ریاض ته د ټرمپ سفر؛ ټرمپ، بن سلمان او ماسک لنډې خبرې اترې سره کړي
رویټرز خبري اژانس راپور ورکړی چې ډونالډ ټرمپ، محمد بن سلمان او ایلن ماسک په سعودي عربستان کې د امریکا د ولسمشر د هرکلي په مراسمو کې له یو بل سره لنډې خبرې اترې وکړې.
رویټرز خبري اژانس راپور ورکړی چې ډونالډ ټرمپ، محمد بن سلمان او ایلن ماسک په سعودي عربستان کې د امریکا د ولسمشر د هرکلي په مراسمو کې له یو بل سره لنډې خبرې اترې وکړې.
عربي رسنیو هم راپور ورکړی، چې لسګونه امریکایي او سعودي سوداګر به د سې شنبې په ورځ په شاهي دربار کې د ټرمپ د ریاض د سفر په مناسبت په "سوداګریزه غرمنۍ" کې ګډون وکړي.
دا پروګرام به د سعودي عربستان د ولیعهد په کوربهتوب ترسره شي.
د ګډونوالو د لېست له مخې، د ریاض شاهي دربار به د شاوخوا ۲۵۰کسان کوربهتوب وکړي، چې دا د متحده ایالاتو او سعودي عربستان ترمنځ د سوداګریزو تړونونو او پراخې همکارۍ لپاره د ټرمپ لومړیتوب په ګوته کوي.
ابوظبي ته د ډونالډ ټرمپ د سفر په درشل کې، د امریکا د بهرنیو چارو وزارت ویلي، چې پر متحده عربي اماراتو یې د ۱.۴ میلیارد ډالرو په ارزښت پوځي تجهیزاتو او الوتکو د خرڅلاو اجازه یې صادره کړې ده.
دغه خلیج هېواد ته وړاندیز شوي پلور کې شپږ بوینګ CH-47 چینوک هلیکوپټرې او نور پوځي تجهیزات شامل دي، چې ارزښت یې ۱.۳۲ میلیارده ډالره دی.
د امریکا د بهرنیو چارو وزارت د سیاسي او نظامي چارو ادارې په وینا، دا خرڅلاو به د امریکا د بهرنۍ پالیسۍ او ملي امنیت ملاتړ وکړي.
په اعلامیه کې ویل شوي: «متحده عربي امارات به دا تجهیزات د لټون او ژغورنې عملیاتو، طبیعي پیښو سره د مرستې، بشري ملاتړ او د ترهګرۍ ضد عملیاتو کې وکاروي.»
امریکایي چارواکو زیاته کړه: «متحده عربي امارات په منځني ختیځ کې د سیاسي ثبات او اقتصادي پرمختګ لپاره یو مهم ملګری دی.»
دا په داسې حال کې ده، چې د امریکا ولسمشر ډونالډ ټرمپ د سې شنبې په ورځ سعودي عربستان، متحده عربي اماراتو او قطر ته خپل سفر پیل کړ.
په داسې حال کې چې د پاکستان په ګډون په درېیمو هېوادونو کې د متحدهایالتونو زرګونه افغان همکاران دغه هېواد ته د تګ په تمه دي، امریکا په دې وروستیو کې ۵۹ «سپینپوستو افریقایانو» ته د «نژادي تبعیض د قربانیانو په توګه» پناه ورکړې ده.
د امریکا ولسمشر د روان کال په فبرورۍ میاشت کې پرته له دې چې کوم ثبوت وړاندې کړي، د سوېلي افریقا دغې ځانګړې ډلې خلکو ته د لومړیتوب ورکولو په تړاو د یوې پوښتنې په ځواب کې ادعا کړې وه، چې «سپینپوستي افریقایان» له «نسلوژنې» سره مخ دي.
هماغه وخت، د سوېلي افريقا حکومت ټینګار کړی و چې په دغه هېواد کې د «سپینپوستو د سېستماتیکې ځورونې په تړاو هېڅ ډول شواهد نشته او د اېلان ماسک په ګډون یې د ټولو خواوو دا ادعاوې په کلکه رد کړې وې.
د رویټرز خبري اژانس د راپور پر بنسټ، د ډونالډ ټرمپ په مشرۍ د متحدهایالاتونو ادارې دا اقدام په امریکا دننه او بهر کې له ګڼو غبرګونونو سره مخ شوی دی.
یو شمېر امریکايي سیاستوالو او بنسټونو د ټرمپ دا اقدام «یوې ځانګړې ډلې» ته ترجیح ورکول بللي دي.
