طالبانو د پنجشېر څه باندې ۷ زره قیراطه زمرد پلورلي

طالبانو د یوې داوطلبۍ له لارې د پنجشېر ولایت ۷زره او ۴۶۴ قیراطه زمرد د ۱۰۶ زره ډالرو په ارزښت پلورلي دي. طالبانو ویلي، چې دغه زمرد یې پر ملي سوداګرو پلورلي دي.

طالبانو د یوې داوطلبۍ له لارې د پنجشېر ولایت ۷زره او ۴۶۴ قیراطه زمرد د ۱۰۶ زره ډالرو په ارزښت پلورلي دي. طالبانو ویلي، چې دغه زمرد یې پر ملي سوداګرو پلورلي دي.
په پنجشېر کې د طالبانو د والي دفتر د چهارشنبې په ورځ (د تلې ۹مه) ویلي، چې دغه داوطلبي د کانونو د څارنې پلاوې، سیمه ييزو چارواکو او خصوصي سکټور د استازو په حضور کې تر سره شوې ده. په پنجشېر کې طالبانو تر دې وړاندې هم د بولۍ له لارې د هېواد پر سوداګرو زرګونه قیراطه زمرد پلورلي دي.
پنجشېر د افغانستان له هغو ولایتونو شمېرل کېږي، چې لوړ کیفیت لرونکي زمرد پکې موندل کېږي او د دې ډبرو قانوني استخراج او پلور د ملي اقتصاد د پیاوړتیا لپاره مهم بلل کېږي.
دا په داسې حال کې ده، چې تر دې وړاندې په پنجشېر ولایت کې د طالبانو د کانونو او پټرولیم ریاست ویلي و، چې دا مهال په دغه ولایت کې د زمردو کان ۲۱ نوې سيمې رامنځته شوې او کان کېندنې پکې روانې دي.
د دغه ریاست په وینا، په پنجشېر کې د زمردو شاوخوا ۶۰۰ شرکتونه رسمي جوازونه لري او په کارونو بوخت دي.

ډیپلوماټ ورځپاڼې په یوې خپره کړې مقاله کې ویلي، د ترکستان اسلامي ګوند چې د ختیځ ترکستان اسلامي غورځنګ په نوم هم پېژندل کېږي او د دغه ډلې مشر اوسمهال په افغانستان کې مېشت دی، د سیمې د امنیت لپاره د نوې اندېښنې په توګه راڅرګند شوی دی.
په مقاله کې د راپورونو پربنسټ راغلي، چې د سوریې په جګړو کې له ګډون وروسته د دغه ډلې یو شمېر جنګیالي افغانستان ته تللي او په ځانګړي ډول د پنجشېر په دره کې ځای پر ځای شوي دي.
په مقاله کې همدارنګه ویل شوي، د دغه ډلې مشر عبدالحق ترکستاني چې په افغانستان کې مېشت دی او له طالبانو، القاعده، تحریک طالبان پاکستان (ټي ټي پي) او د منځنۍ اسیا له ګڼو وسلهوالو ډلو سره نږدې اړیکې لري، په خپل وروستي بیان کې ویلي: «چینایي کافران به ډېر ژر د هغه څه خوند واخلي چې د سوریې کفارو وڅکلو.»

د ملګرو ملتونو د ۲۰۲۵ کال د فبرورۍ میاشتې د راپور له مخې، اوسمهال د ختیځ ترکستان اسلامي غورځنګ ۵۰۰ تر ۱۲۰۰ پورې جنګیالي په افغانستان کې لري. که څه هم طالبان هڅه کوي پر دوی کلک کنټرول ولري، خو د سوریې په جګړه کې د تجربهکارو وسلهوالو راتګ کېدای شي دغه شمېر په چټکۍ سره ډېر کړي.
راپورونه زیاتوي، چې د یادې ډلې جنګیالي د منځنۍ اسیا څخه راغلو وسلهوالو سره یو ځای په بلخ، بدخشان، کندوز، کابل او بغلان ولایتونو کې د روزنې مرکزونه لري. طالبانو د دې ډلې جګړهماران د داعش خراسان څانګې پر وړاندې هم کارولي دي. خو د اندېښنې وړ دا دی، چې د ختیځ ترکستان اسلامي غورځنګ ناراضي غړي ښايي داعش خراسان ډلې ته ورګډ شي، ځکه چې داعش له اوږدې مودې راهیسې د ایغور جنګیالیو د جذبولو هڅې کوي.

