له کوېټې تر مرجاوې؛ د اختر محمد منصور خونړی پای
افغانستان انټرنشنل - پښتو
د طالبانو د لومړۍ دورې د ترانسپورت او هوایي چلند وزير، په تېرو شلو کلونو کې د طالبانو ځواکمن مالي مسوول، دوه کاله د ملا محمد عمر د مرګ راز ساتونکي او د طالبانو د دویم مشر اختر محمد منصور د وژل کېدو ۹ کاله پوره شول.
نوموړي د طالبانو د بنسټګر ملامحمد عمر او اوسني مشر هبت الله په پرتله کمې دیني زده کړې درلودې نو ځکه یې نوم یوازې ملا اختر محمد منصور یاديږي.
د ۲۰۱۶ کال د می مياشتې ۲۱مې نېټې ماځیګر مهال و، چې په یوه ټلویزیون کې د بېړنې خبر تر زېګنال وروسته ویاند په لنډو ټکو کې وویل: « د طالبانو مشر اختر محمد منصور د پاکستان په بلوچستان ایالت کې د یوې امریکايي ډرون په برید کې وژل شوی».
ساعت وروسته کورنیو او بهرنیو ټولو رسنیو ورته خبر خپور کړ، خو دا خبر د طالب پلوو لپاره زړه دردوونکی او د مخالفانو لپاره یې د خوښۍ او بدلون خبر و.
دوه کاله د ملا عمر په څرمن کې
د طالبانو دویم مشر ملا اخترمحمد منصور په ۱۹۶۷ کال کې د کندهار ولایت د میوند ولسوالۍ د بند تيمور په کاریز کلي کې زېږېدلی او په قوم اسحاقزی و.
نوموړی د طالبانو د بنسټګر ملامحمد عمر نږدې ملګری او د طالبانو په لومرۍ دوره کې له ۱۹۹۶ کال څخه تر ۲۰۰۱کال پورې د ترانسپورټ او هوايي چلند وزیر و.
د طالبانو د دویم مشر په توګه تر ټاکل کېدو وړاندې نوموړی د دې ډلې ځواکمن مالي مسوول و او د یو شمېر جنګي قوماندانانو قوي ډله یې هم درلوده.
د هغه نژدې جنګي قوماندانان صدر ابراهیم، قیوم ذاکر، ملا منصور دادالله، محمدمزمل، اوسنی د کانونو وزیر هدایت الله بدري مشهور په مولویګل اغا، ملامحمدزی، پير اغا مشهور د داعش په قصاب، چې دوه کاله وړاندې په غزنې کې په یوه ترافیکي پېښه کې مړ شو، د طالبانو د کندهار اوسنیامنیه قوماندان عبدالاحد طالب مولوي او یو شمېر نور نږدې ملګري ول.
کله چې ملا محمد عمر په ۲۰۱۳ کال مړ شو، دا یوازې اختر محمد منصور و چې دغه راز یې وساته. تر ۲۰۱۵ کال پورېطالبانو ته ویل کېدل چې ملا عمر لا هم ژوندی دی. هغه به د عمر په غږونو کې فرمانونه خپرول، لیکلي پیغامونه یې استولاو د مشر د امنیت او احتیاط په نامه یې د غږیزو کیسټونو خپرېدل بندکړل.
د اختر محمد منصور یو نږدې ملګری، چې اوس مهال د ناروغۍ له کبله رسمي دنده نه لري، وايي: «د ۲۰۱۵ کال په جولای کې چې د ملا محمد عمر مړینه په رسمي توګه اعلان شوه، د طالبانو مشرتابه شورا او یو شمېر دیني عالمانو او مشرانو په کویټه (پاکستان) کې غونډه وکړه او اختر محمد منصور یې د نوي "امیرالمؤمنین" په توګه وټاکه».
اخترمحمد منصور د ۲۰۱۵ کال د جولای مياشتي له ۲۹مې څخه د ۲۰۱۶ کال د می میاشتې تر ۲۱ پورې ددې ډلې مشر و. نوموړی د ۲۰۱۶ کال د می میاشتې پر ۲۱مه نېټه د پاکستان په بلوچستان ایالت کې یوې امریکايي ډرون په هوايي برید کې وواژه.
د واک تندې دوه نږدې ملګري سره غوښه او چاړه کړل
د ملا قیوم ذاکر نوم د هغو لومړیو کسانو په فهرست کې یادېږي چې د ملا عمر له مرګ څخه خبر کړای شوی و. دغه محدوده حلقه د ملا محمد یعقوب، د ملا عمر ورور ملا عبدالمنان، د دارالافتا مشر شیخ عبدالحکیم، د قضا مشر مولوي هبتالله اخوندزاده، د ملا عمر نږدې قاصد عبدالسلام، مولوي نور محمد ثاقب او امیرخان حقاني رانغاړله.
