رحمان الله ګربز: د افغان کډوالو د راتګ هرکلی او ملاتړ په کار دی
د افغانستان کرېکټ د ملي لوبډلې پيليز توپوهونکی او نړیوال ستوری رحمان الله ګربز له پاکستان او ایران څخه په زور ایستل شویو کډوالو ته لیکلي: «تاسو یوازي نه یاست، خپل کور ته ښه راغلاست.»
د افغانستان کرېکټ د ملي لوبډلې پيليز توپوهونکی او نړیوال ستوری رحمان الله ګربز له پاکستان او ایران څخه په زور ایستل شویو کډوالو ته لیکلي: «تاسو یوازي نه یاست، خپل کور ته ښه راغلاست.»
رحمان الله ګربز د شنبه په ورځ (د چنګاښ ۲۱مه) پر خپله اېکس پاڼه له ایران څخه په زور د ایستل شویو افغان کډوالو د انځور د نشر کولو سره هم مهاله له هېوادوالو غوښتې، چې په يوالي او لوی زړه باید د کډوالو ملاتړ وشي او هغوی ته روحیه ورکول شي.
په افغانستان کې د طبعي پېښو، د افغان کډوالو سره د ناسم وضعیت، ناورین، د کورنیو د کمزوري اقتصادي حالت او ورته نورو پيښو کې زيات مهال د ملي لوبډلې بېلابېلو لوبغاړو پر نړیوال دريځ غږ پورته کړی او ان د مرستې د ټولولو کمپاينونه يې هم ترسره کړي.
د افغانستان د کرېکټ ملي لوبغاړو تر دې وړاندې هم د هرات او پکتیا د زلزلې او په هېواد کې د سېلاب ځپلو کورنيو سره مرستې هم کړي او د هغوی په ملاتړ يې غږ هم پورته کړی وو.
د افغان ایواک مشر شان وانډيور د شنبه په ورځ په یوه مرکه کې ویلي، چې په افغانستان کې ښځې او نجونې له سخت حالت سره مخ دي. نوموړي زياته کړې: «ځيني هېوادونه هڅه کوي هغه ښځې، چې زموږ تر څنګ یې مبارزه کړې افغانستان ته بېرته واستوي، چې د دوی لېږل به ناسم وضعیت رامنځته کړي.»
د راپورنو له مخي د هغه افغانانو لپاره، چې په امریکا کې د دايمي اوسېدو اسنادو ته په تمه دي، د دوشنبې په ورځ يې موده پای ته رسيږي او د ایستلو له ګواښ سره مخ دي.
یو افغان څېړنيز خبریال عبدال فراجي په یوه مرکه کې ویلي: «د امریکا بهرنیو چارو وزارت وايي، په افغانستان کې ترهګره ډله پر واک ده نو زه نه پوهېږم بیا دغه هېواد د هغو افغانانو لپاره چې په امریکا کې یې ژوند کړی او خپل وطن ته استول کيږي څنګه خوندي ګڼل کيږي.»
د نوموړي په خبره، چې دا مهال ۲۰ زره افغانانو د اوسېدو اسناد ترلاسه کړي خو ډېر شمېر افغانان لا نه پوهېږي، چې څنګه د پنا غوښتنه وکړي او توان هم نه لري څو وکیلانو ته پيسې ورکړي.
د دغه افغان خبريال په خبره، چې ډېر شمېر افغانان په پاکستان کې، چې هلته د امریکا سفارت هم شته د وتلو په تمه د یوه نامعلوم برخلیک سره مخ دي.
هغه زياتوي، چې په پاکستان کې یو شمېر افغانانو نورو هېوادونو له ډېر انتظار او نفستنګی څخه ځان وژنې کړي.
د هغه په خبره، چې د بهرنيو ځواکونو سره د ډېرو افغانانو ګډ کار او اوس مهال بیا افغانستان ته ستنېدل به د همدې کورنۍ ژوند له مرګ او ګواښ سره مخ کړي.
له ۲۰۲۱ کال وروسته، زرګونه افغانان د امریکا له لوري د تخلیې بهیر پر مهال یا ورسره د همکارۍ له امله دغه هېواد ته انتقال شول. که څه هم نږدې ۲۰ زره افغانانو د دایمي اوسېدو اسناد ترلاسه کړي، خو لا هم زرګونه نور د حقوقي نامعلوم برخلیک سره مخ دي.
د راپورونو له مخې، د دوشنبې په ورځ د هغو افغانانو لپاره چې لا یې د پناه غوښتنې بهیر بشپړ شوی نه دی، د موقت استوګنې اسناد پای ته رسېږي، چې دا وضعیت هغوی د امریکا څخه د ایستلو له جدي ګواښ سره مخ کوي.
په ورته وخت کې، زرګونه افغانان لا هم په پاکستان کې د امریکا سفارت له لارې د وتلو هڅې کوي، خو د اوږده ځنډ، حقوقي محدودیتونو او اقتصادي کمزورتیا له امله له بېسرنوشتۍ سره مخ دي.
