«ملي مرکه» بنسټ د نجونو پرمخ د ښوونځیو تړلو پر دوام اندېښنه وښوده

د ملي مرکې بنسټ د جرمني په کولن ښار کې په یوه غونډه کې په ایران او پاکستان کې د کډوالو پر کړکېچن وضعیت او د نجونو پر مخ د ښوونځیو او پوهنتونونو د تړل کېدا پر دوام اندېښنه ښودلې ده.

د ملي مرکې بنسټ د جرمني په کولن ښار کې په یوه غونډه کې په ایران او پاکستان کې د کډوالو پر کړکېچن وضعیت او د نجونو پر مخ د ښوونځیو او پوهنتونونو د تړل کېدا پر دوام اندېښنه ښودلې ده.
یاد بنسټ د شنبې په ورځ، د چنګاښ پر ۲۸مه په کولن کې د یوې غونډې په ترڅ کې، چې نږدې ۷۰تنه سیاسي، علمي او ټولنیزو شخصیتنو پکې حضور درلود، غوښتنه وکړه، چې د نجونو پرمخ د ښوونځیو او پوهنتونونو پر تړل کېدا رسمي اعلامیه خپره شي.
د یادې مرکې د خبرپاڼې له مخې، په غونډه کې د ملي يووالي، سولې او پرمختګ پر وړاندې پر اساسي خنډونو، ننګونو او لومړيتوبونو تحلیلي بحثونه وشول او وروسته د همدغو ستونزو پر حل لارو خبرې وشوې.
خبرپاڼه وايي، ګډونوالو په ایران او پاکستان کې د افغان مهاجرو د خراب وضعیت او همداراز د نجونو پر وړاندې د ښوونځیو او پوهنتونونو د بندېدو په اړه هم ژوره اندېښنه وښوده، او په همدې اړه يې د ملي مرکې له ادرسه د رسمي اعلاميو د خپرولو غوښتنه وکړه.
دغه راز په کولن کې د ملي مرکې د غونډو او فعاليتونو د دوام لپاره د يوې دايمي څانګې د جوړولو لپاره يوه رضا کاره کار ډله جوړه شوې ده.
د ملي مرکې بنسټ ځینو غړو څو وارې افغانستان ته هم سفرونه کړي دي او د طالبانو له چارواکو سره یې په لیدنه کې د افغان نجونو د تعلیم د حق په اړه خبرې کړې دي، خو ددې سفرونو نتایج تراوسه نه دي په ډاګه شوي.
خبرپاڼه وايي، ملي مرکه یو ولسمحوره نوښت دی چې، د افغان روڼاندو، علمي–فرهنګي شخصیتونو او ټولنیزو فعالانو لهخوا په اروپا کې پیل شوی دی. دا مرکې هڅه کوي چې د افغانانو، په ځانګړي ډول د کډوالو، غږ د ملي بحثونو برخه وګرځي او د هېواد د راتلونکې په جوړونه کې موثره ونډه واخلي.


د طالبانو د اطلاعاتو او کلتور وزارت وايي، چې د لوګر په مس عینک سیمه کې موندل شوي ۶۰ قلمه تاریخي اثار یې د لوګر سیمه ییز موزیم ته سپارلي دي. په دغو اثارو کې خټينې کوزې، جامونه او قدحونه، څراغونه، د مسو ځنځیرونه، لاسبندونه، له عقیق او لاجورد ، عاج او هډوکو جوړ وسایل شامل دي.
د طالبانو د اطلاعاتو او کلتور وزارت د لرغون پېژندنې رییس سید ذبیح الله سادات د یکشنبې په ورّ، د چنګاښ پر ۲۹مه وویل، چې موندل شوي تاریخي اثار له خټو، ډبرو، فلزاتو او ښیښو څخه جوړ شوي دي.
د نوموړي په وینا، په یادو تاریخي اثارو کې خُمونه، کوچنۍ خټینې کوزې، جامونه او قدحونه، بېلابېل ډول څراغونه، مسي ځنځیرونه، لاسبندونه، عقیق او لاجورد، عاج او له هډوکو جوړ وسایل شامل دي.
ذبیح الله سادات زیاتوي، چې یاد موندل شوي اثار د پخوانيو وختونو د خلکو د ورځني ژوند، هنر او صنعت په اړه ارزښتناک معلومات وړاندې کوي.