د سرچینو په وینا، د ملا عمر د ځایناستي پرېکړه د طالبانو څلورو مخکښو مشرانو شیخ عبدالحکیم، هبتالله اخوندزاده، عبدالسلام او مولوي نور محمد ثاقبپه یوه جلا ناسته کې وشوه، خو دغه پرېکړه له داخلي مخالفتونو خالي نه وه، ځکه د ملا عمر ورور ملا عبدالمنان د مشرتابه انتقال د خپلې کورنۍ له حقونو سرغړونه بلله.
د سرچینو د څرګندونو له مخې، قیوم ذاکر لومړنی کس و، چې عبدالمنان یې له ملا اختر محمد منصور سره بیعت ته هڅولی و، خو د وحدت د تضمین دا هڅې ډېر ژر په داخلي شخړو بدلې شوې.
اختلافات له هغه وروسته جدي شول چې ذاکرد ملا منصور له اجازې پرته په جنوبي ولایتونو کې د طالبانو جنګي ډلې سره یوځای کړې. نوموړي قوماندانان اړ کړل چې خپلې وسلې او نظامي وسایل ثبت کړي. منصور دا چارې د خپل واک لپاره تهدید وګڼلې او د قیوم ذاکر صلاحیتونه یې محدود کړل. په پایله کې، قیوم ذاکر له نظامي کمیسیون څخه استعفا وکړه او خپل فعالیتونه یې لنډمهاله ودرول. خو ډېر ژر یې انتقادي ناستې پيل کړې، چې نور ناراضه طالب مشران ملا محمد رسول، ملا عبدالرازق او حسن رحماني هم پکې شامل شول. د ذاکر په مشرۍ دې ډلې له ملا منصور څخه لسمادهییزه غوښتنه وکړه او ګواښ یې وکړ چې که ویې نه مني، د ملا عمر د مړینې پټ راز به افشا کړي.
په داسې حال کې چې د طالبانو مشرانو هڅه کوله دغه داخلي کړکېچ مهار کړي، سرچینې وایي چې ملا منصورد فشارونو په نتیجه کې، د ذاکر له لسو غوښتنو څخه ۹ ومنلې، خو د هغه تر ټولو مهمه غوښتنه « د نظامي کمیسیون بېرته ورسپارل» یې رد کړه. ملا منصور د استدلال په ډول ويلي و، «څوک چې په خپله خوله منصب غواړي، زه یې نه شم ورکولای».
د ۲۰۱۵ کال په منځ کې، قیوم ذاکر له خپلو نږدې پلویانو سره د ملا عمر د فاتحې مراسم ترسره کړل، خو دغه حرکت منصور او د هغه بیعت کوونکي اړ کړل، چې د ملا عمر د مړینې اعلان وکړي او خپله مشرتابه رسمي کړي. کله چې د طالبانو د مشرتابه شورا او نوي امیر اعلان کېده، ذاکر او ملا عبدالمنان له غونډې ووتل او مخالفت یې وکړ چې د مشرۍ په نوملړ کې دې د منصور نوم نه وي.
د منصور پراخو اړیکو، په شورا کې نفوذ او له مهمو سیمهییزو قوماندانانو سره اړیکو دا مخالفتونه بېاغېزې کړل. د طالبانو د رهبري شورا له ۱۹ غړو څخه ۱۵ تنو له هغه سره بیعت وکړاو ذاکر، چې تر دې مهاله یې رسمي مخالفت نه و اعلان کړی، بالاخره اړ شو چې د یو لیک له لارې د ملا اختر محمد منصور مشري ومني.
د طالبانو سرچینې او د اختر محمد منصور د سنګر څو ملګرو افغانستان انټرنشنل ـ پښتو ته وویل، چې ملا یعقوب (د ملا عمر زوی)، قیوم ذاکر، ملا منصور دادالله ( د طالبانو د مشهور قوماندان ملا داداللهاخوند ورور)، صدر ابراهیم، ملامحمدزي، ملامزمل او یو شمېر نورو طالب مشرانو د ملامنصور له مشرۍ سره مخالفت درلود او دا یې د پاکستان د استخباراتو کودتا بلله.
