یو افغان تبعه چې د ایران په «قزلحصار» زندان کې بندي و، د نه خوړو اعتصاب له امله مړ شوی دی. هغه غوښتل د لوږې اعتصاب له لارې د زندان د چارواکو پر چلند اعتراض وکړي، خو د زندان مرستیال فرجنژاد په سپکه لهجه ورته ویلي و: «اعلیحضرت! که مړ شوې، لاړ شه جهنم ته!»
نبي بیاتي هغه مهال له خوړو او اوبو ډډه وکړه، چې د زندان تر ټولو ګڼ میشتې او لوړ امنیت لرونکې لومړۍ برخې ته انتقال شو. بیاتي ویلي و چې د زندان د مسوولانو د سپک او توهینوونکي چلند له امله یې اعتصاب پیل کړی دی.
د زندان سرچینې وايي چې بیاتي او درې نور بندیان د فزیکي شخړې په تور لومړۍ انفرادي توقیف خونې ته انتقال شوي وو.
د بشري حقونو سازمان هنګاو وايي، چې وروسته د زندان د مرستیال رییس اسماعیل فرجنژاد په امر دوی د لوړ امنیت برخې ته انتقال کړای شول.
سره له دې چې بیاتي چارواکي د خپل اعتصاب په اړه خبر کړي وو، خو د هغه خراب حالت ته پاملرنه نه وه شوې.
سرچینې وایي، د درملنې پر ځای چارواکو پر ده فشار زیات کړ او هغه یې د نهمې برخې دهلېز ته ولېږه چې د ترانزیت لپاره کارول کېږي او هلته ورته اساسي اړتیاوې نه وې برابرې شوې.
د بیاتي اعتصاب څلور ورځې دوام وکړ او د رپوټ له مخې، په دې مودې کې هغه ته هېڅ طبي پاملرنه نه ده شوې.
احمدرضا حائري، چې دا مهال د ایران په قزلحصار زندان کې د سیاسي بندي په توګه بندي دی، د افغان بندي نبي بیاتي مړینه د «سیستماتیکې وژنې» په توګه یاده کړې ده.
حائري د غويي پر۱۷ مه د چارشنبې په ورځ له زندان نه د ایران د قضايي قوې رییس ته په یوه پرانیستې لیک کې لیکلي: «د قضایي قوې له لوري هېڅ استازی د دې پېښې د څېړنې لپاره زندان ته نه دی استول شوی. دا بېپامي په عمل کې د یوه زنداني د وژنې د تایید معنا لري».
هغه ویلي، چې د زندانیانو د لوږې اعتصاب حقوقي اصول معلوم دي، خو دا اصول نه یوازې چې مراعات نه شول، بلکې انساني ارزښتونه هم تر پښو لاندې شول. حائري زیاته کړې، « د لوږې اعتصاب د یوه انسان وروستۍ چیغه ده. دا غږونه باید واورېدل شي، نه دا چې چوپ کړل شي».
په لیک کې حائري یادونه کړې چې بیاتي او درې نور زندانیان د یوې فزیکي شخړې په تور د قزل حصار له څلورم بلاک څخه «ورتړلې» خونې ته انتقال شول. وروسته د زندان د روغتیا مرستیال اسماعیل فرجنژاد په مداخلې هغه واحد ته انتقال کړل شول چې تر ټولو زیاته ګڼهګوڼه لري.
نوموړی وايي، بیاتي دا پرېکړه ناعادلانه او توهینوونکې بلله او خبرداری یې ورکړی و چې که هلته وساتل شي، د اوبو او خوړو دواړو اعتصاب به وکړي. حائري لیکلي، د زندان مرستیال فرجنژاد په سپکه لهجه ورته ویلي وو: «اعلیحضرت! که مړ شوې، لاړ شه جهنم ته!» او وروسته یې امر ورکړ چې بیاتي دې د نهم بلاک په دهلېز کې، چې د عامو بندیانو د تګ راتګ ځای دی، واچول شي.
بیاتي له څلورو ورځو اعتصاب وروسته، پرته له دې چې څوک یې حال واخلي، په بشپړ یوازېتوب کې مړ شوی. حائري لیکلي:«دا یوه عادي مړینه نه وه. دا یوه قصدي وژنه وه».
حائري په لیک کې یادونه کړې چې له پخوا یې د ایران په زندانونو کې د بشري حقونو د سرغړونو په اړه په ځلونو خبرداری ورکړی.
د شالمار میله د احمدشاه بابا له سلطنت راهیسې هر کال د کندهار په ارغنداب ولسوالۍ کې نمانځل کیږي او سلګونه کسان پکې ګډون کوي.
په دې میله کې د کندهار د سپین بولدک، ښورابک، ریګستان، نېش، معروف، ارغستان او تخته پل ولسوالیو د اوسیدونکو ترڅنګ د ډیورنډ ها غاړې سویلي پښتونخوا څخه سلګونه کسان ګډون کوي.
په یاده میله کې تر ډیره د هغو ولسوالیو اوسیدونکې ګډون کوي، چې په سیمه کې روانې اوبه او سمسورتیا نه لري.
