترهګرو په توګه ورسره چلند وکړو."
هغه ریاته کړه چې روسیه هېڅ اراده نه لري چې د جینیوا کنوانسیونونه هغو بهرنیانو ته وغځوي چې د اوکراین په ملاټړ جګړه کوي.
د روسیې ولسمشر په داسې حال کې له کورسک څخه لیدنه کوي، چې تېره ورځ اوکراین په سعودي عربستان کې له امریکایي چارواکو سره خبرو کې له روسیې سره په ۳۰ ورځیني اوربند رضایت وښود. د امریکا د بهرنیو چارو وزیر ویلي، چې اوس به دا وړاندیز روسانو ته ورسوي، اوس نو توپ د مسکو په میدان کې دی.
خو له دې موافقې څو ساعته وروسته رویټرز د روسي سرچینو له قوله راپور ورکړ، چې ولادیمیر پوتین به په اوکراین کې د ۳۰ ورځني اوربند لپاره د امریکا وړاندیز ونه مني او زیاته یې کړه چې د اوربند په هر ډول تړون کې باید د جګړې په ډګر کې د روسیې پرمختګونه په پام کې ونیول شي او د مسکو اندیښنو ته رسیدګي وشي.
د ایران مذهبي مشر علي خامنه يي وایي، چې د امریکا د ولسمشر ډونالډ ټرمپ لیک یې نه دی ترلاسه کړی. نوموړی وایي، چې له ایران سره د خبرو اترو لپاره د ټرمپ خبرې «د عامه ذهنیت غلطول» دي.
خامنه همداراز زیاته کړه، چې ایران جګړه نه غواړي، خو د امریکا اقدام ته به سمدستي غبرګون ښکاره کړي.
علي خامنه یي د چهارشنبې په ورځ یو شمېر زده کړیالانو ته په خبرو کې وویل، چې د ډونالډ ټرمپ ګواښ چې که ایران له خبرو اترو ډډه وکړي، نو له نظامي انتخاب څخه به کار واخلي «غیر عاقلانه» وباله او خبرداری یې ورکړ، چې هر غلط اقدام چې امریکا وکړي د ایران له قاطع غبرګون سره به مخ شي.
هغه وویل: «که د امریکایانو او یا د هغوی د ملاتړو له خوا یو غلط اقدام هم ترسره شي، هغه څوک چې زیات زیان ویني، هغوی دي. موږ جګړه نه غواړو؛ خو که چېرې څوک اقدام وکړي، زموږ ځواب قاطع او حتمي دی.»
همدارنګه خامنه یي د لوېدیځو هېوادونو د اندېښنو په ځواب کې چې ایران ممکن د اټومي وسلې ترلاسه کولو ته ورسېږي، وویل: «دوی وایي، چې موږ نه پرېږدو ایران اټومي وسلو ته لاسرسی ترلاسه کړي، که موږ غوښتل چې اټومي وسلې جوړې کړو، امریکا نه شو کولای زموږ مخه ونیسي.»
خامنه یي وویل: «دا چې د امریکا ولسمشر وایي موږ چمتو یو چې له ایران سره خبرې وکړو او د خبرو اترو بلنه ورکوو، د نړۍ عامه د افکارو غلطول دي.»
هغه زیاته کړه: «د امریکا ولسمشر ادعا کوي چې ماته یې لیک استولی، خو ما نه دی ترلاسه کړی.»
خامنه یي ویلي، چې امریکا د خبرو اترو لپاره د چمتووالي اعلان کولو سره غواړي دا مفهوم رامنځته کړي چې «د خبرو اترو او سولې» لپاره تیار دی، خو تهران د خبرو اترو لپاره چمتو نه دی.
هغه وویل: «ایران ولې د خبرو اترو لپاره تیار نه دی؟ ځان ته وګورئ. موږ څو کاله خبرې وکړې، همدا کس چې خبرې بشپړې شوې، امضا شوې د مېز له سره یې واخیستې څېرې یې کړې. کله چې ښه پوهېږو چې دا سړی عمل نه کوي، نو څه خبرې وکړو؟
تر دې مخکې، د امریکا د ولسمشر ځانګړي استازي ادم بوهلر د اسلامي جمهوریت د اټومي پروګرام د له منځه وړلو لپاره د متحده ایالاتو او اسراییل ترمنځ د احتمالي همکارۍ اعلان وکړ.
د ټرمپ د ادارې دغه چارواکي د یکشنبې په ورځ (د کب ۱۹مه) له فاکس نیوز سره په مرکه کې وویل، چې د ایران د اټومي پروګرام د له منځه وړلو لپاره به د اسراییل او امریکا ترمنځ په همکارۍ کې کومه ستونزه نه وي.
هغه زیاته کړه: «دا زموږ لپاره ستونزمنه نه ده چې له اسراییل سره همکاري وکړو او د ایران اټومي توان له منځه یوسو. "موږ باید دا کار وکړو."
بلوڅ ازادۍ پوځ اعلان کړی چې د پاکستان د پوځ د عملیاتو په غبرګون کې یې ۵۰ پاکستاني امنیتي سرتېري وژلي دي. یادې ډلې ویلي، چې دا ګام یې د یرغمل شویو کسانو د تبادلې پر سر د خبرو اترو له ناکامۍ وروسته اخستی.
بلوڅ د ازادۍ پوځ په یوه اعلامیه کې وویل، چې د پاکستاني ځواکونو د درندو وسلو برید یې دفع کړی، خو درې جنګیالي یې له لاسه ورکړي دي.
