د ننګرهار سوداګرۍ خونې غړو د طالبانو د صنعت او سوداګرۍ وزیر نورالدین عزیزي ته ویلي چې دوی له بېلابېلو ستونزو سره مخ دي او باید حل شي. د یاد وزارت په خبرپاڼه کې راغلي چې د ننګرهار له سواګرو څخه غوښتل شوي، څو خپلې ستونزې ورسره په لیکلې بڼه په تفصیلي توګه شریکې کړي.
په ملګرو ملتونو کې د ایران دايمي استازي امیر سعید ایرواني ویلي، د اټومي پروګرام پر سر له امریکا سره د یوې هوکړې د رامنځته کېدو پر مهال به ښايي تهران د غني شویو یورانیمو یوه برخه یوه بل هېواد ته ولېږدوي.
د العربیه خبري اژانس د راپور له مخې، امیر سعید ایرواني د "مانیتور" خبري وېبپاڼې د یوې پوښتنې په ځواب کې ویلي: "ایران هوډ لري چې خپل اټومي ظرفیت وساتي؛ خو بیا هم چمتو دی چې د رېکټورونو د خوندینې او د انرژۍ د برابرولو لپاه د سیمې له هېوادونو او همداراز له څو اړخیز کنسرسیوم سره همکاري وکړي. "
هغه همداراز په ډاګه کړې، چې ایران به په خاصو شرایطو کې د غني شویو یورانیمو یوه برخه له هېواده بهر ولېږدوي.
امیر سعید ایرواني زیاته کړې: "ایران په مشخصو شرایطو سره حاضر دی چې ۲۰ سلنه او ۶۰ سلنه غني شوي یورانیم له هېواده بهر ولېږدوي. "
نوموړي همداراز ښکاره کړه، چې ایران د خپلو توغندیو په تړاو مذاکراتو ته چمتو نه دی او دا به ونه مني چې د بهرنیو د پانګونو شرط په دې برخه کې د خبرو لپاره د فشار په توګه وکارل شي.
په داسې حال کې چې ایران غواړي خپل اټومي ظرفیت وساتي؛ خو امریکا بیا له دغې چارې سره په کلکه مخالفه ده.
پر غزې د اسراییل له بریدونو او په ځانګړې توګه هلته د اسراییلي ځواکونو په بریدونو کې د ولسي وګړو او ماشومانو له وژنې وروسته د اسراییل د لومړي وزیر بنیامین نتنیاهو د محاکمه کېدو مساله مطرح شوې او ان د جرمونو د نړۍوالې محکمې له لوري یې د نیول کېدو مساله هم راپورته شوې ده.
د امریکا ولسمشر ویلي، امریکا له اسراییل څخه د ملاتړ لپاره میلیاردونه ډالره لګوي.
نوموړي همداراز تلویحاً ګواښ وکړ، چې د نتنیاهو د محاکمه کېدو په صورت کې به له اسراییل سره کېدونکې مرستې بندې کړي او دغه راز یې په ډاګه کړه، دغه وضعیت به ونه زغمي.»
ډونالډ ټرمپ د نتنیاهو محاکمه یو "مغرضانه او سیاسي" څار وباله او زیاته یې کړه، چې دغه اقدام به «له ایران او حماس سره د مذاکراتو بهیر ټکنی کړي.»
ټرمپ همداراز ویلي: «نتنیاهو اوس له حماس سره د توافق د ترلاسه کولو لپاره د مذاکراتو په بهیر کې دی او په دې مذاکراتو سره به له حماس سره برمته شوي کسان هم ازاد شي.»
د امریکا ولسمشر د اسراییل لومړی وزیر د "جګړې اتل" او داسې مشر وباله، چې له امریکا سره یې ډېره ښه همکاري درلوده او همداراز یې په ډاګه کړه: «هغه په ایران کې د اټومي ګواښوونکي خطر په حذفولو کې لویه لاسته راوړنه درلوده.»
په منځني ختیځ کې د اسراییل او ایران تر منځ د څه کم دوه اوونیزې جګړې او د ایران پر اټومي تاسیساتو د امریکا له بریدونو وروسته په سیمه کې د امریکايي ځواکونو د خوندینې د څرنګوالي په تړاو اندېښنې ډېرې شوې دي.