د سرچینو په وینا، د اختر محمد منصور د ټاکل کېدو پر مهال د ملامحمد عمر تر ټولو نژدې کس ملا برادر د افغانستان له پخواني ولسمشر حامد کرزي سره د اړیکو په تور، پاکستان زنداني کړی و او نه یې غوښتل چې د طالبانو واک هغه ته وسپارل شي.
د طالبانو د پخوانۍ دورې پر مهال یوه چارواکي، چې اوس مهال د طالبانو د مشر هبت الله اخونزاده د مشورتي بورډ غړی دی، وویل: «ددې لپاره ، چې د طالبانو تر منځ بې باوري ختمه او دغه تحریک یو موټی وساتل شي د طالبانو رهبرۍ شورا پرېکړه وکړه، چې اختر محمد منصور ته ملا هبت الله او سراج حقانيد مرستیالانو په توګه وټاکي».
سرچينو دا هم وویل، چې له دې بې باورۍ او شکونو سره - سره منصور داد الله او ملا قیوم ذاکر خپلې لارې بیلې کړې.
د قطر دفتر خنثی رول د منصور نه خوښېده
په ۲۰۱۲ کال کې، چې د طالبانو جګپوړي استازي طیب اغا د بندیانو د تبادلې د چارو د تنظیم لپاره له ملا عمر څخه د دفتر د پرانېستلو اجازه وغوښته، دغه ګام د طالبانو په دننه کې د واک او تصمیم نیونې یو نوی لوری وټاکه. ملا عمراجازه ورکړه، خو په دې پرېکړه کې د هغه وخت د ځای ناستي ملا منصور مشوره رضایت او حضور نه و.
د سرچینو په باور، دېمسالې د قطر دفتر او منصور ترمنځ اړیکې سړې کړې، ځکه طیب اغا وروسته نه یوازې له منصور سره خپل معلومات نه شریکول، بلکې د مهمو پرېکړو لپاره یې مشورې هم نه اخیستې. د قطر دفتر د ملا عمر له مرګ څو میاشتې وروسته پرانېستل شوی و.
طالبانو ته نږدې سرچینې وايي، ملا منصور په قطر کې د دفتر له فعالیتونو ناخوښه و او په دې باور و چې هلته استازي په بشپړه توګه د طالبانو د مشرتابه او شورا له لارښوونو بې برخې دي او له لویدیزو استخباراتي ادارو سره خپلسري تماسونه لري. د ده اندېښنه دا وه چې دغه اړیکې نه یوازې بې ثمره دي، بلکې سرچینې، پیسې او فرصتونه ضایع کوي.
منصور د قطر دفتر له غړو نه له سترو استخباراتي ادارو سره د اړیکو په برخه کې نهیلی شوی و او فکر یې کاوه، چې دوی څه نه شي کولای او باید خپله لاس په کار شي. هغه ویل، چې د قطر دفتر روابط د سي ای اې له نظره پټ نه دي او له روسیې، چین او ایران سره په اړیکو کې رول نه شي لوبولای. له همدې امله هغه غوښتل، چې له ایران او روسیې سره خپله اړیکې ټینګې کړي، خو دغه هڅې یې په مرګ تمامې شوې.
له ایران سره اړیکو د منصور د مرګ زېری راوړ
واک ته د اختر محمد منصور له رسېدو سره سم طالبانو د هغه په مشرۍ په افغانستان کې خپل بریدونه زیات کړل، خو له دې سره سره هغه د سولې د مذاکراتو ملاتړ هم کاوه، چې هغه مهال دغه خبرې د چین او پاکستان په کوربه توب تر سره کېدې.
د سولې مذاکراتو سره د هغه نږدې اړېکې د پاکستان له استخباراتي ادارو سره د ځينو طالب مشرانو او شنونکو له خوا د نیوکو لامل شوې.
د سرچینو په وینا، د هغه د وژل کېدو یو بل لامل دا هم و، چې په وروستیو کې یې خپلو جنګیالیو ته ویلي و، چې له پاکستان څخه یو بل خوندي ځای ته پناهیوسي.
د منصور وژنه د افغانستان په اړه د اوباما د ادارې په پالیسۍ کې یو خورا حساس پړاو و، ځکه دا د سولې د خبرو لپاره د فشار زیاتول او د احتمالي پوځي عملیاتو د زیاتېدو هڅه وه . همداراز داپاکستان ته هم یو پیغام و، چې متحده ایالات د اړتیا په صورت کې د پاکستان په خاوره کې له مخکینۍ خبرتیا او مشورې پرته ګام اخېستی شي.