د پاکستان پوځ وايي، چې ټول جنګیالي یې وژلي او ۱۹۵ برمته کسان یې خوشي کړي دي.
بلوڅ ازادۍ پوځ وژل شوي کسان «دښمن ځواکونه» بللي او ادعا یې کړې ده، چې د بلوڅ ملي محکمې له خوا د جنګي جنایتونو، توکمیزې تصفیې او د بلوچستان د طبیعي زېرمو د استحصال په تورونو محکوم شوي وو.
یادې ډلې ویلي، چې د پاکستاني بېپیلوټه الوتکو د تېرې شپې برید په غبرګون کې یې ۱۰ نور یرغمل شوي کسان هم وژلي وو او په تېرو دوو ورځو کې یې د جګړې پر مهال ۴۰ پاکستاني سرتېري وژلي دي.
بي اېل اې خبرداری ورکړی، چې که پاکستانی پوځ بل برید پیل کړي، نو پاتې شاوخوا ۱۵۰ یرغمل شوي کسان به ټول اعدام کړي.
دې ډلې اسلاماباد ته ۲۰ ساعته ضربالاجل ورکړی چې د بندیانو د تبادلې لپاره عملي ګامونه واخلي او که نه، له ټاکلي وخت وروسته به هر ساعت نور یرغمل کسان اعدام شي.
د پاکستان حکومت تر اوسه د دې وروستیو پرمختګونو په اړه رسمي غبرګون نه دی ښودلی.
بلوچستان، چې د پاکستان ستر، خو تر ټولو کم نفوسه ایالت دی، له اوږدې مودې راهیسې د بېلتونپالو د فعالیتونو شاهد دی. دا سیمه بډایه طبیعي زیرمې لري او د چین-پاکستان اقتصادي دهلیز (CPEC) له پرمختګ سره یې ستراتیژیک اهمیت زیات شوی.
پاکستاني چارواکي ادعا کوي چې یاغي ډلې له بهرني ملاتړه برخمنې دي، خو بلوڅ بېلتونپالو دا تورونه رد کړي دي.
د اتریش نوي حکومت اعلان کړی چې د کډوالو د کورنیو د یوځای کېدو پروسه به سمدلاسه ودرول شي، ځکه ویانا نوي راتلونکي کسان نور په مناسب ډول نه شي جذبولای.
لومړي وزیر کریستیان سټاکر، چې په محافظهکار اتریشي خلکو ګوند پورې تړلی، ویلي: « د اتریش ظرفیتونه محدود دي او له همدې امله مو پرېکړه وکړه چې د لا زیات بار وړلو مخه ونیسو».
د دغه نوي اقدام له مخې، هغه مهاجرین چې د خوندیتوب یا محافظت اجازه لري او نه شي شړل کېدای، نور نشي کولی خپلې کورنۍ له خپلو اصلي هېوادونو څخه اتریش ته راولي.
د اسوشیټېډ اژانس د رپوټ له مخې، نوی درې ګونی ایتلافي حکومت، چې خلکو ګوند، کیڼ سوسیال ډیموکراتان او د نیوس لیبرال ګوندونه پکې شامل دي، د مهاجرت کنټرولول خپله مهمه دنده ګڼي او ژمنه یې کړې چې د پناه غوښتنې لپاره به سخت نوي قوانین عملي کړي.
د بار کمولو هڅه
د حکومت د معلوماتو له مخې، تېر کال ۷،۷۶۲ کسان د کورنیو د یوځای کېدو له لارې اتریش ته راغلل، په داسې حال کې چې په ۲۰۲۳ کې دا شمېر ۹،۲۵۴ و. زیاتره نوي راغلي کسان ماشومان وو.
لومړي وزیر سټاکر وویل: « دا اقدام ځکه اړین دی چې د ښوونیز سیستم کیفیت، ادغام، او زموږ د ټول امنیت ساتل باید یقیني شي څو دا سیستمونه خپل فعالیت له لاسه ورنه کړي».
د کورنیو د یوځای کېدو د درولو پرېکړه اروپایي اتحادیې ته هم رسېدلې، خو حکومت دا نه ده څرګنده کړې چې دا بندیز به تر کومې مودې دوام وکړي.
د اتریش د کورنیو چارو وزیر ګرهارد کارنر ویلي: « له تېر دوبي راهیسې موږ د کورنیو د یوځای کېدو کچه په ښکاره توګه راټیټه کړې. اوس موږ قانوني بنسټ جوړوو، چې دا بندیز پایدار پاتې شي».
په ټوله اروپا کې پرکډوالۍ محدودیتونه
په ټولې اروپا کې حکومتونه هڅه کوي چې د مهاجرینو شمېر راکم کړي. دا بندیزونه له لس کاله مخکې حالت سره، چې جرمني او سویډن په پرانېستې غېږ له سوریې، افغانستان او عراق څخه له یو میلیون زیات مهاجر ومنل، ژور توپیر کوي.
د اروپایي اتحادیې کمیسیون وړاندیز کړی چې د «بیرته ستنولو مرکزونه» جوړ شي، څو د هغو کسانو د شړلو بهیر ګړندی کړي چې د پناه غوښتنې غوښتنلیکونه یې رد شوي دي.
تر اوسه پورې، یوازې ۲۰ سلنه هغه کسان چې د شړلو حکم لري، په حقیقت کې د اروپایي اتحادیې له خاورې ایستل شوي او دا نوی وړاندیز به د ۲۷ هېوادونو ترمنځ یو ګډ سیستم رامنځته کړي، چې د شړلو پروسه چټکه او اغېزناکه شي.