طالبان: د ټاپي نللیکې د رغیدو چارې تر څوارلس کیلومترو رسېدلي دي
د طالبانو د کانونو او پېټرولیم وزارت په یوې خبرپاڼه کې ویلي، چې په هرات ولایت کې د ټاپي پروژې چارې نږدې څوارلس کیلومتره بشپړې شوې او لا هم په چټکۍ سره روانې دي.
د طالبانو د کانونو او پېټرولیم وزارت په یوې خبرپاڼه کې ویلي، چې په هرات ولایت کې د ټاپي پروژې چارې نږدې څوارلس کیلومتره بشپړې شوې او لا هم په چټکۍ سره روانې دي.
په خبرپاڼه کې راغلي، چې د نللیکې تر څنګ په تور غونډۍ ښارګوټي کې د یوه ۳۳متره پول د جوړیدو او د یادې نللیکې د کارکوونکو لپاره د استوګنیز کمپ د جوړیدو چارې هم روانې دي.
د ټاپي د ګازو نللیکه د افغانستان له لارې منځنۍ اسیا له پاکستان او هند سره نښلوي.
د پهلګام له برید وروسته هند په یوه تازه اقدام کې د پاکستان لپاره خپل هوايي حریم وتاړه. تر دې څو ورځې وړاندې پاکستان هم د هندي الوتکو لپاره خپل هوايي حریم تړلی و.
د پاکستان تر دغې پرېکړې وروسته له شمالي هند څخه لویدیځ ته د نړۍوالو الوتنو لپاره اوږد واټن هم خلکو ته سرخوږی جوړ کړی او ځیني شرکتونه د الوتکو لپاره د سون توکو د لوړ لګښت ستونزو سره مخ دي.
د ملګرو ملتونو پراختیایي پروګرام په یوه تازه راپور کې خبرداری ورکړی، چې که څه هم د افغانستان اقتصاد یو څه وده کړې، خو په خبره یې، چې دغه هېواد لا هم د ژور ټولنیز او اقتصادي ناورین پر لور روان دی.
خبر زیاتوي، چې له همدې امله د نا انډولۍ کچه لوړه شوې، کلیوالي سیمې او ښځې یې ډېرې اغېزمنې کړې دي.
په راپور کې ویل شوي، افغانستان له ۲۰۱۹ کال راهیسې د لومړي ځل لپاره د ۲.۷ سلنه اقتصادي ودې شاهد و، چې دا پرمختګ هم ډېر کمزوری بلل شوی.
راپور کاږي، چې د ۲۰۲۴ کال د لومړیو ۹ میاشتو لپاره د افغانستان د سوداګرۍ کسر ۶.۷ میلیارده ډالرو ته رسېدلی، او په وینا یې، حال دا چې د تېر کال په ورته موده کې دا شمېر ۵.۱ میلیارده ډالره و.
راپور وايي، دغه زیاتوالی د کورني تولید د ودریدو، د کاري فرصتونو د کمښت، پر وارداتو او نړۍوالو مرستو د اقتصادي تکیې له امله رامنځته شوی دی.
راپور ښيي، چې په ۲۰۲۴ کال کې د طالبانو تر واک لاندې شاوخوا ۷۵ سلنه افغانان د ژوند د بسنټیزو اړتیاوو له نه پوره کیدو څخه کړیږي، چې دا شمېر د تېر کال په پرتله شپږ سلنه لوړ شوی دی.
د ملګرو ملتونو راپور وايي، چې خلکو ته د مناسبو سرپناوو، روغتیایي خدمتونو او اړینو توکو لاسرسی کم شوی دی. همدا راز افغانان د اقتصادي او اقلیمي بدلونونو پر وړاندې زیان منونکي شوي هم دي.
د راپور د معلوماتو له مخې، ښځو لهخوا د کورنیو سرپرستي، د کلیوالي سیمو اوسېدونکي او داخلي بې ځایه شوي کسان تر ټولو زیات د عوایدو او لګښتونو له کمښت سره مخ دي.
وايي، له هرو لسو څخه نهو کورنیو ویلي، چې اړ شوي خپل ورځني لګښتونه کم کړي. دې کار د دوی د مقاومت توان کم کړی او د غربت لا ډېریدو ته یې لاره. اواره کړې ده.