د امریکا ولسمشر ډونلډ ټرمپ د شنبې په ورځ ویلي، چې دی د خپلې پخوانۍ منتقدې، فلمي ستورې او ټلویزیوني طنزیه ممثلې روزي اوډانل د امریکایي تابعیت د اخیستو په اړه "جدي فکر" کوي. دا اقدام د امریکا د اساسي قانون خلاف بلل شوی.
ټرمپ پر ټولنیزو رسنیو لیکلي:"دا چې روزي اوډانل زموږ د ستر هېواد په ګټه نه ده، نو زه دا موضوع جدي څېړم چې تابعیت یې واخلم."
ټرمپ زیاته کړې چې اوډانل د ۲۰۲۵ کال په جنورۍ کې ایرلنډ ته کډه شوې او "که هغوی یې غواړي، نو هم هلته دې پاتې شي."
اوډانل او ټرمپ له کلونو راهیسې یو په بل سختې نیوکې کوي. وروستیو ورځو کې اوډانل پر ټولنیزو رسنیو د ټرمپ حکومت پر سیاستونو، په ځانګړې توګه د جمهوري غوښتونکو له خوا ملاتړ شوې لویې مالیاتي طرحې، سختې نیوکې کړې دي.
د طالبانو د اطلاعاتو او فرهنګ وزير خیرالله خیرخوا وایي، چې تر مسکو وروسته له ډېرو هېوادونو سره تعامل روان دی او دامهال رسميت پېژندنې ته نژدې شوي یو. نوموړي ادعا کړې، چې د دوی حکومت د رسميت پېژندنې لپاره ټول شرایط برابر کړي دي.
د طالبانو د اطلاعاتو او فرهنګ وزیر خیرالله خیرخواه د شنبه په ورځ (د چنګاښ ۲۱مه) ویلي، چې دوی د رسميت پېژندنې لپاره ټول شرایط برابر کړي او د روسیې وروستۍ پریکړې ته په اشارې یې له نورو هیوادونو وغوښتل چې د طالبانو رژیم په رسمیت وپیژني.
نوموړي د طالبانو تر واک لاندې باختر اژانس سره په یوه مرکه کې ټينګار کړی، چې د طالبانو رسميت پېژندل به د افغانستان په اقتصاد مثبت اغیزه ولري او بهرنۍ پانګونه به راجلب کړي.
هغه زیاته کړه: «نړیواله ټولنه باید واقعیتونه ومني. په افغانستان کې امنیت ټینګ شوی، د مخدره توکو تولید بند شوی او فساد له منځه تللی دی. دا لاسته راوړنې نه یوازې د افغانستان لپاره بلکې د ټولې نړۍ لپاره مهمې دي.»
د طالبانو دغه چارواکي ویلي، چې تر مسکو وروسته یې د نورو هېوادونو سره هم تعامل روان دی او دوی رسمیت پېژندنې ته نژدې شوي.
هغه ویلي: «نړۍ باید واقعیتونه درک کړي او په سم ډول قضاوت وکړي، د رسميت پېژندنې لپاره ټول شرایط موجود دي، د ډېرو هېوادونو سره تعامل روان دی او رسميت پېژندنې ته نژدې یو.»
د طالبانو د اطلاعاتو او کلتور وزیر ادعا وکړه چې په وروستیو ۴۵ کلونو کې د لومړي ځل لپاره دا ډله توانیدلې چې د افغانستان په ټوله خاوره کې مرکزي حاکمیت رامنځته کړي.
ځيني هېوادونه لا هم د بشري حقونو درناوی، د ټولګډونه حکومت جوړول، د ترهګرۍ او نشه يي توکو سره مبارزه د دغه ډلې د رسميت پېژندنې لپاره د شرایطو په توګه یادوي.
نړیواله ټولنه په دې باور ده، چې طالبانو لا تر اوسه د دوحې تړون او د افغانستان اړوند په نورو نړیوالو ناستو کې خپلې ژمنې نه دي پوره کړي.
سیمه يیزو هیوادونو د افغانستان په خاوره کې د ترهګرو ډلو د مرکزونو د شتون په اړه اندیښنې لري.
پاکستان وايي، چې د تحریک طالبان پاکستان وسله وال او بلوچ بېلتون غوښتونکي د افغانستان له خاوري بریدونه پلان او عملي کوي.
ملګري ملتونه او خپلواک نړیوال سازمانونه هم په افغانستان کې د داعش د فعالیتونو په اړه اندېښمن دي او ځيني راپورونه ښيې، چې القاعده بیا هڅه کوي په دې هېواد کې راپورته شي.
ایران د شنبې په ورځ اعلان وکړ چې له د اټومي انرژۍ له نړۍوال ادارې (IAEA) سره یې همکاري نه ده درېدلې، خو دا به "نوې بڼه غوره کړي"، او ترڅنګ یې د خپل اټومي پروګرام په اړه د اندېښنو د حل لپاره له ډېپلوماټیکو لارو چارو ملاتړ وکړ.