په واشنګټن پوسټ کې د امنیتي چارو دوو کارپوهانو لیکلي، چې د ایران پر اټومي تاسیساتو د امریکا له بریدونو وروسته داسې ښکاري، چې په منځني ختیځ کې د امریکايي ځواکونو حضور د ګټې پر ځای د ضعف پر ټکي بدل شوی دی.
د دغو امنیتي کارپوهانو په وینا، د ایران پر اټومي تاسیساتو په برید کې بي-۲ الوتکو ګډون درلود او هغه الوتکې هم له امریکا پورته شوې وې او د ټاماهاوک توغندي هم په فارس خلیج کې له اوبتلو توغول شوي وو.
دغو کارپوهانو په ډاګه ویلي، اوس د دې وخت دی چې امریکا باید له یادې سیمې خپل ځواکونه وباسي.
د ویلو ده، چې په قطر کې د العدید په نوم د امریکايي ځواکونو یوه نظامي اډه ده او د ایران پر اټومي تاسیساتو د امریکا له بریدونو وروسته ایران یاده اډه په توغندیو سره په نښه کړه.
په غزني کې د طالبانو د امربالمعروف ریاست محتسبینو د ټیکټاک یو فعال احضار کړی، چې د دوی په باور یاد ځوان په ټولنیزو رسنیو کې نا مناسبې ویډیوګانې خپرولې. طالبانو له دغه تنکي ځوانانه یوه ویډیو هم اخیستې، چې پکې لیدل کېږي د نوموړي ویښتان کم شوي او وایي، په خپلو فعالیتونو پښېمانه دی.
دغه تنکی ځوان په یاده ویډیو کې ځان "سراج احمد" معرفي کوي او وايي، چې د غزني د "ده یک" ولسوالۍ اوسېدونکی دی.
د دغې څه کم یو دقیقه يي ویډيو په یوې خوا کې د دغه تنکي ځوان د ټيک ټاک یوه برخه چې وېښتان یې اوږده دي او په نیمه نڅا او خندونکي وضعیت کې لیدل کېږي هم ځای پر ځای شوې ده.
دی وايي: «جرم مې یو درې ۴ ټيکټاکه دي. بیا محتسبینو زه ونیولم. زه پر خپل جرم پښیمانه یم، نور په ضمانت دا کار نه کوم... زه نور په ټول ژوند کې دا جرم نه کوم.»
د یادې خپرې شوې ویډیو په سر کې په یوه لیکلي پیغام کې لیکل شوي: «ځوانان باید خپل وطن او اسلامي نظام ته کار وکړي.»
په دې ویډیو کې همداراز زیاته شوې: «تاسو په ټولنیزو رسنیو کې داسې څه باید خپاره نه کړئ چې له هغه څخه دې ټولنه زیانمنه شي.»
د طالبانو د امربالمعروف او نهې عن المنکر وزارت ویاند هم د دغې ویډيو په بیا خپرولو سره دغه تنکي ځوان ته د "یو عدد ټيکټاکر" خطاب کړی دی.
نوموړي زیاته کړې: «متاسفانه چې زمونږ یو نیم وګړي بیا دغه وسیله د خپل ځان او نورو لپاره د شرم، پیغور، تکلیف او ازیت سبب ګرځوي، دغه ځوان د غزني ولایت دی.»
دا لومړی ځل نه دی، چې په افغانستان کې ځوانان د ټیک ټاک او نورو بوختوونکو ټولنیزو رسنیو د کارولو له امله نیول کېږي او ان ځینې یې بیا تر بندخونو هم رسول کېږي.
په داسې حال کې چې د طالبانو مشر خپل تر لاس لاندې ټولو کسانو ته ویلي، چې د هر ډول تور پر مهال باید له تورن څخه ویډيو یا عکس وانه خیستل شي او هېڅکله هم په خواله رسنیو کې خپاره نه شي؛ خو بیا هم داسې ښکاري چې د طالبانو مشر ته د تر ټولو منلي وزارت یعنې د امربالمعروف او نهې عن المنکر وزارت کارکوونکي یادې سپارښتنې ته چندان پام نه کوي او له تورونو او نورو رسنیزو فعالینو ویډیوګانې اخلي او بیا یې خپروي.