د ملګرو ملتونو راپور دا هم وایي، چې پر نجونو او ښځو د زده کړو تر څنګ د کار محدودیتونو جنسیتي توپیرونو لا زیات کړي او ښځې له ټولنیز ژونده نورې هم شاته پاتې شوې دي.
د ملګرو ملتونو د سرمنشي مرستیالې او د UNDP د اسیا او ارام سمندر لپاره سیمه ییزې مشرې کاني ویګناراجا ویلي: «زموږ نوې شمېرې ښيي، چې د افغانستان خلک لا هم د لوړ کچې زیان سره مخ دي او دا حالت په ځانګړي ډول د ښځو او نجونو لپاره اندېښمنونکی دی.»
په افغانستان کې د UNDP استازي سټېفن روډرېکس هم وايي: «یوازې بشري مرستې بسنه نه کوي. موږ باید د اوږدمهاله او دوامداره اقتصادي او ټولنیزو حل لارو لټه وکړو. د ښځو پر وړاندې محدودیتونه باید لېرې شي، څو د هغوی بشري حقونه خوندي شي او اقتصادي وده بېرته راژوندۍ شي.»
راپور کې له نړۍوالې ټولنې غوښتل شوي، چې د ښځو کاروبارونه، کوچني او متوسط شرکتونه، د کرنیزې چارې او د ټولنیز ملاتړ پروګرامونه تقویه کړي.
دا راپور داسې مهال خپرېږي چې د افغانستان په بېلابېلو برخو کې طالبانو د خپلې سختدریځۍ له مخې سخت بندیزونه لګولي دي او له همدې کبله د ګاونډیو هېوادونو په ګډون نړۍواله ټولنه لا هم دغه ډله په رسمیت نه پېژني.
د سیاسي چارو کارپوهان په دې باور دي، چې په افغانستان کې د لوږې او اقتصادي کړکېچ روان حالت د طالبانو د سختدریځه تګلارو زېږنده ده او که دا ډله خپلو کړنو ته همدا ډول دوام ورکړي، نو ښايي افغانان د لوږې له لا سختو څپو سره مخ شي.
د طالبانو د بندیزونو او محدودیتونو له کبله ډېری نړۍوالو مرستندویه ادارو په افغانستان کې خپل دفترونه تړلي او د بشري مرستو کچه هم د پخوا پرتله د پام وړ راکمه شوې ده.
هند په دغه هېواد کې د پاکستاني فلمونو او ډرامو دوو مشهورو اداکارو هانیه عامر او ماهره خان انسټاګرام پاڼې وتړلې. په هند کې د دغه دوو مشهورو اداکارو مینهوال تر دې وروسته د دوی پاڼې او فعالیتونه نشي څارلی.
هانیه عامر تازه په یوه هندي فلم کې راڅرګندېده؛ خو د کشمیر له کړکېچ وروسته د نوموړې دغه پروژه لغوه شوه او هند په باليووډ سینما کې د پاکستاني اداکارو په کار یو وار بیا بندیز ولګاوه.
تر دې وړاندې په پاکستان کې د هند د ځینو خبري اژانسونو وېب پاڼې له کاره لوېدلې وې او د وي پي اېن پرته یې نه پرانیستلې.
د بنو پولیس وايي، چې تیره شپه د پښتونخوا په بنو کې له وسله والو سره په مخامخ نښته کې د ترهګرۍ ضد څانګې درې پولیس وژل شوي او یو ټپي دی. پولیس وايي، په دغه نښته یو وسله وال هم وژل شوی دی.
پولیسو ځايي خبریالانو ته ویلي، چې دغه وسله وال د ټي ټي پي اړوند وو او دوی په سیمه کې د وسله والو د لټون عملیات پیل کړي.
په داسې حال کې چې افغانستان له یوه سیاسي بنبست او بشري ناورین سره لاس او ګرېوان دی، د تېر نظام د ملي امنیت پخواني رییس رحمتالله نبیل له افغانستان انټرنشنل سره په تازه مرکه کې د طالبانو او د هغوی ملاتړو استخباراتي شبکو په اړه جدي څرګندونې کړې دي.
