په سریلانکا کې د افغانستان پخواني سفیر او د بېځایه شویو نړۍوال سازمان مشر محمداشرف حیدري له نړۍوالې ټولنې او ډونالډ ټرمپ غوښتي، د هغو طالبانو په ګډون چې د افغانانو سره د روغې جوړې لېواله دي؛ د افغانانو ترمنځ د سولې خبرو اترو د بیا پیل ملاتړ وکړي.
نوموړي د افغانستان انټرنشل راډیو سره په مرکه کې ویلي، دغه خبرې اترې باید د یوه مشروع او پراخ بنسټه حکومت د جوړولو لامل شي چې د ملګرو ملتونو د منشور سره سم د افغانانو او نړۍوالې ټولنې لپاره د منلو وړ وي.
هغه وړاندې د افغانانو د کډوالېدو په اړه وایي، په افغانستان کې د بشري ناورین له امله افغانان خپل هېواد پرېږدي.
هغه زیاته کړې، چې سیاسي بې ثباتۍ، امنیتي ننګونې، بد اقتصادي وضعیت او له بشري حقونو سرغړونې هغه لاملونه دي، چې هره ورځ زرګونه افغانان او په ځانګړې توګه ښځې او ځوانان هېواد پېښودو ته اړ باسي.
هغه وړاندې وایي، تر هغه چې د افغانستان د شته ننګونو اصلي لاملونه حل نشي؛ ناورین به دوام ومومي.
هغه ټینګار وکړ، چې د دوامداره حل پرته به لا ډېر افغانان اړ شي چې خپل هېواد پرېږدي چې دا به د بشري ناورین د لا زیاتوالي لامل شي.
هغه وایي، چې د افغانستان د ټیکاو لپاره د دغو ستونزو حل اړینو اقداماتو ته اړتیا لري.
د افغانستان د ښځو فوټبال ملي لوبډلې پخوانۍ لوبډلمشره خالده پوپل وايي، فوټبال یوازې یوه لوبه نه ده؛ بلکې د طالبانو پر ضد د مبارزې او د ښځو د حقونو د غوښتلو یوه لاره ده.
خالدې پوپل دغه څرګندونې د اېټالیې په میلان ښار کې د «نویو زړورو اتلانو» په نامه یوې غونډې ته کړې دي.
د ښځینهو د فوټبال ملي لوبډلې دغه غړې په خپله وینا کې ویلي، له هغه وخت راهیسې چې طالبان واک ته رسېدلې؛ ښځې له سختو محدودیتونو سره مخامخ شوې، نجونې ښوونځیو ته نه پرېښودل کېږي، لوبغالي د ښځو پر مخ تړل شوي او هر ډول ټولنیز فعالیتونه پرې بند شوي دي.
هغې زیاته کړه:« دا هر څه د دې لپاره کېږي، چې طالبان غواړي ښځې له ټولنې وباسي او غږ یې دب کړي».
خالده پوپل وایي، که څه هم یو شمېر افغان ښځې له هېواده وتلې دي؛ خو دا مانا نه لري چې مبارزه یې پای ته رسېدلې ده.
هغې وویل:« مقاومت یوازې په جګړه کې نه وي؛ بلکې هر ځای، ان د فوټبال په ډګر کې هم مبارزه کولای شو».
د ملي لوبډلې د دغې پخوانۍ لوبډلمشرې په بارو، فوټبال د افغان نجونو لپاره یوازې د ساعت تېرۍ وسیله نه وه؛ بلکې دا ورزش د هغوی د زړورتیا، خپلواکۍ او غږ پورته کولو یوه لاره و، خو طالبانو پر ښځو دغه لوبه هم بنده کړې ده.
هغې په ټینګار سره وویل، چې طالبانو د ښځینه فوټبالرانو لوبډلې ختمې کړې، ښځینه ورشکارانې یې وېرولي او له همدې امله ځېنې نجونې اړې شوې چې له خپل هېواده بهر د کډوالۍ ژوند غوره کړي.
خالدې پوپل اندېښنه ښوولې، چې د طالبانو تر واک لاندې په افغانستان کې د ښځو وضعیت لا هم خراب دی.
د هغې په خبره، د دوی پېغام روښانه دی او طالبان نشي کولای چې په دغو روانو بندیزونو د ښځو ارادې ماتې کړي؛ بلکې په کور دننه او بهر به د دغو بې عدالتیو پر وړاندې مبارزې روانې وي.
طالبانو نه یوازې پر فوټبال بلکې د کرېکټ په ګډون پر نجونو د ټولو ورزشي لوبو بندیزونه لګولي دي.
