د اسراییل او حماس ترمنځ روانه جګړه دوه کلنه شوه

دوه کاله وړاندې په همدې ورځ حماس پر اسرايیل برید وکړ او له همدې ورځې څخه د اسراييل او حماس ترمنځ جګړه پيل شوه. په دغه جګړه کې تر دې دمه زرګونه فلسطینیان وژل شوي او د غزې ډېره برخه ویجاړه شوې ده.

دوه کاله وړاندې په همدې ورځ حماس پر اسرايیل برید وکړ او له همدې ورځې څخه د اسراييل او حماس ترمنځ جګړه پيل شوه. په دغه جګړه کې تر دې دمه زرګونه فلسطینیان وژل شوي او د غزې ډېره برخه ویجاړه شوې ده.
د ۲۰۲۳کال (د اکتوبر په ۷مه نېټه) د حماس وسلهوالې ډلې پر اسراييل پوځي عملیات پيل کړل. اسراييل په ځوابي برید کې پر فلسطینیانو بریدونه پيل کړل، چې په پایله کې یې زرګونه فلسطینیان ووژل شول او د غزې ډېرې برخې کنډواله شوې.
د دغه جګړې له پيل څخه بیا تر اوسه پورې تر ۶۷زره ډېر فلسطینیان وژل شوي او د نږدې درېیمه برخه قربانیانو عمرونه تر ۱۸ کالو کم وو.
اسراييل وايي، چې په یاده جګړه کې د حماس لږترلږه ۲۰زره جنګیالي وژل شوي دي. په دغه جګړه کې د اسراييل ۴۶۶ سرتېري هم وژل شوي او ۴۸ نور اسراييلیان له حماس سره اوس هم یرغمل دي.
د راپورونو له مخې؛ په دغه جګړه کې ۱۹۳زره ودانۍ ویجاړې شوې او له ۳۶ روغتونونو څخه یوازې ۱۴ یې نیمه فعال دي. دغه ډول تر ۴۱۷زره ډېر خلک له خپلو کورونو او سیمو څخه کډه شوي دي.
لوږې او قحطۍ د غزې د نفوس څلورمه برخه زیانمنه کړې او لږ تر لږه ۱۷۷ فلسطینیان له لوږې او خوارځواکۍ څخه مړه شوي دي. په غزه کې اوس هم بشري وضعیت خورا کړکېچن دی؛ ځکه چې جګړه روانه ده او تر اوسه هم د بشپړ اوربند او سولې څرک نه لیدل کېږي.


پاکستانۍ ډان ورځپانې په خپل یو تازه راپور کې ویلي، چې د دغه هېواد پخواني لومړي وزیر او د تحریک انصاف ګوند بنسټګر عمران خان له زندانه په پارلمان کې د اپوزېسیون د مشر په توګه د محمودخان اڅکزي منظوري ورکړې ده. هغه همداراز راجا ناصر عباس د پاکستان سنا مجلس کې د اپوزېسیون مشر ټاکلی.
د یاد ګوند د سرچینو په وینا؛ د دغو دواړو د نوماندۍ لیکونه به نن په رسمي توګه د ملي اسمبلۍ او سنا مجلس دارلانشا ته وسپارل شي. دغه پرېکړه وروسته له هغې وشوه، چې د پېښور عالي محکمې (PHC) هغه لنډمهاله حکم لغوه کړ چې د عمر ایوب او شبلي فراز د نااهلۍ پر پرېکړه یې د تم کېدو امر کړی و. دوی تر دې وړاندې د تحریک انصاف د اپوزېسیون مشري کوله.
د عمران خان د ګوند د عامه اړیکو او اطلاعاتو مسوول شیخ وقاص اکرم ډان ورځپاڼې ته ویلي، چې دغه پرېکړه تایید شوې. هغه زیاته کړه: «دغه پرېکړه د عمران خان د مستقیمې لارښوونې پر بنسټ شوې ده. د ملي اسمبلۍ د اپوزېسیون د مشر نوماندۍ لیک پرون (دوشنبه) لېږل شوی او د سنا اړوند لیک به نن (سېشنبه) وړاندې شي».
د پاکستان پارلمان پخوانی مشر اسد قیصر هم دغه پرېکړه مني او وایي: «محمود خان اڅکزی او علامه ناصر عباس دواړه تجربهکاره سیاستوال دي، چې هېڅکله له خپلو اصولو نه دي تېر شوي. په اوسني کړکېچن وضعیت کې ښاغلی اڅکزی یو روښانه دریځ لرونکی او د ملي اسمبلۍ د اپوزېسیون د مشرۍ لپاره یو وړ انتخاب دی».
ښاغلي قیصر زیاته کړه: «دغه پرېکړه به د عمران خان د اپوزېسیون اتحاد لا پیاوړی کړي؛ ځکه چې محمودخان اڅکزی په عین حال کې د تحریک تحفظ ائین پاکستان (TTAP) مشر هم دی».
هممهاله د عمران خان خور علیمه خان د دوشنبې په ورځ د اډیاله زندان په مخ کې رسنیو ته وویل، چې د تحریک انصاف زنداني مشر د مستقیم امر له مخې له دې وروسته یوازې د ده خويندې به د هغه پیغامونه او دریځونه ولس ته رسوي.
نوموړې خبرداری ورکړی، چې ښايي عمران خان ډېر ژر یو نامعلوم ځای ته ولېږدول شي او په بشپړې انزوا کې به وساتل شي.