سرچینو افغانستان انټرنشنل ته ویلي چې د طالبانو محتسبانو د کابل په میرویس میدان( کوټه سنګي) او قلعه فتح الله سیمو کې هم یو شمیر ښځې نیولې دي. یوې کورنۍ وویل چې ځینې نجونې کورسونو ته پر لاره وې چې د طالبانو محتسبانو نیولې او له تېرې ورځې راهیسې یې کورنۍ په اړه معلومات نه لري.
د کابل په میرویس میدان (کوټه سنګي) سیمه کې یوې کورنۍ نن یکشنبه د چنګاښ ۲۹مه افغانستان انټرنشنل ته وویل:«تېره ورځ ۵ بجې مازیګر زموږ د کورنۍ نجونې کورس ته په لاره وې چې د طالبانو د امربالمعروف وزارت محتسباتو له خوا ونیول شوې او نامعلوم ځای ته یې یووړې.»
دا کورنۍ وايی چې تر اوسه د نیول شویو نجونو د ځای په اړه معلومات نه لري.
دا کورنۍ همدراز له طالبانو غواړي چې د نیول شویو نجونو کورنیو ته دې د هغوی د ځای په اړه معلومات ورکړي.
عیني شاهدانو ویلي چې د طالبانو امربالمعروف محتسبانو دا ښځې له رستورانتونو، کوڅو او سوداګریزو مرکزونو څخه په "زور او تاوتریخوالي" سره نیولې او نامعلوم ځای ته یې لیږدولې دي.
د ترلاسه شویو معلوماتو له مخې، طالبانو د کابل په بیلابیلو سیمو کې د "حجاب نه اغوستلو" په پلمه د ښځو د نیولو یوه لویه لړۍ پیل کړې ده.
سرچینو وویل چې طالبانو په زور سره ښځې په موټرو کې واچولې او نامعلوم ځای ته یې بوتلې.
په کوټه سنګي کې یوه عیني شاهد وویل چې د طالبانو د امر بالمعروف محتسبان یو رستورانت ته ننوتل او څو ښځې یې پرته له دې چې له هغوی څخه پوښتنه وکړي ووهلې او " په زور یې موټر ته واچولې."
هغه وویل چې طالبانو دا ښځې د دې ډلې د ټاکل شوي حجاب نه مراعاتولو په تور تورنې کړې.
ښاريانو نیوکه وکړه چې که طالبان ښځې د "حجاب نه اغوستلو" له امله نیسي، نو ولې یې په عام محضر کې وهي او "بې عزتي یې کوي".
د کابل قلعه فتح الله په یوه خصوصي تعلیمي موسسه کې یوې ښځینه ښوونکې وویل چې هغې د شنبې په ورځ په سیمه کې د ښځو نیول لیدلي دي.
هغې وويل چې د امر بالمعروف محتسبانو ښځې د "حجاب نه اغوستلو" په تور ونیولې او دوی د نیول کیدو له ویرې سمدلاسه له سیمې وتښتېدې.
د سرچینو په وینا، طالبانو په دې وروستیو ورځو کې د کابل په شهر نو او دشت برچي کې لسګونه ځوانې ښځې نیولې دي.
د کابل په شهر نو کې د بندیانو د کورنۍ یوې غړې وویل چې شاوخوا ۱۰۰ ښځې له کوڅو، بازارونو او روغتونونو څخه نیول شوې او د طالبانو د امر بالمعروف زندانونو ته وړل شوې دي.
مخکې له دې، د طالبانو د امربالمعروف وزارت ویاند ویلي وو چې د ښځو د حجاب مساله په ولایتونو کې حل شوې ده، خو"په کابل کې ډیری ښځې حجاب نه اغوندي."