نږدې میاشت وړاندې په اسټرالیا کې د افغانستان د ښځینهو کرېکټ لوبډلې یو ځل بیا ځان راښکاره کړ او په جلاوطنۍ کې یې له ورزشي کلب سره سیالي هم وکړه.
طالبانو د خپلو افراطي بندیزونو له کبله په افغانستان کې د ورزش تر څنګ پر نجونو او ښځو د کار تر څنګ د زدهکړو په برخه کې هم پراخ بندیزونه لګولي دي.
د طالبانو دغه سختدریځي په هېواد دننه او د نړۍوالې ټولنې له لوري له توندو غبرګونونو سره مخ شوې؛ خو ملا هبت الله بیا هم خپلې سختدریځۍ ته دوام ورکړی دی.
د ملګرو ملتونو د بشري حقونو ځانګړي راپورورکونکي ريچارډ بېنېټ له افغانستان انټرنشنل سره په یوې مرکه کې ویلي چې د روم له اساسنامې څخه د طالبانو د وتلو پرېکړه به د دغې ډلې د لوړپوړو چارواکو په تړاو د هاګ نړۍوالې محکمې پر څېړنې اغېز ونهلري.
بېنېټ زیاته کړې چې د هاګ محکمې څارنوال د طالب چارواکو په هکله د بشريت پر وړاندې د جرمونو د یوې دوسیې پر څېړنې لګیا دی او د افغانستان له هغه تړون څخه د یادې ډلې وتل چې پخواني دولت منلی و، د دې څېړنې بهیر نه شي درولای.
نوموړي په خپلې مرکې کې وویل: «د هغه څه پر بنسټ چې د نړۍوالې جزايي محکمې لوی څارنوال اعلان کړی، ډېر ژر به د یو شمېر طالب چارواکو د نیولو امر صادر شي.»
هغه زیاته کړه: «دا لا روښانه نه ده چې د هاګ څارنوال به څوک په نښه کړي یا په دغه نوملړ کې څوک شامل دي. موږ باید انتظار وکړو او وګورو چې څه پېښېږي.»
ریچارډ بېنېټ د طالبانو د استدلال د ردولو ترڅنګ ویلي چې افغانستان په دغې اساسنامې کې د یوه غړي هېواد په توګه شامل شوی، نه د یو ځانګړي حکومت په توګه.
هغه ټینګار کړی چې طالبان اوس د افغانستان د خاورې کنټرول په لاس کې لري او مکلف دي څو د دغه هېواد نړۍوالو مکلفیتونو ته غاړه کېږدي.
ورته مهال، د ملګرو ملتونو د بشري حقونو ځانګړي راپوروروکونکي د طالبانو ترمنځ خپلمنځي اختلافاتو ته په اشارې ویلي، چې دا ډله یو موټی نه ده او په وینا یې، په کندهار کې د طالبانو مشر ملا هبتالله خپل نظرونه لري، خو د دغې ډلې ځينې نور چارواکي په ځانګړې توګه د نجونو زدهکړو په تړاو ښايي نور نظرونه ولري.
همداراز، هغه د طالبانو د امربالمعروف او نهی عنالمنکر قانون په تړاو ویلي چې دغه قانون نه یوازې ښځینه، بلکې نارینه هم اغېزمنوي او زیاتوي چې دغه قانون د نارينهوو پر جامو او ږېرې د څارنې ترڅنګ پر رسنيو او خبريالانو يې هم پراخې اغېزې کړي دي.
بېنېټ خبرداری ورکړی چې طالب چارواکي په تدریجي او سېسټماټیک ډول د شریعت یو ځانګړی تفسیر تحمیلوي او زیاته یې کړه: «دا ډله یو ځانګړی پلان لري او د کلونو په اوږدو کې یې په تدریجي ډول پلي کوي.»
هغه منلې چې د طالبانو په زندانونو کې له ښځو سره د جنسي تېري په تړاو یې د افغانستان انټرنشنل راپور لیدلی او د دغو جرمونو په مستندولو کې یې د رسنیو د مهم رول ترڅنګ د بشري حقونو د وضعیت د دوامداره څارنې پر اړتیا ټینګار کړی دی.
د یادونې ده چې د نړۍوالې جزایي محکمې لوی څارنوال کریم خان د تېرې سلواغې میاشتې په څلورمه اعلان کړی و چې د طالبانو د مشر ملا هبتالله او د دغې ډلې د قاضيالقضات عبدالحکیم حقاني د نیولو غوښتنه یې دغې محکمې ته وړاندې کړې ده.