تر دې مخکې هم یو شمېر ټیکټاکران د طالبانو له لوري نیول شوي او دې ته اړ کړای شوي، چې اول خو باید خپل فعالیتونه ودروي او که بیا هم دغه چاره د پیسو ګټلو لپاره کوي؛ نو اړ دي چې د دوی صفت وکړي او هېڅکله هم له هغه سره د شوي چلند په اړه خبرې ونه کړي.
د ملګرو ملتونو د کډوالو عالي کمیشنرۍ د شنبې په ورځ ويلي، چې د کال له پیل راهیسې ۱.۲ میلیونه افغانان له ایران او پاکستان څخه په زوره اېستل شوي دي. دغه سازمان خبرداری ورکړی، چې په ډله ییزه توګه اېستل کولی شي په افغانستان کې کړکیچ لا پسې ژور کړي.
ایران او پاکستان په ۲۰۲۳ کال کې د بې اسنادو افغان کډوالو د اېستلو پروسه پیل کړه.
د ملګرو ملتونو د کډوالو عالي کمیشنرۍ وايي، چې د ۱.۲ میلیونه اېستل شويو افغانانو له ډلې څخه له نیمایي ډېر یې د ایران له خوا د مارچ د ۲۰ نېټې د ټاکل شوي ضرب الاجل وروسته افغانستان ته ستانه شوي دي.
د دغه سازمان په خبره، ایران سږکال له ۳۶۶ زره څخه ډېر افغانان اېستلي دي، چې کډوال او هغه خلک هم پکې شامل دي چې د کډوالۍ ورته شرایطو کې دي.
د ستانه شويو افغانانو تر ټولو لوړه شمېره د جون په ۲۶مه ثبت شوې ده، کله چې په یوه ورځ کې له ۳۶ زرو ډېر افغانان له پولې واوښتل.
په کابل کې د ملګرو ملتونو د کډوالو ادارې استازي عرفات جمال وویل: «افغان کورنۍ یو ځل بیا له خپلو کورونو بېځایه کېږي. دوی له ډېر لږ شتمنیو سره ستړي، وږې او د نامعلوم راتلونکي له وېرې سره داسې هېواد ته داخلېږي چې ډېرو یې هېڅکله ژوند پکې نهدی کړی.»
هغه زیاته کړه، چې ښځې او نجونې په ځانګړې توګه د سفر د ازادۍ، زدهکړې او کار په څېر د بنسټیزو حقونو د محدودیتونو له امله اندېښمنې دي.
دا مهال له نیمايي زیات افغانان د بشري مرستو پر مټ ژوند کوي؛ خو د طالبانو د پالیسۍ پر وړاندې نړۍوال مخالفتونه او د مرستو د بودیجې شدید کمښت حالت لا خراب کړی دی.
د ایران لوی څارنوال محمد موحدي ازاد د شنبې په ورځ وویل، چې ناقانونه بهرني وګړي باید ژر تر ژره له هېواده ووځي، که نه نو له قانوني تعقیب سره به مخ شي.
ایراني چارواکي وايي، چې شاوخوا ۶ میلیونه افغانان په ایران کې اوسېږي، چې له دې ډلې شاوخوا ۲.۵ میلیونه یې قانوني اسناد نه لري.
د طالبانو د بخښنې او مرستې ژمنه
په دې وروستيو کې د طالبانو ریيس الوزرا ويلي، ټول هغه افغانان چې د تېر حکومت تر ړنګېدو وروسته له هېواده وتلي، کولای شي ازادانه بېرته راستانه شي او دوی به خوندي وي.
خو له دې سره چې طالبانو عمومي بښنه اعلان کړې، ملګري ملتونه تاييدوي چې طالبانو يو شمېر د پخواني حکومت سرتېري او کارکوونکي نيولي، شکنجه کړي او ان په ځينو مواردو کې یې وژلي دي.
يو شمېر کډوال په ځانګړې توګه پخواني امنيتي مامورين له دې وېرې چې طالبان به ترې غچ واخلي، هېواد ته د بېرته ستنېدو څخه سخت اندېښمن دي.