د امریکا ولسمشر ډونالډ ټرمپ ویلي، چې د امریکا په ځینو ښارونو په ځانګړي ډول شیکاګو کې د جرمونو او تاوتریخوالي کچه له افغانستان څخه هم لوړه ده. هغه زیاته کړې: «تاسو کولی شئ افغانستان ته لاړ شئ، یا نورو ځایونو ته، حیران به شي چې په امریکا کې څومره جرمونه کېږي.»
ټرمپ دغه څرګندونې د فدرالي مامورینو پر ضد د بریدونو په اړه د یوه خبریال د پوښتنې په ځواب کې وکړې. هغه ګواښ وکړ، چې که څوک د ګډوالۍ د فدرالي ادارې پر مامورینو برید وکړي، له «سختو عواقبو» سره به مخ شي.
هغه وویل: «موږ به دا جوته کړو چې څوک د فدرالي مامورینو پر ضد بریدونه کوي. په شیکاګو کې یوازې په تېرو څو میاشتو کې شاوخوا پنځوس تنه وژل شوي او لسګونه نور ټپيان دي. دا ښار د جګړې له ډګر سره ورته شوی دی.»
ټرمپ د شیکاګو د ایالتي او ښاروالۍ چارواکي هم تورن کړل چې د امنیتي وضعیت په اړه ناسم معلومات ورکوي. د هغه په وینا، د ښار چارواکي وايي، وضعیت د کنټرول لاندې دی، «خو حقیقت دا دی چې شیکاګو ښايي د نړۍ له ډېرو ښارونو بد وضعیت ولري.»
هغه په امریکا کې د تاوتریخوالي او جرمونو د لوړې کچې په اړه وویل: «تاسو کولی شئ افغانستان ته لاړ شئ، یا نورو جګړهځپلو سیمو ته، حیران به شئ چې په امریکا کې څومره جرمونه کېږي.»
ټرمپ په داسې حال کې د امریکا د تاوتریخوالي وضعیت د افغانستان له حالاتو سره پرتله کوي، چې د طالبانو له بیا واکمنېدو وروسته په افغانستان کې د لسګونو ترهګرو ډلو د ځای پر ځای کېدو راپورونه ورکول کېږي. همداراز، هره ورځ د ښځو بنسټیز حقونه تر پښو لاندې کېږي؛ د تعلیم حق، د کار حق او د سیاسي ګډون حق له خلکو، په ځانګړي ډول له ښځو اخیستل شوی او طالبان پر افغانانو بېلابېل بندیزونه لګوي.

د اوکراین د میکولاییف د ولایتي ادارې مشر ویټالي کیم ویلي، چې د جګړې له نږدې څلورو کلونو په تېرېدو سره د اوکراین خلکو لا هم خپله روحیه ساتلې ده او د جګړهځپلو هېوادونو لکه افغانستان، یمن او فلسطین د خلکو په پرتله «له ژوند څخه خوند اخلي.»
کیم د اوکراین له یوې سیمهییزې رسنۍ «هلاوکام» سره په مرکه کې ویلي: «خلکو اوس زده کړې چې جګړه د ورځني ژوند د یوې برخې په توګه ومني. اوس ډېری خلک د جګړې د پای ته رسېدو په اړه د پخوا په څېر اندېښنه نه لري، بلکې د منلو مرحلې ته رسېدلي دي.»
هغه زیاته کړې: «خلکو ته باید د اوسني وضعیت په اړه روښانه معلومات ورکړل شي، څو پوه شي چې په دې شرایطو کې څه کولی شي او څنګه د خپل هېواد ملاتړ وکړي.»
کیم د خلکو د رواني ستړیا په اړه وویل: «په ۲۰۲۲کال کې خلک له جذبې ډک د پوځ لیکو ته تلل، خو له درې نیمو کلونو جګړې وروسته، دغې ستړیا خپله اغېزه پرېښې ده. اوس باید د وسلهوالو ځواکونو، د هېواد د مشرتابه او ډیپلوماټیکو هڅو پر ملاتړ باور ولرو.»
هغه د منځني ختیځ جګړهځپلو هېوادونو ته په اشارې سره وویل: «خوشبختانه پر موږ پور نشته، زموږ ملي پیسه نه ده راپرځېدلې او د نړۍوالو شریکانو د ملاتړ او د دولت د پالیسیو له برکته مو هېواد لا ژوندی دی. پرتله یې کړئ، افغانستان، یمن یا په فلسطین کې خلک څنګه ژوند کوي؟ بخښنه غواړم، خو موږ لا هم له ژوند څخه خوند اخلو، کنسرتونه، رسټورانټونه او تفریحي فعالیتونه لرو. موږ په رښتیا د شکایت کوم دلیل نه لرو.»
د میکولاییف د ولایتي ادارې مشر همداراز ویلي، د اوکراین په بېلابېلو سیمو کې د ژوند شرایط توپیر لري؛ د جګړې د لومړۍ کرښې خلک لکه د خرسون اوسېدونکي چې له سختو واقعیتونو سره مخ دي، خو په ارامو ښارونو لکه «ترنوپیل» کې خلک د ورځنیو عادي مسایلو سره ژوند کوي او دا واټن ورځ تر بلې زیاتېږي.
کیم مخکې ویلي و، سره له دې چې میکولاییف د جګړې لومړۍ کرښې ته نږدې دی، خو لا هم فعاله ټولنه لري او د دغه ښار نفوس د روسیې د یرغل تر پیل مخکې زیات شوی دی.
د یادونې وړ ده، چې د میکولاییف سیمهییزه اداره په جنوبي اوکراین کې یو رسمي دولتي ارګان دی، چې د ښار نظامي او ملکي چارې اداره کوي. دا اداره د جګړې له پیل وروسته د ولسمشر ولادمیر زېلېنسکي له لوري د ګډو پوځي او ملکي چارو د همغږۍ لپاره رامنځته شوې ده.
د اوکراین د میکولاییف د ولایتي ادارې مشر ویټالي کیم دغه څرګندونې په داسې حال کې کړې دي، چې څلور کاله مخکې پر افغانستان د طالبانو له بیا واکمنېدو وروسته دغې ډلې د افغانستان د خلکو هره خوشحالي د لسګونو بندیزونو په لګولو سره اخیستې ده او زرګونه افغانان اوسمهال د طالبانو د سختدریځيو له امله له هېواد د تېښتې په حال کې دي.