دا څرګندونې وروسته له هغه کېږي چې د ایران او اسراییل ترمنځ د اپرېل په میاشت کې ۱۲ ورځنۍ جګړه وشوه، چې په ترڅ کې یې اسراییلي هوايي بریدونو پوځي، اټومي او ملکي سیمې په نښه کړې. دغه شخړه د تهران او د نړۍوالې اټومي ادارې ترمنځ ګډوډې اړیکې نورې هم ترینګلې کړې.
بریدونه څو ورځې مخکې له هغې پیل شول، چې ټاکل شوې وه ایران او امریکا د اټومي خبرو د بیا پيل لپاره مخامخ غونډه وکړي، خو له هغه وروسته خبرې وځنډېدې.
د ایران د بهرنیو چارو وزیر عباس عراقچي وویل، ایران د اټومي انرژۍ له نړۍوال ادارې سره همکاري بشپړه نه ده بنده کړې، خو له جولای میاشتې راهیسې چې رسما همکاري ختمه اعلان شوې، اوس به دا بهیر د ایران د ملي امنیت عالي شورا تر څار لاندې، "مورد په مورد" ارزول کېږي.
ایران پر دغه ادارې نیوکه کړې چې د جون میاشتې پر مهال د اسراییل له خوا پر اټومي تاسیساتو د بریدونو مسوولیت باید له ځان وا نه ړوي. اسراییل دعوی کړې چې دا بریدونه یې د ایران د احتمالي اټومي وسلې د جوړېدو د مخنیوي لپاره کړي، خو تهران دا تورونه کلک رد کړي دي.
د جون پر ۲۲مه نېټه د امریکا هوايي ځواک هم د اسراییل ترڅنګ د ایران پر اټومي مرکزونو (فردو، اصفهان او نطنز) بریدونه وکړل.
د خیبر پښتونخوا وزیراعلی علي امین ګنډاپور له افغان سفیر سره په یوه مهمه لیدنه کې د افغانستان لپاره د سرطان ناروغانو ته د ځانګړي روغتون د جوړېدو ملاتړ اعلان کړ او همدا ډول یې ژمنه وکړه چې د کرنې په برخه کې به هم هر اړخیزه مرسته کوي.
د پاکستان ټوډی ورځپاڼې په راپور کې راغلي، ګنډاپور له افغان سفیر سره ژمنه وکړه چې د افغانستان لپاره د سرطان د ناروغۍ روغتون په جوړولو کې به ملاتړ کوي، او همداراز یې د کرنې په برخه کې د بشپړ ملاتړ ډاډ هم ورکړی. هغه وویل چې د خیبر پښتونخوا حکومت د افغان ولس د هوساینې لپاره هر ممکن رول ادا کولو ته چمتو دی.
دواړو لوریو د دې خبرې پر اهمیت ټینګار وکړ چې پاکستان او افغانستان د ډېورنډ اوږده کرښه، ګډه ژبه، قومي، قبایلي او مذهبي اړیکې لري، چې باید د سولې، ورورولۍ او متقابل درناوي پر بنسټ نورې هم پیاوړې شي.
دواړو لوریو ټینګار وکړ چې دواړه هېوادونه باید د بهرنيو قوتونو د شومو اهدافو پر وړاندې په ګډه کار وکړي، څو د راتلونکو نسلونو لپاره یو امن، باثباته او روښانه راتلونکی تضمین شي.
افغان سفیر سردار احمد شکیب د افغان کډوالو د ځانګړي پالنې له امله د خیبر پښتونخوا له حکومته مننه وکړه، او ژمنه یې وکړه چې د دواړو هېوادونو ترمنځ به اړیکې لا پراخوي.
په دې مناسبت وزیراعلی ګنډاپور اعلان وکړ چې غواړي افغانستان ته یو ځانګړی پلاوی واستوي، څو د دواړو ولسونو ترمنځ د باور او همغږۍ د پیاوړتیا لپاره د یو پل رول ولوبوي.
په دې ناسته کې د وزیراعلي د اطلاعاتو سلاکار محمد علي سیف هم ګډون درلود. د خیبر پښتونخوا حکومت هغه ته دا دنده سپارلې چې له افغان چارواکو سره همغږي رامنځته کړي او د دواړو هېوادونو ترمنځ عملي اړیکې لا اغېزمنې او پیاوړې کړي.
په افغانستان کې د سرطان ناروغي ورځ تر بلې مخ په زیاتېدو ده، خو د تشخیص، درملنې او تخصصي روغتیايي مرکزونو کمښت له دې ناروغۍ مړینه زیاته کړې. د طالبانو عامې روغتیا وزارت د اټکل له مخې، هر کال زرګونه افغانان د سرطان له بېلابېلو بڼو سره مخ کېږي، خو یوازې محدود شمېر یې په داخل هېواد کې درملنه مومي. د امکاناتو، تجهیزاتو، متخصصو ډاکترانو او درملو نشتوالی خلک اړ باسي چې بهرنیو هېوادونو ته مراجعه وکړي، چې دا کار له اقتصادي او ټولنیز پلوه ډېرو کورنیو ته ستونزمن تمامېږي.