د افغانستان د مقاومت په نوم د طالبانو مخالفې جبهې د پاکستان په بلوچستان ایالت کې پر جعفر اېکسپرېس رېلګاډي د بلوڅ بېلتونغوښتونکو د وړمې ورځې برید او د مسافرو برمتهکېدل غندلي دي.
د نوموړې جبهې د بهرنیو اړیکو رییس علي میثم نظري د چهارشنبې په ورځ (د کب ۲۲مه)د خپلې اېکسپاڼې له لارې په یوه بیان کې طالبان د سیمې د روانې ناامنۍ مسوول بللي دي.
هغه لیکلي دي: «موږ د پاکستان په بلوچستان ایالت کې پر جعفر اېکسپرېس مسافروړونکي رېلګاډي ترهګریز برید په کلکه غندو او له پاکستاني ولس او د قربانیانو کورنیو سره خپله ژوره خواخوږي شریکوو.»
نظري وايي، په سیمه او ټوله نړۍ کې ترهګریزو فعالیتونو په ۲۰۲۱ کال کې د طالبانو له واکمنېدو وروسته ډېر شوي، ځکه چې دغې ډلې په افغانستان کې له ۲۱څخه ډېرو ترهګریزو سازمانونو ته پټنځایونه ورکړي، څو په بېلابېلو هېوادونو کې بېثباتۍ ته لمن ووهي.
هغه ټینګار کړی چې د دغه ناورین د ختمېدو یوازینۍ حللاره د ازادۍ لپاره د افغانانو د مبارزې او د یوه «ډېموکراټیک او عادلانه افغانستان د جوړونې ملاتړ» دی.
د افغانستان د مقاومت په نوم د طالبانو مخالفه جبهه دا څرګندونې داسې مهال کوي، چې له دې څو ساعته مخکې د پاکستان پوځ ویاند احمدشریف چوهدري ادعا کړې وه، چې د برمتهشویو کسانو د نیولکېدو دغه پلان په افغانستان کې د بلوڅ بېلتونغوښتونکو لهخوا جوړ او هدایت شوی دی.
نوموړي د بلوڅ بېلتونغوښتونکو د دغه برید په تړاو د نورو جزیاتو له ورکولو پرته ویلي، چې ټول وسلهوال په سیمه کې وژل شوي، خو زیاته یې کړه چې ځانګړي ځواکونه لا هم په سیمه کې لګیا دي تصفیه او د چاودېدونکو توکو څېړنه کوي.
د افغانستان د بیارغونې لپاره د امریکا ځانګړې څارونکې ادارې (سیګار) په یوه نوي راپور کې ویلي، چې پر مرستهرسوونکو بنسټونو د نږدې څارنې د نشتوالي له امله طالب چارواکو د بهرنیو مرستو د وېش په بهیر کې لاسوهنه کړې او په ځینو مواردو کې یې دا مرستې پر خپلو کسانو وېشلې دي.
سیګار په خپل راپور کې د نړۍوالو بنسټونو هغه اندېښنې چې ګواکې طالبانو د ښځو لپاره د مرستو لاسرسی له خنډ سره مخ کړی، منلې دي.
د راپور پر بنسټ، طالب چارواکو په ځینو مواردو کې د ښځو پر وړاندې د مرستو د وېش مخه ډب کړې او له موسسو یې غوښتي، چې دغه مرستې د ښځو نارینه خپلوانو ته وسپاري.
د سیګار دغه راپور د مرستو په وېش کې د طالبانو لاسوهنه منلې، خو د ناوړه ګټېاخیستنې کچه یا د مرستو په وېش کې یې د دغې ډلې د لاسوهنې سیمه مشخصه کړې نهده.
د افغانستان د بیارغونې په برخه کې د امریکا ځانګړې څارونکې ادارې د راپور له مخې، د طالبانو لاسوهنه تر ډیره حده د دغې ډلې نږدې کسانو ته د مرستو وېش پورې محدوده ده.
همداراز د نوموړې ادارې په راپور کې راغلي، چې د طالبانو د کار او ټولنیزو چارو وزارت له یوې ادارې څخه غوښتي څو د دغه وزارت د مرستو د څارنې ټیمونو د سفر لګښتونه ورکړي.
د طالبانو د کار او ټولنیزو چارو وزارت هغې ادارې ته چې سیګار یې په خپل راپور کې نوم نه دی ښودلی، ویلي چې له یو شمیر افغان کډوالو سره په خپلو نویو سیمو کې د ژوند پیلېدو لپاره مرسته وکړي.