د پاکستان د کورنیو چارو وزیر چوهدرينثار علي خان هغه مهالخبرداری ورکړی و،چې دا برید به له امریکا سره په اړیکو کې «جدي پایلې» ولري او دا یې «په بشپړه توګه د ملګرو ملتونو د منشور او نړیوال قانون خلاف» بللی و.
خو د افغانستان په سویل کې تر ټولو ځواکمنې څېرې او د کندهار وژل شوي امنیه قوماندان جنرال عبدالرازق په ګډون د تېر حکومت چارواکو هغهمهال وویل، چې اختر محمد منصور د پاکستان په لوبه کې خپل ژوند بایلود .رازقزیاته کړه، چې اختر محمد منصور نور د پاکستان له غوښتنو او فشارونو په تنګ راغلی و او غوښتل یې ددغه تحریک د نورو قوماندانانو په څېر ایران ته ولاړ شي.
د رازق په وینا، اختر محمد منصور د ایران په مرجاوه کې خپل دفتر پرانیستی و او کورنۍ یې هم لېږدولې وه، خو په پاکستان کې ځیني کړۍ د منصور له دې پرېکړي خبرې نه وې او د هغه هېواد استخباراتو په یوه غشي څو نښې وویشتې.
د اختر محمد منصور په وژل کېدو پاکستان امریکا او هلته مېشتو طالب مشرانو ته په مستقیم او غیر مستقیم ډول پيغامونه ورکړل:
لومړی دا، چې ځینو پاکستاني چارواکوامریکا ته دا وښوده، چې لا هم پاکستان په دې سیمه کې د امریکا یو مهم همکار او ملګری دی او د ترهګرۍ په برخه کې یې مالي مرستو ته اړتیا لري .
دویم: پاکستان د افغانستان حکومت ته دا وښود، چې ددوی له ښکېلتیا پرته به له طالبانو سره خبرې نه کیږي، ځکه پاکستان د افغانستان په سوله کې خپلې غوښتنې درلودې .
درېیم دا، چې هغو طالب مشرانو ته یو ډول پیغام لېږدول وو، چې له پاکستان نه خپله لاره بېلوي.
له ایران سره د طالبانو د مشرانو اړیکې او د اخترمحمد منصور له وژل کېدو سره سم د پاکستان د فدرالي تحقیقاتو ادارې (FIA) له قولهرپوټونه ورکړل شول، چې په کراچۍ ښار کې د ملا منصور جایدادونه، بانکي حسابونه او کاروبارونهضبط شوي دي.
د یادې ادارې د اسنادو له مخې، منصور د «ګل محمد» او «محمد ولي» په نومونو جعلي شناختي کارډونه جوړ کړي وو او په کراچۍ کې یې دوه نومرې او څلور نور کورونه درلودل، چې قیمت یې لسګونه میلیونه روپۍ اټکل شوی و. دغې ادارې ویلي و، چې د منصور جایدادونه او بانکي حسابونه به د «محمد یاسر د زوی عمار» په نوم ثبت شي. اخترمحمد منصور دوې مېرمنې درلودې چې یوه پکې د استاد یاسر لور ده.
د هغه زوی فتح الله منصوراوس مهال د طالبانو د ترانسپورټ او هوايي چلند وزارت عملیاتي مرستیال دی .نوموړی په کابل او کندهار کې مجلل کورونه لري او له خپلې کورنۍ سره اوسيږي.
فتح الله منصور د کندهار عینومېنې پر ډبیلو سړک په یوه ډېر لوکس کور کې اوسيږي، چې قیمت یې شاوخوا ۳۵۰ زره ډالره اټکل شوی.
فتح الله منصور تر دې وړاندي د کندهار د هوايي ډګر مسول و، چې یو مهال لهبګرام نظامي اډې وروسته د امریکایانو ستره نظامي اډه بلل کېده.
هغه مهال پر نوموړي نیوکې او تورونه پورې کېدل، چې له امریکایانو څخه پاتې تجهیزات او وسایط یې په تور بازار کې پلورلي.
فتح الله منصور هم د پلار په څېر ارامه څېره لري او تر ډېره له اوسني مشر هبت الله اخوندزاده سره په جنجالي موضوعاتو کې ښکیل نه دی او نه هم د ملامحمد عمر د زویملایعقوب په څېر واک او شهرت لري.
طالبان د خپل لومړي مشر ملا محمد عمر په څېر د اخترمحمد منصور د وژل کېدو ورځ په ځانګړومراسمو نه نمانځي او یوازې یې د یوې غونډې په بڼه د خاطرو یادونه کوي.