د ایغور مسلمانان چې د چین د شینجیانګ اصلي اوسېدونکي دي، په ۲۰۱۲–۲۰۱۳ کلونو کې د ترکیې او سوېلي اسیا له لارې سوریې ته ورسېدل او د "تحریر الشام" ډلې تر چتر لاندې یې د بشارالاسد پر رژیم د یرغل په جګړو کې مهم رول لوبولی دی.
ویل کېږي، چې شاوخوا ۱۱۰۰ ایغوري جنګیالي د اسد د رژیم پر ضد جګړو کې وژل شوي دي.
ډیپلوماټ ورځپاڼه وایي، د ترکستان اسلامي غورځنګ جګړهازمویل شوي او تجربهکار جنګیالي د سیمې لپاره د جدي امنیتي ګواښ په توګه مطرح دي، ځکه چې دا ډله د چین د "یو کمربند، یوه لار" پروژې او د مرکزي اسیا هېوادونه د احتمالي بریدونو لپاره په نښه کړي دي.

د سوریې د نوي حکومت په خبره، دوی د ختیځ ترکستان اسلامي غورځنګ ملاتړ نه کوي، خو د سیمې د کړکېچونو او کمزورې اقتصادي وضعیت له امله په عملي ډول د دې ډلې پر ضد د اقداماتو توان نه لري.
د ډیپلوماټ ورځپاڼې په وینا، کارپوهان وړاندیز کوي چې د دغې ډلې پر ضد د نړۍوالو بندیزونو او د "ترهګر سازمان" په نوم د بیا نومول کېدو له لارې کولای شي، د دې ډلې د فعالیتونو مخه ونیول شي. د شنونکو په وینا، دا کار به د چین او امریکا ترمنځ د ترهګرۍ پر وړاندې همکاري هم پیاوړې کړي.

د کابل یو شمېر هټۍوالو افغانستان انټرنشنل ته ویلي، چې په تېرو دوو ورځو کې د انټرنېټ د بندېدو له امله د خپل مال د غلا له وېرې اړ شول، چې شپه د خپلې هټۍ مخې ته یا په خپلو موټرو کې تېره کړي.
یوه هټۍوال چې نه یې غوښتل نوم یې واخیستل شي، ویلي: «په هغه موده کې چې انټرنېټ او اړیکې په ټول هېواد کې بندې وې، موږ د نورو اندېښنو ترڅنګ د خپلو مالونو د غلا له ګواښ څخه هم سخت اندېښمن وو.»
د هغه په وینا، ډېر پلورونکي او هټۍوال په ځانګړي ډول د جامو هټۍوال چې اکثره یې خپلې هټۍ د وایفای له لارې کنټرولولې، اړ شول څو شپه په موټرو کې تېره کړي او خپل مال وساتي.
د موبایلونو یو پلورونکی وایي، چې یو شمېر هټۍوالو چې پخوا به یې موبایلونه په هټيو کې قفل کول، دا دوه ورځې د انټرنېټ له بندېدو سره اړ شول چې خپل وسایل کورونو ته یوسي.
دا په داسې حال کې ده، چې طالبانو په تېرو څلورو کلونو کې په ښار کې زرګونه امنیتي کامرې نصب کړې دي. ځینې راپورونه وايي، چې د طالبانو امنیتي کسانو له هټۍوالو او د کورونو له مالکانو غوښتي وو، چې د جرمونو د مخنیوي لپاره دې امنیتي کامرې ولګوي.
خو د انټرنېټ له پرې کېدو سره دغه کامرې هم له کاره ولوېدې.
ملګرو ملتونو د چهارشنبې په ورځ وویل، چې د انټرنېټ بندېدل د افغانستان پر اقتصادي ثبات منفي اغېز کړی دی.
د انټرنېټ له بندېدو سره ټولي صرافۍ، ګمرکونه، هوايي شرکتونه، واردات او صادرات او هغه کاروبارونه چې له انټرنېټ سره تړلي ول، وتړل شول.
طالبانو د دوشنبې په ورځ (د تلې ۷مه) په ټول هېواد کې د فایبر نوري انټرنېټ او مخابراتي شبکې پرې کړې. خو د خلکو تر منځ د پراخو نارضایتۍ او ان د طالبانو د ځینو غړو تر مخالفت وروسته، انټرنېټ تر نږدې ۵۰ ساعتونو بندېدو وروسته بېرته په تدریجي ډول فعال شو.
یوه طالب چارواکي افغانستان انټرنشنل ته ویلي، چې انټرنېټ او مخابراتي شبکې د طالبانو د رییسالوزرا ملا حسن اخوند په امر بېرته فعالې شوې دي. دا اقدام د طالبانو د مشر هبتالله اخوندزاده له پرېکړې سره مخالفت بلل شوی، ځکه هغه انټرنېټ او سمارټ ټلیفونونه د فحشا د خپرېدو وسیله ګڼي.
د انټرنېټ له پرې کېدو وروسته دولتي په ځانګړي ډول د اقتصاد اړوند ادارو کارونه ګډوډ شوي وو. یوه طالب چارواکي ویلي، هغه رسمي مکتوبونه چې په تېرو کلونو کې برېښنایي شوي وو، درېدلي دي او د بهرنیو چارو وزارت د ویزو ورکولو په څېر کونسلي فعالیتونه نهشي ترسره کولای.
د هغه په وینا: «هر څه فلج شوي وو. بې له انټرنېټه موږ ژوند نه لرو.»
تر اوسه د طالبانو ویاندویانو د انټرنېټ د بندېدو او بیا فعالېدو په اړه هېڅ تبصره نه ده کړې.