نبیل چې د افغانستان په امنیتي چارو کې فعاله ونډه لرلې، طالبان د سولې او ټیکاو د استازو پر ځای یو وارداتي پروژه بولي.
نوموړي د چهارشنبې په ورځ له افغانستان انټرنشنل سره په مرکه کې وویل، چې طالبان د نړۍوالو او سیمهییزو استخباراتو د ستراتیژیکو موخو لپاره کارول کېږي.
رحمتالله نبیل په خپلو خبرو کې په ډاګه کړه، چې طالبان د افغانستان د خلکو د ارادې او ملي هویت استازیتوب نه کوي، بلکې د پاکستان د استخباراتي ادارې (ISI) د اوږدمهاله ستراتیژیو یوه برخه دي.
نوموړي زیاته کړه، طالبان د یوه مذهبي تحریک له موقفه اېستل شوي او اوس یو خالص امنیتي-استخباراتي پروژه ده.
د هغه په باور، دا ډله د افغانستان پر خاوره د یو شمېر استخباراتي لوبو د تطبیق لپاره کارول کېږي او دوی د افغانستان حاکمیت، د ښځو حقونه او بنسټیز بشري ارزښتونه تر مستقیم ګواښ لاندې راوستي دي.
نبیل د طالبانو خپلمنځيو اختلافاتو ته په اشارې وویل، چې د طالبانو منځ کې سراجالدین حقاني هڅه کوي، د نړۍوالو په وړاندې ځان د یو معتدل او نرمدله مشر په توګه معرفي کړي، خو دا یوازې یو تاکتیک دی.
نوموړي د حقاني شبکې ترهګریزې مخېنې ته اشاره وکړه او زیاته یې کړه، چې دا شبکه لا هم د القاعده، لشکر طیبه، او نورو افراطي ډلو سره ژورې اړیکې لري.
نبیل باور لري، چې سراجالدین حقاني د طالبانو د تر ټولو سختدریځه کړیو نمایندهګي کوي او له ښځو سره د چلند، تعلیم، او مدني ازادیو په برخه کې هېڅ عملي بدلون په کې نه دی لیدل شوی.
هغه زیاتوي، د طالبانو د دفاع سرپرست وزیر ملا یعقوب هڅه کوي ځان د بدلون استازی وښيي، خو د طالبانو په دننه کې سختدریځه ډلې نه پرېږدي چې اصلاحات راولي.
هغه په ټینګار سره وویل: «دا باید په یاد وساتو چې یعقوب مجاهد د امیرالمومنین ملا محمد عمر زوی دی.»
د هغه په وینا، یعقوب مجاهد تر دې دمه نه یوازې کوم عملي ګام نه دی اخیستی، بلکې د طالبانو د داخلي قدرت لوبو برخه ګرځېدلی دی.
رحمتالله نبیل د طالبانو مخالفو ډلو ته هم اشاره وکړه او ویې ویل، چې د طالبانو مخالفین تر دې دمه نه دي توانېدلي، چې پر یوه ګډ ملي لید سره راټول شي.
نوموړي د مخالفو ډلو ترمنځ شخصي رقابتونه، د باور نهشتون، او واکطلبانه چلندونه د ستر خنډ په توګه یاد کړل.
نبیل ټینګار وکړ، چې د طالبانو پر وړاندې اغېزمن بدیل یوازې هغه مهال رامنځته کېدای شي، چې د بېلابېلو سیاسي او ټولنیزو ډلو تر منځ یوه پراخه ملي اجماع رامنځته شي.
د هغه په وینا، انتقادونه کافي نه دي؛ افغانستان ته عملي نقشه پکار ده.
د مرکې په وروستیو کې ښاغلي نبیل زیاته کړه، چې دا ځل بدلون باید د افغانستان له دننه وشي او ښه نومي سیاسون، مېرمنې، مدني ټولنې، قومي مشران باید د ښار او کلي فاصلې له منځه یوسې.
د هغه په خبره: «د بن او دوحې په څېر بدیلونه د حل لارې نه دي.»