سیګار لیکلي، که څه هم هغه رسمي بنسټونه چې د امریکا د خیریه مرستو د وېش مسؤلیت لري، لکه د امریکا نړۍواله پراختیايي اداره د مرستو وېش د څارنې او د طالبانو د لاسرسي د مخنیوي لپاره میکانیزمونه او پروتوکولونه لرل؛ خو په ځینو مواردو کې د دغو ادارو عمليکېدل جدي نه دي نیول شوي او د ملګرو ملتونو په څېر له همکارو بنسټونو څخه د مرستو په برخه کې د دغې ډلې د لاسوهنې د څارنې او راپور غوښتنه نهده شوې.
سیګار دغه راز زیاته کړې ده: «اوس د امریکا دولت لپاره دا ستونزمنه ده چې د متحدهایالاتو لهخوا له تمویل شويو مرستو پروژو څخه د طالبانو د ناوړه ګټېاخیستنې کره معلومات ترلاسه کړي چې د دغه هېواد د مالیهورکوونکو د پیسو د خونديتوب لپاره لازم دي.»
د افغانستان د بیارغونې لپاره د امریکا ځانګړې څارونکې اداره یا سیګار دا راپور وروسته له هغې خپروې، چې څه موده مخکې د ملګرو ملتونو د بشرپاله چارو د همغږۍ دفتر په افغانستان کې د طالبانو لهخوا د نړۍوالو بنسټونو په مرستو کې د لاسوهنې خبر ورکړی و.
متحدهایالات چې د افغانستان د بشرپاله او پراختیايي مرستو ترټولو لوی تمویلونکی بلل کېږي، په تېرو درېیو کلونو کې یې د طالبانو تر کنټرول لاندې دغه هېواد سره درې مېلیارده ډالر مرسته کړې ده
د یادونې ده چې پر امریکا د ډونالډ ټرمپ له واکمنېدو وروسته نوموړي د بهرنیو مرستو په اړه یو اجراییوي فرمان لاسلیک کړ او دغه فرمان له مخې د متحدهایالاتو لهخوا د افغانستان په ګډون په ټوله نړۍ کې د مرستو د رسونې بهیر ودرېده.
ازادۍ جبهې ادعا کړې، چې د کندوز ښار د څلورمې حوزې په شاوخوا سیمه کې یې د طالبانو د امربالمعروف د مشر ملا نجیب غفوري په استوګنځي برید کړی، چې په پایله کې یې د نوموړي دوه ساتونکي وژل شوي او دوه نور ټپيان دي.
د ازادۍ جبهې د خپلې اېکسپاڼې له لارې په یوه بیان کې ویلي، چې دوی تر دې مخکې د روژې میاشتې د درناوي په پار پر طالبانو پوځي عملیات درولي و، خو زیاتوي چې د خلکو پر وړاندې د طالبانو د ناوړه چلند له امله بېرته لاس پهکار شوي دي.
نوموړې جبهې د خپلو سیمهییزو استخباراتي سرچینو په حواله ویلي، چې طالبان د روژې په میاشت کې هم په کابل، تخار، بدخشان، کندوز، پروان، پنجشېر او کاپیسا ولایتونو کې له خلکو په ځانګړې توګه ښځو او ځوانانو سره ناوړه چلند کوي.
د یادې جبهې په وینا، ننني عملیات یې د کندوز ښار د ملکيانو د ځورونې په ځواب کې د طالبانو د امر بالمعروف د مشر پر وړاندې ترسره کړي، چې په پایله کې یې د ملا نجیب دوه ساتونکي وژل شوي او دوه نور ټپیان دي.
د افغانستان د ازادۍ جبهې ویلي، چې په کندوز کې د طالبانو د امربالمعروف مشر په اړه تر اوسه پورې کره معلومات نه دي ترلاسه شوي.
دا په داسې حال کې ده، چې د افغانستان د ازادۍ جبهې د خپل سیاسي او نظامي فعالیت د درېیمې کلیزې په مناسبت راپور کې ویلي و، چې تېر کال یې د طالبانو پر وړاندې ۸۷ بریدونه کړې دي.
دغې جبهې ادعا کړې وه، چې په دغو بریدونو کې یې د ۲۲۹ طالبانو په ګډون د هغوی ځیني مشران وژلي او ۱۶۶ نور ټپیان کړي دي.
بلخوا، د طالبانو د یادې مخالفې جبهې په دغو عملیاتو کې د دغې جبهې ۱۳ غړي هم وژل شوي دي.