په متحدهایالاتو کې د اسقفي کلیسا د دې ځانګړې ډلې د مېشتېدو په برخه کې له همکارۍ غوښتنې وروسته پرېکړه کړې، چې نور د کډوالو په موضوع کې د امریکا له فدرالي ادارې سره همکاري نهکوي.
شان روو د کلیسا پیروانو ته په یوه لیک کې ویلي دي: «دا ډېره دردونکې ده چې د پناهغوښتونکو یوې ځانګړې ډلې ته په غېرمعمولي ډول ترجیح ورکول کېږي، په داسې حال کې چې ډېری نور په سختو شرایطو کې کلونه کلونه انتظار باسي.»
ورته مهال، د امریکا د مشرانو جرګې د بهرنیو اړیکو کمیټې لوړپوړې ډېموکراټې سناتورې جېن شاهین دا اقدام «سیاسي» او «مغشوشونکی» بللی او په وینا یې، دا «پرېکړه د تاریخ د بیا لیکلو او په لېست کې یوې ځانګړې ډلې ته د لومړیتوب ورکولو» هڅه ده.
دا پرېکړه داسې مهال له ګڼو غبرګونونو سره مخ شوې، چې د پاکستان په ګډون په درېیمو هېوادونو کې د امریکا کېس لرونکي زرګونه افغانان په یوه ناڅرګند وضعیت کې را ایسار دي.
د پاکستاني پولیسو لهخوا ځورول، شکنجه، پیسېشکول او ان له دغه هېواده افغانستان ته په جبري ډول لېږل، هغه ننګونې دي چې افغان کډوال ورسره لاس او ګرېوان دي.
د راپورونو پر بنسټ، شاوخوا ۱۱۰ زره افغانان چې د جمهوري نظام له نسکورېدو وروسته په افغانستان کې پاتې دي، د وېزو د ترلاسهکولو او یا خوندي هېواد ته د لېږدولو په تمه دي. همدا ډول شاوخوا ۹۰ زره نور افغانان په درېیمو هېوادونو کې انتظار کوي، چې نورو هېوادونو ته ولېږدول شي.
د امریکا ولسمشر ډونالډ ټرمپ د قطر دولت لهخوا د ډالۍ په توګه د یوې ګرانبیه الوتکې د منلو په تړاو نیوکې او اخلاقي اندېښنې رد کړې او په وینا یې، له دې «لویې مهربانې» ډالۍ نه انکار «لېونتوب» دی.
ټرمپ د دوشنبې په ورځ (د اپرېل ۱۲مه) زیاته کړې، چې دا الوتکه به له سپینې ماڼۍ نه تر وتلو وروسته ونه کاروي او د ولسمشرۍ کتابتون او د اسنادو د خوندیتوب مرکز ته به وسپارل شي.
نوموړي عربستان، قطر او امارات ته تر تګ مخکې خبریالانو ته وویل: «زه د قطر دا اقدام یوه لويه مهرباني ګڼم او واقعاً منندوی یې یم. زه داسې ډالۍ نه ردوم. سړی به ډېر لېونی وي چې وايي نه، موږ دا ډېره ګرانبیه الوتکه نه غواړو.»
ټرمپ وايي، چې د قطر، سعودي عربستان او متحده عربي اماراتو په ګډون د سیمې هېوادونو دا ډالۍ د امریکا د دفاعي مرستو د ستاینې یوه نښه ده.
نوموړي همداراز د بوینګ شرکت لهخوا د نویو «اېر فورس وان» الوتکو په سپارلو کې د ځنډ له امله ناخوښي ښودلې او د قطري الوتکې منل یې یو «عملي» تصمیم بللی دی. هغه د خپلې واکمنۍ په لومړۍ دوره کې له بوینګ شرکت څخه د دوو الوتکو د پېرلو امر کړی و.
د امریکا متحدهایالتونو ولسمشر ډونالډ ټرمپ دا څرګندونې تر هغه وروسته وکړې، چې منتقدانو د هغه لهخوا د قطر د ډالۍ منل غېراخلاقي او د اساسي قانون خلاف بولي.
دا په داسې حال کې ده، چې ډېموکراټ سناتورانو برایان شوټز، کریس مرفي، کوري بوکر او کریس کونز په یوه بیان کې ویلي و، چې د داسې ډالۍ منل د ملي امنیت جدي ستونزې راپورته کوي او د ټرمپ په دولت کې د بهرني نفوذ د پراخېدو په اړه اندېښنې ډېروي.