د افغانستان لپاره د ملګرو ملتونو د بشري مرستو همغږي کوونکي انډریکا راټواټي له نړۍوالې ټولنې غوښتي، چې د کونړ د زلزلهځپلو خلکو د بېړنیو اړتیاوو په ځانګړي ډول د سرپناه د برابرولو لپاره عاجل اقدام وکړي.
اوچا پر اېکس خواله رسنۍ د اڼدریکا راټواټي کونړ ته د سفر ويډیو خپره کړې، چې وایي: «د ژمي د نږدې کېدو او د بارانونو له پیل سره د کونړ زلزلهځپلې کورنۍ له سختو ستونزو سره مخ دي او ډېری کورنۍ وايي، چې دوی د ژمي لپاره نه اسباب لري او نه هم د اوسېدو خوندي ځای.»
راټواټي ټینګار کړی، چې نړۍواله ټولنه باید د ژمي له راسېدو دمخه د سرپناه، خوراکي توکو او نورو اړینو توکو د برابرولو لپاره سمدستي ګامونه پورته کړي.
د روان کال د اګست پر ۳۱مه د کونړ ولایت په څو ولسوالیو کې زوروره زلزله وشوه، چې شدت یې د ریښتر په کچه ۶.۰ درجې ثبت شوی و.

د راپورونو له مخې، په دې پېښه کې لږ تر لږه ۲۲۰۵ کسان مړه او ۳۶۴۰ ټپیان شوي دي. همداراز، شاوخوا ۵۴۰۰ کورونه ویجاړ شوي دي او په ډېرو سیمو کې ښوونځي، کلینیکونه او د خلکو استوګنځایونه د استعمال وړ نه دي پاتې شوي.
د طبیعي ناورینونو د مدیریت ادارې وایي، د زلزلې له امله د کونړ ولایت په خاص کونړ، نورګل، څوکۍ او چپه دره ولسوالیو کې زیانونه خورا پراخ دي. زرګونه کورنۍ بېکوره شوې او د ملګرو ملتونو په وینا، د زرګونو کسانو ژوند د یخنۍ او لوږې له ګواښ سره مخ دی.

دپاکستان امنیتي سرچینو ایکسپریس ټریبیون ورځپاڼې ته ویلي چې جنرال محمد عاصم ملک د دغه هېواد د استخباراتي ادارې ای ایس ای د مشر په توګه خپلې دندې ته دوام ور کوي. عاصم ملک د ۲۰۲۴ کال په سپتمبر میاشت کې د ای ایس ای مشر ټاکل شوی و او سږ کال تقاعد کېده.
د پاکستان اېکسپریس ټربیون رسنۍ نن دوشنبه، د تلې ۱۴مه، ددغه هېواد د امنیتي سرچینو په حواله راپور ورکړی چې جنرال عاصم ملک به خپلې اوسنۍ دندې ته دوام ورکوي.
ملک د ۲۰۲۴ کال په سپتمبر کې د جنرال ندیم انجم پر ځای د ای ایس ای مشر وټاکل شو.
د هغه ګومارنه د پاکستان دولتي ټلویزیون (پي ټي وي) له خوا اعلان شوه، په داسې حال کې چې دا ډول لوړ پوړې ګومارنې له دې وړاندې د لومړي وزیر دفتر یا د پوځ د رسنیو څانګې اعلانولې.
له دې وړاندې د پاکستان د لوی درستیز عاصم منیر د کار موده هم دویمې دورې ته غځېدلې ده.