د جرمني د بهرنیو چارو وزیر یوهان وادیفول ویلي چې په پاکستان کې له میشتو افغان کډوالو د منلو ژمنې بېرته اخېستل ناشوني دي او هغوی به په جرمني کې ومنل شي. وادیفول دغه راز زیاته کړې، چې د افغانانو د منلو پروګرامونه بند شوي او نورې نوې ژمنې نه کیږي.
د جرمني د بهرنیو چارو وزیر یوهان وادیفول بیلد ام زونټاګ ورځپاڼې ته وویل، برلین هغه افغانان مني، چې له مخکې د منلو ژمنې ورسره شوې دي، خو نوموړي دا مساله په امنیتي ارزونو او دې پوره مشروطه ګڼلې، چې افغانان د پخواني فدرالي حکومت قانوني او نه لغوه کېدونکې ژمنه ولري او هیڅ امنیتي اندیښنې ترې متوجې نه وي.
هغه وویل، «زه نه شم کولی وخت شاته وګرځوم او د پخوانیو فدرالي حکومتونو تېروتنې بدلې کړم».
وادیفول دغه راز زیاته کړې، چې د کډوالو د منلو پروګرامونه بند شوي او نورې نوې ژمنې نه کیږي.
هغه پر تېرو پرېکړو نیوکه کړې، خو ویلي یې دي چې که د منلو ژمنې له یوه کال زړې وي، نو یواځې د قانوني لارو چارو په مرسته پکې بدلون راوستلای شي، لکه که د یوچا هویت پکې ناسم وي، یا د هغه ځای او نورو مسایلو په تړاو معلومات سم نه وي.
شاوخوا ۲۴۰۰ افغانان په پاکستان کې د جرمني ویزو لپاره انتظار باسي.
جرمني تازه د یوې چارټر الوتکې له لارې ۸۱ افغان پناه غوښتونکي، چې په مختلفو جرمونو تورن ګڼل شوي، کابل ته ولېږل.
وادیفول د ځینو افغان پناه غوښتونکو د اخراج په تړاو وویل، هغه له دې سره موافق دی چې په راتلونکي کې د سوریې ځینې مجرمان هم د شرایطو پر بنسټ، اخراج شي. هغه ټینګار وکړ چې د سوریې انتقالي حکومت باید ټولو دیني ډلو ته د یوځای کېدو فرصت ورکړي او خلک باید د ژوند او امنیت په اړه ویره ونه لري.
وادیفول وویل چې باید سوریې ته د اخراج لپاره جدي فرصت ورکړل شي او ممکن په راتلونکي کې د جرمني او سوریې ترمنځ د اخراج په برخه کې همکاري وشي.

طالبانو په لغمان ولایت کې د ټیکټاک ټولنیزې رسنۍ یو افغان فعال نیولی، سر یې ور خرېیلی او اعتراف ته اړ اېستی، چې نور به په ټېکټاک کې فعالیت نه کوي. د طالبانو امر بالمعروف او نهی عن المنکر وزارت د نوموړي یوه ویډیو هم خپره کړې ده.
د طالبانو د امر بالمعروف وزارت ویاند د یکشنبې په ورځ د همت الله خوشبخت په نوم د لغمان ولات د یو اوسېدونکي ویډیو خپره کړې ده او وايي، چې نوموړي په ټېکټاک کې “غیر مناسب” فعالیت ترسره کاوه.
د طالبانو په خپره شوې ویډیو کې لیدل کیږي، چې د همت الله سر یې کل کړی او له نوموړي څخه ظاهرا په زور اعتراف اخلي چې نور به په ټېکټاک کې فعالیت نه ترسره کوي.
د طالبانو د امر بالمعروف وزارت محتسبانو تردې وړاندې هم په کابل او ځینو ولایتونو کې د ټولنیزو رسنیو په ځانګړې توګه ټېکټاک فعالان نیولي او له هغوی څخه یې په ټېکټاک کې د فعالیت نه کولو اعترافونه اخېستي دي.