په دې اوونۍ کې به د ټولو سترګې د خلیج سیمې ته وي، ځکه چې د امریکا ولسمشر ډونالډ ټرمپ خپل لومړی رسمي بهرنی سفر پیلوي. اوس پوښتنه دا ده، چې د سعودي عربستان، قطر او متحده عربي اماراتو پلازمېنو ته د ډونالډ ټرمپ له سفر څخه به څه ترلاسه شي.؟
د العربیه انګلیسي څانګې د راپور له مخې، د ټومپ له واکمنېدو وروسته د نوموړي د لومړي بهرني سفر په توګه د سیمې غوره کول خورا با ارزښته دي.
له ولسمشر ټرمپ سره به په دې سفر کې د بهرنیو چارو وزیر مارکو روبیو، د پنټاګون مشر پیټ هېګست، د خزانې وزیر سکاټ بېسنټ او د سوداګرۍ وزیر هاورډ لوټنیک مل وي.
ټرمپ هیله درلوده، چې سیمه به د تمې په پرتله ارامه چاپېریال تجربه کړي، ځکه چې د غزې جګړه لاهم روانه ده او د اسراییل او یمن د حوثیانو ترمنځ د یو بل پر وړاندې بریدونه مخ په زیاتېدو دي.
خو اوس چې اسراییل ژمنه کوي، چې ټوله غزه به ونیسي او په احتمالي توګه به د لوېدیځې غاړې سره یوځای کړي، سیمه ییز مشران به ټرمپ ته دا څرګنده کړي چې دوامداره تاوتریخوالی به د سیمې په ثبات کې مرسته ونکړي او نه به هم د امریکا د ملي امنیت ګټو او بهرنۍ پالیسۍ اهدافو سره مرسته وکړي.
له دې سره، تمه کیږي چې ولسمشر ټرمپ د درې واړو تمځایونو په اړه څو تړونونه لاسلیک کړي.
د چارواکو او سرچینو په وینا، په سعودي عربستان کې به لوی دفاعي تړونونه لاسلیک شي.
یو له لویو تړونونو څخه به د سعودي عربستان لپاره د امریکایي جنګي جېټ الوتکو د پېرلو تړون وي او دا لا معلومه نه ده چې پلورل شوې جېټ الوتکې به F-15s وي یا F-35s.
چارواکي وایي، تمه نه کېږي چې د سعودي عربستان سره د ملکي اټومي غني کولو پروګرام پیل کولو لپاره د همکارۍ په اړه کومه موافقه اعلان شي، ځکه چې دا په مستقیم ډول د سعودي-اسراییل د عادي کولو سره تړلې ده.
د سعودي-امریکا د پانګونې فورم
د متحده ایالاتو او سعودي عربستان څخه ډېری لوړپوړي اجراییوي چارواکي تمه کوي چې ټرمپ به په ګډې پانګوونې فورم کې برخه واخلي.
په دغه فورم کې د مهمو کمپنیو لوړپوړي چاراکي ګډون کوي، چې د یو شمېر کسانو په اړه معلومات هم خپاره شوي.
د بلیک راک اجراییوي رییس لاري فینک، د سپینې ماڼۍ مصنوعي ذهانت او کریپټو زار ډېوېډ ساکس، د نارتروپ ګرونمن اجراییوي رییس کیتي وارډن، د لاک هیډ مارټین انټرنشنل رییس مایکل ویلیامسن، د سیټي ګروپ اجراییوي رییس جین فریزر، د IBM اجراییوي رییس اروند کرشنا، د پالانټیر اجراییوي رییس الیکس کارپ او د اکسیوم سپېس اجراییوي رییس کام غفاریان هم په دغه فورم کې د خبرو کولو پلان لري.
د عرب نیوز مدیر فیصل عباس په دې اوونۍ کې CNBC ته وویل: «ښایي ډېری خلک به فکر وکړي چې دا هر څه یو طرفه دي لکه د سعودي عربستان څخه بهرنۍ پانګونې چې تر یوې اندازې ریښتیا ده، خو همدارنګه د امریکایي پانګوالو لپاره به لوی فرصتونه شتون ولري.»
عباس وویل، چې نظامي معاملې به یوازینۍ معاملې نه وي، ځکه د ټېکنالوژۍ او مصنوعي ځيرکتیا (AI) په برخو کې د تړونونو تمه هم کېږي.
په ورته وخت کې، د سعودي سیاسي شنونکي علي شهابي ویلي چې د ټرمپ سفر باید د تاریخي متحد په توګه خلیج هېوادنو ته ډېر څه وګڼل شي.
شهابي د فاکس نیوز سره په مرکه کې وویل: «سلطنت نور یوازې د وسلو پېرودونکی یا په نړۍوالو چارو کې غېر فعال لوبغاړی نه دی. دا د ډېپلوماسۍ کوربه دی، د اصلاحاتو لابراتوار دی، او د ډېر متوازن نړۍوال نظم لپاره ملګری دی.»