د ملګرو ملتونو ویاند سټیفن دوجاریک د چهارشنبې په ورځ په افغانستان کې د انټرنېټ د بیا فعاله کېدو هرکلی وکړ. هغه وویل، چې د طالبانو له خوا د انټرنېټ بندېدو د افغانستان پر اقتصادي ثبات، د خلکو پر حقونو او معلوماتو ته په لاسرسي باندې منفي اغېزې کړې دي.
دوجاریک زیاته کړې، چې طالبانو تر اوسه د انټرنيټ د بندېدو لامل نه دی روښانه کړی او نه یې د فعاله کېدو په اړه وضاحت ورکړی.
هغه وویل: «د انټرنېټ پرې کېدل پر اقتصادي ثبات، د خلکو، ښځو او نجونو د ناسم وضعیت، د بیان پر ازادۍ او معلوماتو ته د لاسرسي پر حقونو ناوړه اغېزې درلودلې دي.»
نوموړي دا هم وویل، چې د انټرنېټ بندېدو د ملګرو ملتونو فعالیتونه هم ګډوډ کړي وو. هغه د افغانستان ختیځو زلزلهځپلو سیمو ته د ملګرو ملتونو او نورو خیریه موسسو د مرستو یادونه وکړه او ویې ویل، چې د انټرنېټ بندېدو د هغوی مرستې ټکنۍ کړې دي.
د ملګرو ملتونو د کډوالو ادارې د سې شنبې په ورځ ویلي، دوی له خپلو مرستندویه کارکوونکو سره اړیکه له لاسه ورکړې وه.
د انټرنېټ له بندېدو سره ټولې صرافۍ، ګمرکونه، هوايي شرکتونه، صادرات او واردات او نور هغه کاروبارونه چې انټرنېټ ته اړتیا لري، وتړل شول.

د ختیځو ولایتونو د زلزلهځپلو د لاسنیوي لپاره د متحده عربي اماراتو د مرستو درېیمه جوپه هم افغانستان ته ورسېده. دغه مرستې به په ختیځو ولایتونو کې د وروستۍ زلزلې له امله زیانمنو شویو کورنیو باندې ووېشل شي.
د اماراتو د دولتي خبري اژانس «وام» د راپور له مخې، د مرستو په دې جوپه کې خواړه، لنډمهاله سرپناوې، طبي وسایل او د لومړنیو اړتیاوو توکي شامل دي، چې زلزلهځپلو کورنیو ته به ووېشل شي.
په راپور کې راغلي، چې د دې نوې مرستندویه کڅوړې په رارسېدو سره د اماراتو ټولې بشري مرستې چې تر دې مهاله افغانستان ته استول شوې دي، ۳۶۸۱ ټنو ته رسېدلي چې پکې خوراکي توکي، خېمې او د درملنې وسایل شامل دي.