د جرمني د زرغون ګوندمشر فېلېکس باناڅک افغانستان ته د اخراج بهیر بیا پیل سخت غندلی او دا یې "یوازې یو سمبولیک عمل" بللی، چې له ځان سره خطرناک عواقب لرلای شي. باناڅک وايي، اندېښنه لري چې طالبان به دغه کسان وروزي او بېرته به یې اروپا ته را ولیږي.
باناڅک د شنبې په ورځ له ډبلیو ډي ار راډیو سره په مرکه کې وویل، چې د افغانانو د اخراج اقدام د قانون د حاکمیت خدمت نه دی، بلکې یوازې د سخت دریځي سیاست ننداره ده.
نوموړي زیاته کړه، « دا تصادفي نه ده چې دا اخراج د څو اروپایي کورنیو چارو وزیرانو د مهاجرت له سرمشریزې سره هممهاله شوی. دلته پیغام دا دی چې موږ سخت یو، سخت، سخت لکه چې دا سختوالی پخپله هدف وي».
باناڅک شک څرګند کړ چې ایا دا شړنې به واقعاً د جرمني امنیت ته ګټه ورسوي. نوموړي زیاته کړه، « دا کسان بېرته یو داسې رژیم ته لېږل کېږي چې اسلامیستي ترهګر نظام دی. زما اندېښنه دا ده چې طالبان به دغه کسان جذب کړي، روزنه به ورکړي او بېرته یې اروپا ته واستوي».
په دې اړه چې زرغون ګوند به دا ډول مجرمانو ته څه سزا ورکړې وای، باناڅک وویل: « موږ به هغوی بندي ساتلي وای. جرمنی یو قانوني دولت دی. د افغانستان برعکس دلته زندانونه د انساني چلند له مخې ډېر کنټرول لري».
باناڅک د جرمني د کورنیو چارو وزیر الکساندر دوبریندت تورن کړ چې د دې شړنو له لارې د طالبانو رژیم ته مشروعیت ورکوي. هغه زیاته کړه، « که چیرې شړنې منظمې شي، نو له طالبانو سره به حتمي تماس رامنځته شي، چې دا د یو ترهګر نظام ضمني رسمیت پیژندنه ده؛ هغه نظام چې د ۳۵جرمني سرتېرو د مرګ مسوولیت لري».
په ورته وخت کې د لېنکه یا کیڼ ګوند مرستیالې مشرې کلارا بینګر راینیشه پوسټ ته ویلي، چې که د جرمني فدرالي حکومت دا هرڅه نوموي، خو حقیقت دا دی چې جرمني له طالبانو سره اړیکې لري او له یوه ترهګر رژیم سره همکاري کوي، داسې رژیم چې د مشرانو پر ضد یې د جرمونو نړیوالې محکمې له خوا د نیولو امرونه صادر شوي دي».
هغې ټینګار وکړ، « افغانستان ته شړنې نه یوازې خطرناکې دي، بلکې دا پر بشري حقونو مستقیم برید دی».
۱۱۵۰۰ افغانان له جرمني نه په وتلو مکلف ګڼل شوي
جرمني د جولای پر۱۸مه تر یو کلن انتظار وروسته ۸۱ افغان وګړي، چې په مختلفو جرمونو تورن پېژندل شوي، افغانستان ته واستول. د جرمني د کورنیو چارو وزارت په وینا، دا کسان قانوناً باید وتلي وای او د جرمي اعمالو له امله مجرم پېژندل شوي وو.
د جرمني د کورنیو چارو وزارت په یوه اعلامیه کې وویل، چې دغه کار د حکومت د ایتلافي تړون یوه مهمه موافقه عملي کوي. دغه تړون وايي چې بیرته ایستنې باید افغانستان ته هم ترسره شي، چې لومړی به پکې مجرمان او خطرناک کسان وي.
د اعلامیې له څرنګتیا ښکاري، چې ښايي په دویم او درېیم ګام کې هغه افغان پناه غوښتونکي هم افغانستان ته واستول شي، چې دمګړۍ ډولډونګ لري او یا افغانستان ته په ستنېدو مکلف ګڼل شوي دي.
د جرمني د فدرالي کډوالۍ او پناه غوښتنې ادارې(بمف) د معلوماتو له مخې، شاوخوا ۱۱۵۰۰ افغانان چې په جرمني کې ژوند کوي، په وتلو مکلف دي. په دوی کې ۹۶۰۲ کسانو ته د ډولدونګ ورکړل شوی دی او ۱۸۲۱ کسانو ته نه دی ورکړل شوی.
د جرمني د استوګنې قانون د ۶۰ا مې مادې له مخې ډولډونګ د « د شړلو لنډمهالی ځنډ» دی، خو د وتلو مکلفیت بیا هم پر ځای دی.
ډولډونګ هغه وخت ورکول کېږي چې د بېلابېلو دلایلو لکه ناروغۍ، د سفري سندونو نشتوالي، یا د اصلي هیواد ناامنه وضعیت له امله د وتلو امکان نه وي، خو ډولدونګ لرونکي کسان بیا هم په وتلو مکلف ګڼل کېږي.
د افغان پناه غوښتونکو په منلو کې د طالبانو همکاري دا احتمال پیاوړی کوي، چې برلین پاتې ۱۱۵۰۰ ډولډونګ لرونکي او نور هغه کسان چې په وتلو مکلف دي، په تدریجي ډول افغانستان ته واستوي.