شهابي زیاته کړه، سعودي عربستان د خالي چیک په لټه کې نه دی: «پرځای یې دا د متوازنې راکړې ورکړې اړیکې تعقیبوي، چې د دواړو هېوادونو ملي ګټو ته مهمې دي.»
د متحده عربي اماراتو سفر
په متحده عربي اماراتو کې تمه کېږي، چې تمرکز به په لویه کچه د ټېکنالوژۍ سکتور او د ټرمپ له خوا د هېوادونو، په ځانګړې توګه خلیج باندې د AI چېپ محدودیتونو کمولو د اعلان په اړه وي.
ابو ظبي له اوږدې مودې راهیسې د ټرمپ ادارې څخه غوښتنه کوي، چې اجازه ورکړي چې Nvidia AI چېپونو ته ډېر لاسرسی ولري.
متحده عربي اماراتو هم د AI سکتور او همدارنګه انرژۍ او نورو برخو کې د متحده ایالاتو دننه د یو ټریلیون ډالرو پانګونې ژمنه کړې ده.
د ټرمپ قطر ته سفر
قطر چې په سیمه کې د امریکا ترټولو لویه پوځي اډه ده او اټکل کېږي، چې ۱۰۰۰۰ امریکایي سرتېري لري، هڅه به وکړي چې ولسمشر او همدارنګه پانګوالو ته خپل ارزښت وښيي.
قطر له اوږدې مودې راهیسې د واشنګټن مخالفینو ته د پیغامونو په رسولو کې رول لوبولی او د غزې د اوربند په هڅو کې مرکزي لوبغاړی دی او همدارنګه د طالبانو، حماس او د نړۍ په نورو ځایونو کې د امریکایانو د یرغمل شویو کسانو د خوشې کولو ډاډ ترلاسه کولو کې یې ونډه درلوده.
د ملګرو ملتونو سرمنشي انتونیو ګوترېش د دوشنبې په ورځ د حماس له بند څخه د وروستي ژوندي پاتې اسراییلي ـ امریکایي یرغمل د خوشې کېدو هرکلی وکړ.
د ګوترېش ویاند سټیفن دوجاریک په یوه بیان کې وویل: «سرمنشي د ادان الکساندر د خوشې کېدو هرکلی کوي، چې یو اسراییلی - امریکایي تبعه دی چې د ۲۰۲۳ کال د اکټوبر له ۷مې نېټې راهیسې په غزه کې یرغمل شوی و. هغه خوشحاله دی چې ښاغلی الکساندر خوشې شوی او اوس د دې دردونکي ازموینې وروسته خپلې کورنۍ او عزیزانو ته راستون شوی دی.»
ګوترېش په غزه کې د جګړې د پای ته رسېدو لپاره خپله بېړنۍ غوښتنه تکرار کړه او د ټولو هغو کسانو د خوشې کولو اړتیا باندې یې ټینګار وکړ، چې لاهم بندیان دي.
دوجاریک زیاته کړه: «سرمنشي د دایمي اوربند او د ټولو پاتې یرغمل شویو کسانو د سمدستي او غېر مشروط خوشې کېدو لپاره خپله بېړنۍ غوښتنه بیا تازه کوي. یرغمل شویو سره باید په انساني او وقار سره چلند وشي،»
د روان بشري ناورین په اړه د غندنې په ترڅ کې ګوترېش په ټولو خواوو غږ وکړ، چې سمدلاسه د ټولو اړو ملکي وګړو لپاره د مهمو خدماتو رسولو په ګډون د چټک، بې ځنډه او خوندي بشري مرستې ډاډمنې کړي، ځکه مرستې د خبرو اترو وړ نه دي.
یاده دې وي، چې شاوخوا نهه اوونۍ وړاندې اسراییل غزې ته د خوراکي توکو، اوبو او بشري مرستو رسولو مخه نیولې ده.
د ملګرو ملتونو سرمنشي د شخړې د پای ته رسولو لپاره د ډېپلوماټیکو هڅو ستاینه هم وکړه.
د ګوترېش ویاند زیاته کړې: «سرمنشي د منځګړو مصر، قطر او متحده ایالاتو د دوامداره هڅو ستاینه کوي، ترڅو دوښمنۍ پای ته ورسوي. سرمنشي له ټولو خواوو څخه غوښتنه کوي چې د نن ورځې خوشې کېدو ته دوام ورکړي، ترڅو یوې جامع هوکړې ته ورسېږي چې د ټولو یرغمل شویو خوشې کېدو، د دوښمنیو پای ته رسېدو، د بشري مرستو چمتو کولو او په غزه کې د بشري کړاونو د اوږدې مودې راهیسې کمول ډاډمن کړي.»