د یاد اژانس په خبره، د وروستۍ جوپې دقیق حجم نه دی اعلان شوی، خو دا د افغانستان د ختیځ زلزلهځپلو لپاره د اماراتو د مرستو درېیمه محموله ده.
تر دې وړاندې، متحده عربي اماراتو د مرستو ترڅنګ د لټون او ژغورنې یو ټیم هم زلزلهځپلو سیمو ته استولی و.
متحده عربي امارات د هغو څو هېوادونو له ډلې دی، چې له وروستۍ زلزلې وروسته یې په بېړني ډول د ملکي او پوځي الوتکو له لارې د افغانستان زلزلهځپلو خلکو ته مرستې ورسولې.

د مقاومت جبهې په نوم د طالبانو د مخالفې وسله والې ډلې د بهرنیو اړیکو مشر علي میثم نظري د افغانسان په اړه د جي ۷ غونډې د خبرپاڼې ملاتړ کړی. نوموړی وایي: «د افغانستان خطرناک وضعیت بېړنۍ پاملرنې ته اړتیا لري.»
علي میثم نظري د چهارشنبې په ورځ (د تلې ۹مه) پر خپلې اېکس پاڼې لیکلي، چې د جي ۷ خبرپاڼه کې د افغانستان د ناورینونو یادونه پر ځای اقدام دی.
نوموړي لیکلي: «افغانستان د نړۍوالو او سیمه ییزو ترهګرو ډلو لپاره په یوه خوندي پټنځای بدل شوی او ۴۰ میلیونه وګړي د نسل وژونکو ترهګرو طالبانو له خوا اداره کېږي.»
د نوموړي په خبره، طالبانو هېواد د شاتګ لور ته روان کړی او په ځانګړې توګه یې ښځې تر خپل ظالم لاندې راوستې دي. هغه زیاتوي، چې د طالبانو د ظلمونو له کبله لا ډېر خلک کډوالۍ ته اړ دي.
نوموړي له طالبانو سره د تعامل پر ځای په افغانستان کې د روانو ناورینونو له منځه وړل حل لاره ګڼلې. نظري هیله ښودلې، چې «د افغانستان خلک تمه لري، چې دا ډول خبرې باید عملي شي»
دا په داسې حال کې ده، چې په جي ۷ کې د امریکا، برېتانیا، فرانسې، جرمني، کاناډا، ډنمارک، ایټالیا، جاپان، سوېلي کوریا، سویس، ناروې، ترکیې او اروپايي اتحادیې ځانګړو استازو په یوه غونډه کې د افغانستان لپاره د ټولګډونه حکومت پر جوړېدو ټینګار وکړ. دوی د افغانستان له لوري د ترهګرۍ د ګواښ په اړه اندېښنه څرګنده کړه.
د برېتانیا د بهرنیو چارو وزارت د چهارشنبې په ورځ (د تلې ۹مه) په یوه خبرپاڼه ویلي، چې دغه غونډه د سې شنبې او چهارشنبې په ورځو په لندن کې ترسره شوه او په دې ناسته کې د ملګرو ملتونو د مرستندویه دفتر (یوناما) سرپرست هم د افغانستان پر وضعیت راپور ورکړ.
په خبرپاڼه کې راغلي، چې د یادو هېوادونو استازو ټینګار وکړ چې:«د افغانستان بریا د سیاسي تنوع او ټولګډونه حکومتوالۍ پورې تړلې ده.»
د دې ۱۳ هېوادونو او اروپايي اتحادیې استازو همداراز له افغانستانه د امنیتي ګواښونو او له پولې هاخوا د مهاجرت له ستونزو ژوره اندېښنه وښوده. هغوی پر سیمه ییزو همکاریو ټینګار وکړ، څو د افغانستان له خاورې د ترهګرۍ پر ضد مبارزه کې ګډ کار وشي.