شالمار میله د پسرلي په موسم کې د توتانو له پخیدو سره سمه پیلیږي او له شل څخه تر ۴۰ ورځو دوام کوي.
میله وال د ارغنداب په شنو باغونو کې د غیږ نیونې، اتڼ او سندرو ویلو ترڅنګ د ډبرې غورځولو، دوره خط او نورې سیمه ییزې لوبې کوي، خو د طالبانو له واکمنېدو راهیسې په دې میله کې په سندرو ویلو او اتڼ کولو بندیز لګول شوی دی.
ځینو میله والو افغانستان انټرنشنل ـ پښتو ته وویل، چې له تېرو دریو کالو راهیسې د طالبانو د امر بالمعروف ریاست محتسبین او استخبارات د میلې په ځای کې ګرځي او له خلکو دریا، قطعې او د لډو وسایل ټولوي.
دغه میله وال اندېښنه لري او وايي، چې که د طالبانو بندیزونه ډیر شي ممکن په راتلونکې کې دغه دودیزه میله پیکه شي او یا هم هیڅ ترسره نه شي.
د قدرت الله په نوم د کندهار د سپین بولدک ولسوالۍ اوسیدونکی چې په شالمار میله کې یې ګډون کړی، وايي:« موږ هر کال له خپل مشرانو سره دغې میلې ته راځو، خو اوس کال په کال دغه میله بې خونده کیږي. دلته پر ډول وهلو، دریا وهولو، اتڼ او نورو عادي مسایلو هم بندیز لګیدلی دی.»
لیکوال او ژورنالیست محمد ابراهیم سپیڅلی وايي:« پخوا به دلته سندرې ویل کیدې، اتڼونه به کېدل خو اوس بندیز باندې لګول شوی، بیا هم خلګ ورته راځي. دا د کندهار د قومونو د یووالي او کلتورونو د ساتلو یوه ښه نمونه ده، د وچو ولسوالیو خلک دلته راځي، د کندهار د مرکز له خلکو سره اشنا کیږي. د کندهار لوی قومونه اڅکزي او نورزي دې میلو ته راځي، ځکه هغوی تر ډیره په وچو ولسوالیو کې اوسیږي او هغوی د غیږ نیولو ډیر شوقیان دي».
ځیني لیکوالان وايي، د شالمار میله د دودیزو لوبو، کلتورونو او یووالي د ژوندي ساتلو یو ښه نمونه ده او طالبان باید د خلکو د خوښیو او د کندهار د سیمه ییزو دودونو مخنیوی ونه کړي.
چارواکو ویلي، د تورخم په پوله یې د (TAD) ختمېدو اعلانونه په ښکاره ځایونو کې لګولي دي او افغان موټر چلوونکو ته یې په شفاهي توګه هم ویلي چې له دې وروسته به یوازې هغه کسان پاکستان ته پرېښودل کېږي چې پاسپورټ کې د اعتبار وړ ویزه ولري.
پاکستاني چارواکي دې ته د یو سند رژیم نوم ورکړی او د دوی په وینا دا د پاکستان هغې پالیسۍ ته اشاره کوي چې پر بنسټ یې افغان وګړي باید پاکستان ته د داخلېدو، وتلو او استوګنې لپاره د اعتبار وړ پاسپورټ او ویزه ولري.
افغانستان انټرنشنل په تورخم کې له چارواکو سره د موقتي داخلېدو سند (TAD) د تمدید په اړه خبرې کړې دي.
چارواکو ویلي، افغان موټر چلوونکو ته خبر ورکړل شوی چې د یاد سند د اعتبار موده به د روانې میاشتې تر پایه پای ته ورسېږي. خو دا لا روښانه نه ده چې دا اسناد به بېرته تمدید شي او که نه.
چارواکو دا هم ویلي چې دغه سند له دې مخکې تمدید شوی دی.
چارواکو زیاته کړې، د دواړو ګاونډیو هېوادونو ترمنځ د سوداګرۍ د تنظیم لپاره، د دواړو هېوادونو موټر چلوونکو ته ځانګړې اسانتیا ورکړل شوې وه چې د سوداګریزو توکو د انتقال لپاره دواړو خواوو ته تګ راتګ وکړای شي.
خو ډېری موټر چلوونکي له پاسپورټ پرته وو، یا یې د مالي ستونزو له امله نهشوای کولای پر وخت اړین اسناد تر لاسه کړي.
د دې ستونزې د حل لپاره، د دواړو هېوادونو د سوداګرۍ وزارتونو پر موقتي داخلېدو سند (TAD) هوکړه وکړه، چې د ۲۰۲۴ کال د می له لومړۍ نېټې څخه نافذ شو. دغه سند موټر چلوونکو او د هغوی همکارانو ته چې د سفر قانوني اسناد نهلري، موقتي قانوني اسانتیا برابره کړې وه.
یاد اقدام د دې لپاره و چې د دواړو هېوادونو ترمنځ د سوداګریزو وسایطو تګ راتګ تنظیم او قانوني شي او پر فعالیتونو ښه څارنه وشي.
