د افغانستان د اسلامي جمهوریت د ډیپلوماتیکو استازولیو د همغږۍ شورا د یوې اعلامیې په خپرولو سره په ختیځ افغانستان کې د زلزلې له امله د زیانمنو شویو سره خواخوږي ښودلې. دغه شورا له نړۍوالې ټولنې او مرستندویه بنسټونو غوښتي، چې د مرستې لپاره بېړني اقدامات وکړي.
په اعلامیه کې راغلي، چې دغه ناورین د کونړ، ننګرهار او لغمان ولایتونه سخت ځپلي دي او د ژغورنې هڅې لا هم روانې دي. د چارواکو په وینا، د مړینې شمېر د زیاتېدو په حال کې دی.
یادې شورا زیاته کړې، چې دغه لوی بشري ناورین د افغانستان روان بشري کړکېچ لا پسې ژور کړی دی. د ښځو، ماشومانو او عمر خوړلو کسانو په ګډون د ګڼ شمېر کورنیو غړي بې کوره شوي او له درملو، سرپناه، پاکو اوبو او لومړنیو اړتیاوو بېبرخې پاتې دي.
د ملګرو ملتونو د بشري مرستو د همغږۍ دفتر (اوچا) د لومړنیو ارزونو له مخې ویلي، چې لږ تر لږه ۸۰۰کسان مړه شوي او شاوخوا ۲۸۰۰نور ټپیان دي. همدارنګه تر ۱۲زرو زیات کسان بېکوره شوي او د ښوونځیو، کلینیکونو او د ټولنې د نورو اسانتیاوو د ویجاړېدو له امله له سختو ستونزو سره مخ دي.
په اعلامیه کې د نړۍوالې ټولنې او مرستندویو بنسټونو څخه د بېړنۍ مرستې غوښتنه شوې په ځانګړي ډول د سرپناه، خوراکي توکو، پاکو اوبو، درملو او بېړنیو روغتیايي خدمتونو د برابرولو ترڅنګ، د ژغورنې ټیمونه هم سخت اړین دي څو د نورو انسانانو ژوند وژغورل شي.
اعلامیه زیاتوي، چې د طالبانو محدودوونکي پالیسي د کړکېچ د لا ژورېدو لامل شوې ده. د ښځو پر کار بندیز، د مسلکي کسانو چوپړ محدودول او د بنسټونو له منځه وړل د دې لامل شوي، چې افغانستان د طبیعي ناورینونو پر وړاندې د ځواب ویلو توان له لاسه ورکړي.
دغې شورا په خپله اعلامیه کې ټینګار کړی: «دا د نړۍوالې همدردۍ او یوالي شېبه ده. بېړنی اقدام اړین دی څو د ځپل شویو خلکو دردونه راکم شي او د هغوی ژوند وژغورل شي. موږ د ټولو هغو کسانو څخه ژوره مننه کوو، چې د مرستو په هڅو کې برخه لري او د ټپیانو د ژر رغېدو هیله څرګندوو.»
د یوه روغتون د بېړنۍ څانګې مسوول افغانستان انټرنشنل-پښتو ته وویل: «د ټپیانو شمېر دومره زیات دی چې زموږ د امکاناتو نه دی. تر ټولو لویه ستونزه دا ده چې د ښځینه ډاکټرانو شمېر ډېر محدود دی. د ښځینه ټپیانو لپاره ځانګړې څارنه او درملنه اړینه ده، خو موږ کافي پرسونل نه لرو. که ژر مرسته ونه شي، نو زمونږ ډېری ټپیان به خپل ژوند له لاسه ورکړي.»
د دغه روغتیاپال په وینا، د ښځینه ډاکټرانو د کمښت تر څنګ، روغتونونه او کلینیکونه د بسترونو او ځای له کموالي سره هم مخ دي. د زلزلې له امله د ټپي شویو کسانو شمېر دومره لوړ دی، چې ځیني ناروغان په دهلیزونو او د روغتونونو په انګړونو کې تداوي کېږي.
