پاکستان کې د افغان کډوالو د استوګنې مودې د غځولو وړاندیز فډرالي کابینې ته وړاندې شو
د پاکستان حکومت د پي او ار کارت لرونکو افغانانو د استوګنې مودې غځولو وړاندیز د مرکزي حکومت کابینې ته د تایید لپاره استولی دی. که د مرکزي حکومت کابینه دغه وړانیز تایید کړي، نو د افغان کډوالو د استوګنې موده به د شپږو نورو میاشتو لپاره وغځېږي.
دا پرېکړه له هغې وروسته وشوه، چې د افغان کډوالو د برخلیک په اړه د لوړې کچې یوه ناسته ددغه هېواد په پلازمېنه اسلاماباد کې ترسره شوه.
په غونډه کې د سرحدي سیمو او قبایلي چارو وزارت، د کورنیو چارو وزارت، د بهرنیو چارو وزارت او د امنیتي ادارو استازو ګډون کړی و.
د غونډې ګډونوالو د هغو افغان کډوالو وضعیت وڅېړه، چې له کلونو راهیسې په پاکستان کې ژوند کوي، کاروبارونه لري، ځمکې او جایدادونه یې پر نوم دي او ګڼ شمېر یې په پاکستان کې زېږېدلي دي.
پاکستاني چارواکو وویل، دا خلک اړتیا لري چې خپل کاروبارونه وتړي، ملکیتونه یې وپلوري یا یې انتقال کړي او د یوه منظم تګ لپاره چمتووالی ونیسي.
د همدې دلایلو له مخې، د کډوالو د پاتې کېدو د مودې د درې یا شپږ میاشتو تمدید وړاندیز وشو، چې په پای کې د شپږو میاشتو سپارښتنه کابینې ته واستول شوه. تمه ده چې فډرالي کابینه به دا وړاندیز ډېر ژر منظور یا رد کړي.
د کډوالو لپاره پرېکړه یا فشار؟
د پي او ار کارت درلودونکي افغانان شاوخوا ۱.۳ میلیونه کسان ګڼل کېږي، چې د ملګرو ملتونو د کډوالو عالي کمېشنرۍ (UNHCR) له خوا راجسټر شوي دي.
دا هغه کډوال دي، چې د شوروي یرغل، کورنیو جګړو یا د طالبانو واکمنۍ پر مهال له افغانستانه وتلي وو.
خو د ۲۰۲۳ کال له اکټوبر راهیسې پاکستان پر هغو افغانانو چې قانوني اسناد نه لري، د فشار کمپاین پیل کړی، چې له امله یې تر اوسه شاوخوا یو میلیون کسان په زوره یا له وېرې بېرته افغانستان ته ستانه شوي دي.
د بشري حقونو سازمانونو اندېښنې
د بشري حقونو نړۍوالو سازمانونو، لکه د بشر حقونو د څار بنسټ او د بښنې نړۍوال سازمان پاکستان تورن کړی، چې د کډوالو حقونو ته درناوی نه کوي او د هغوی د زور بېرته ستنولو پروسه ناقانونه، غېر انساني او له تاوتریخوالي ډکه یادوي.
دوی له پاکستانه غوښتي، چې د کډوالو د اېستلو پر ځای یو روښانه، منظم او انساني میکانیزم جوړ کړي، ترڅو د کډوالو حقوق خوندي پاتې شي.
افغانستان ته ستنېدونکي کډوال له کړاوونو سره مخ دي
په افغانستان کې د طالبانو له بیا واکمنېدو وروسته اقتصادي بحران، د کار نشتوالی، د نجونو د تعلیم بندیز او سیاسي محدودیتونه لا هم دوام لري. له همدې امله زیات شمېر کډوال د بېرته تګ لپاره نه یوازې فزیکي، بلکې رواني چمتووالی نه لري.
اوس پرېکړه د پاکستان له فډرالي کابینې سره ده، چې ایا هغو افغان کډوالو ته چې قانوني اسناد لري، لږ تر لږه د یو منظم ستنېدو یا پاتې کېدو فرصت ورکوي او که نه؟ دا د پاکستان لپاره سیاسي پرېکړه نه، بلکې یو انساني مسوولیت هم دی.
په پاکستان کې افغان کډوال
پاکستان له ۱۹۷۹م کال راهیسې د افغان کډوالو کوربه دی، خو دا مېلمهپالنه له څو لسیزو وروسته په یوه ملي، سیاسي او بشري بحث بدل شوی. د شوروي یرغل، کورنیو جګړو، طالبانو د واکمنۍ او بیا د ۲۰۲۱م کال تحولاتو له کبله میلیونونه افغانان پاکستان ته کډه شوي، چې ډېری یې لا هم له ستونزو سره مخ دي.
د کډوالو لپاره د (PoR) کارتونه د ملګرو ملتونو د کډوالو عالي کمېشنرۍ (UNHCR) له خوا توزیع شوي اسناد دي، چې درلودونکي یې قانونا په پاکستان کې پاتې کېدلی شي.
خو له کله نه چې طالبانو بیا پر افغانستان واک ترلاسه کړی، پاکستان پر افغان کډوالو فشارونه زیات کړي؛ لسګونه زره کسان جبري بېرته استول شوي، د توقیف کیسې ډېرې شوې او اوس PoR لرونکي کډوال هم د خپل برخلیک په اړه بېباوره دي.
د کډوالو د پاتې کېدو د مودې د غځولو تازه وړاندیز که څه هم یو مثبت ګام ښکاري، خو یوازې د شپږو میاشتو لپاره دی، داسې وخت کې چې د بېرته ستنېدلو شرایط نه په افغانستان کې مناسب دي، نه دا کډوال چمتو دي چې خپلې اوږدې شوې ریښې پرې کړي.
دغه وضعیت نه یوازې د بشري حقونو له نظره د اندېښنې وړ دی، بلکې د پاکستان لپاره هم د داخلي او نړۍوال فشار سبب شوی.
اوس به دا لیدل کېږي، چې کابینه یوازې سیاسي حل غوره کوي، که د انسانیت، نړۍوالو ژمنو او دوامداره ثبات لپاره واقعي ګامونه اخلي.