حبیبه چې د زلزلې له امله ټپي شوې ده او په یوه روغتون کې پر بستر پرته ده، افغانستان انټرنشنل-پښتو ته وایي: «موږ ښځې ډېره ستونزه لرو، ځکه ډېرې ښځینه ډاکټرانې نشته. ځینې ښځې د نارینه ډاکټرانو تر درملنې لاندې ښه احساس نه لري. زه خپله له څو ساعتونو راهیسې دلته پرته یم، خو بیا هم د ښځینه ډاکټرې په تمه یم. هیله لرم چې مرسته راورسېږي او زموږ درملنه په ښه ډول وشي.»
روغتیاپالان زیاتوي، که د ښځینه ډاکټرانو او روغتیايي وسایلو بېړنۍ مرسته ونه رسېږي، د ټپیانو د مړینې کچه نوره هم لوړېدلی شي.
دوی پر نړۍوالو سازمانونو او د سیمې پر چارواکو غږ کړی، چې په ځانګړي ډول د ښځینه ډاکټرانو د لېږلو او د اضافي روغتیايي اسانتیاوو د برابرولو لپاره بېړنی اقدام وکړي.
بلخوا، زلزله ځپلې سیمې د ژغورنې، بېړنیو درملو او د ښځینه روغتیايي پرسونل په برخو کې د پراخو مرستو غوښتنه کوي.
اوچا ویلي، چې ډېری اغېزمن شوي خلک د غرنیو او لرې پرتو سیمو اوسېدونکي دي. د لارې بندېدو له امله نه یوازې مرستندویه ټیمونه له ستونزو سره مخ دي، بلکې ځايي خلک هم نشي کولی په اسانۍ د خپلو ټپیانو درملنې ته لاسرسی ولري.
د اوچا د معلوماتو له مخې، د زلزلې له امله تر اوسه شاوخوا ۱۲زره کسان اغېزمن شوي دي. د کونړ ولایت د څوکۍ او نورګل په ګډون درې نورې ولسوالۍ، د ننګرهار درهء نور او مرکز جلال اباد او همدارنګه په لغمان کې درې ولسوالۍ له سختو زیانونو سره مخ دي. ځینې کورونه په بشپړ ډول نړېدلي، ډېری نور نیمه ویجاړ شوي او د خلکو د استوګنې وړ نه دي پاتې.
په راپور کې ویل شوي، چې د زلزلهځپلو خلکو د بېړنیو اړتیاوو لپاره لومړنی نوملړ ترتیب شوی دی. په دې اړتیاوو کې بېړنۍ سرپناه لکه خیمې، غېرخوراکي توکي (کمپلې، د پخلنځي سامان)، د څښاک پاکې اوبه، بېړني خوراکي توکي او همدارنګه طبي وسایل شامل دي.
د اوچا د معلوماتو له مخې، د ملګرو ملتونو تر دې دمه شاوخوا ۲۰ د بېړني ارزونې ټیمونه د کونړ او ننګرهار درهء نور ته رسېدلي دي، څو د زیانونو او اړتیاوو په اړه دقیقه څېړنه وکړي. تر څنګ یې پنځه نور ټیمونه د کونړ، لغمان او ننګرهار نورو سیمو ته د تګ لپاره چمتودي.
سره له دې هڅو، د مرستو رسونه د جغرافیایي محدودیتونو او د غرنیو لارو د بندېدو له امله له سختو ستونزو سره مخ ده.
اوچا وایي، د ځمکې ښویېدنې او د ډبرو غورځېدو له امله ډېری سیمو ته د ځمکني ټرانسپورټ لارې بندې او د تګ راتګ وړ نه دي پاتې، له همدې کبله د مرستندویو ډلو هڅې روانې دي څو په ځینو سیمو کې د هوا له لارې د خلکو مرستې او بېړنۍ درملنه ترسره شي.
ملګرو ملتونو په خپل راپور کې لیکلي، چې د زلزلهځپلو سیمو اوسېدونکو لپاره نه یوازې فزیکي مرستې اړینې دي، بلکې د رواني ملاتړ اړتیا هم ډېره جدي ده، ځکه د ډېرو خلکو د کورنیو غړي له لاسه ورکړي او ماشومان د دې پېښې له امله له سختو رواني فشارونو سره مخ دي.
د راپور له مخې، که څه هم د ځايي خلکو او ځینو خیریه ډلو هڅې روانې دي، خو د اړتیاوو کچه ډېره لوړه ده او له همدې امله نړۍواله ټولنه باید د افغانستان د خلکو په مرسته کې چټک او همغږی ګام واخلي.
