د امریکا ولسمشر ډونالډ ټرمپ د دوشنبې په ورځ وویل، چې ګرینلنډ باید د متحده ایالاتو اړوند شي. نوموړي وویل، دغه سیمه د معدني زېرمو لپاره نهغواړي، بلکې د ملي امنیت لپاره ورته اړتیا لري. د ټرمپ دغې غوښتنې یو ځل بیا د ډنمارک او ګرینلنډ نیوکې راپارولې دي.
د امریکا ولسمشر ډونالډ ټرمپ د یکشنبې په ورځ د لوزیانا ایالت والي جېف لېنډري د ګرینلنډ لپاره د خپل ځانګړي استازي په توګه وټاکه.
د ټرمپ دغې پرېکړې یو ځل بیا د ډنمارک او ګرینلنډ نیوکې راپارولې دي.
ټرمپ بیاځلي ولسمشرۍ ماڼۍ ته له رسېدو سره سم د ګرینلنډ سیمې ته سترګې نیولې دي، ځکه له معدني زېرمو بډایه سیمه ده.
د یادونې وړ ده، چې ګرینلنډ د شمالي امریکا په لویه وچه کې موقعیت لري، خو له سیاسي پلوه د ډنمارک تر واک لاندې یوه خودمختاره سیمه ده.
د ډونالډ ټرمپ ادارې اعلان کړی، چې نږدې ۳۰ سفیران او نور لوړپوړي مسلکي ډېپلوماټان به له بهرنیو ماموریتونو څخه بېرته واشنګټن ته وغواړي، څو ډاډ ترلاسه شي چې د امریکا سفارتونه د «امریکا لومړی» له تګلارې سره سم فعالیت کوي.
خو منتقدان وایي، دا پرېکړه به په نړۍواله کچه د امریکا اعتبار کمزوری کړي.
د رویټرز د راپور لهمخې، د امریکا د بهرنیو چارو وزارت د هغو ډېپلوماټانو د نوملړ له خپرولو ډډه کړې چې بېرته غوښتل شوي دي. د دغه وزارت یوه لوړپوړي چارواکي د نوم نه ښودلو په شرط د دوشنبې په ورځ رویټرز ته وویل، چې دا اقدام «په هره اداره کې یو عادي بهیر» دی، خو منتقدان دا ادعا ناسمه بولي.
یاد چارواکي وویل: «سفیر د ولسمشر شخصي استازی وي او دا د ولسمشر حق دی چې ډاډ ترلاسه کړي چې په بېلابېلو هېوادونو کې داسې کسان لري چې د امریکا لومړی اجنډا پر مخ یوسي.»
د موضوع له جزییاتو خبر کسانو ویلي، چې شاوخوا ۳۰ لوړپوړي ډېپلوماټان د هغو کسانو له ډلې دي چې ورته واشنګټن ته د ستنېدو امر شوی. د دوی په وینا، دغه ډېپلوماټان په هغو کوچنیو هېوادونو کې ګومارل شوي وو، چې هلته په دودیز ډول د امریکا تر ټولو لوړ استازی د بهرني خدمت له مسلکي کارکوونکو څخه وي؛ هغه کسان چې له کوم سیاسي ګوند سره تړاو نهلري.
یو بل امریکایي چارواکي زیاته کړې، چې بېرته غوښتل شوي ډېپلوماټان هڅول شوي چې د بهرنیو چارو وزارت دننه دې نوې دندې ولټوي.
د امریکا د کورني امنیت وزیرې کریسټي نوم اعلان کړی، چې د ناقانونه کډوالو د داوطلبانه وتلو د هڅولو لپاره یو نوی تشویقي پروګرام پلي کېږي، چې لهمخې به یې کډوالو ته نغدي مرسته او وړیا ټکټ ورکړل شي.
د نوموړې په وینا، د دې نوې طرحې لهمخې چې «د رخصتۍ مرسته» بلل کېږي، هغو کډوالو ته به چې په خپله خوښه د امریکا پرېښودو اقدام وکړي، د ۱۰۰۰ ډالرو پر ځای ۳۰۰۰ ډالر ورکړل شي او د هغوی د اصلي هېوادونو پر لور د تګ لپاره وړیا د الوتنې ټکټونه هم ورکوي.
کریسټي نوم د دوشنبې په ورځ پر اېکسپاڼه یوه ویډیو خپره کړې، چې په دې ویډیو کې یې یادې څرګندونې له «فاکس اېنډ فرېنډز» له پروګرام سره په مرکه کې کړې دي او ټینګار یې کړی، چې هغه کډوال چې په داوطلبانه ډول له امریکا ووځي، په راتلونکې کې به د قانوني بېرته راتګ امکان ولري، خو که څوک ونیول شي او په جبري ډول وشړل شي، نو د تل لپاره به امریکا ته د ننوتلو حق له لاسه ورکړي.
د نوموړې په وینا، دا وړاندیز د روان میلادي کال تر پایه اعتبار لري او پر ټولو کسانو تطبیقېږي، که نیول شوي وي او که جنايي دوسیه هم ولري.
دا اقدام د ډونالد ټرمپ د دویمې دورې د سختو تګلارو برخه ده چې موخه یې د ناقانونه کډوالۍ مخنیوی دی.
د امریکا د کورني امنیت وزیرې زیاته کړه، چې د دې پروګرام موخه دا ده چې کډوال «پر وخت، د کرېسمس تر رارسېدو مخکې خپلو کورونو ته واستول شي».
د بشري حقونو بنسټونه وایي، چې د ایران په بندخونو کې د اعدامونو کچه بېسارې لوړه شوې او یوازې د لیندۍ په میاشت کې لږ تر لږه ۳۳۸ بندیان اعدام شوي دي.
د بشري حقونو وېبسایټ هرانا د خپل تازه میاشتني راپور لهمخې ویلي، چې په لیندۍ میاشت کې یې ټول ۲۹۶راپورونه ثبت کړي، چې پکې ۳۳۸ د اعدام عملي کېدل، ۲۱ د اعدام حکم صادرېدل او شپږ د اعدام حکم تایید شامل دي. د دې شمېرو پر بنسټ، په ایران کې په منځنۍ توګه هره ورځ نږدې ۱۲کسان او نږدې هرو دوو ساعتونو کې یو کس اعدام شوی دی.
د راپور له مخې، له اعدام شویو کسانو څخه دوه تنه په عام محضر او د خلکو د سترګو پر وړاندې اعدام شوي دي. تر دې وړاندې، د ایران د روانپوهانو علمي ټولنې د قضايیه قوې مشر ته په یوه لیک کې د عام محضر اعدامونو د ناوړه رواني او ټولنیزو پایلو په اړه خبرداری ورکړی او د دې کړنلارې د سملاسي بندېدو غوښتنه یې کړې وه.
د هرانا د معلوماتو څېړنه ښيي، چې په وروستیو کلونو کې د لیندۍ میاشت کې د اعدامونو شمېر په څرګند ډول ډېر شوی دی. د بېلګې په توګه په ۱۳۹۸ کال کې یوازې ۳۰ کسان اعدام شوي وو، خو دا شمېر په ۱۴۰۴ کال کې ۳۳۸ ته رسېدلی چې ۱۱ برابره زیاتوالی ښيي.
راپور زیاتوي، چې د قضايیې دستګاه له لوري د معلوماتو پټ ساتلو او د ډېرو اعدامونو پټ ترسره کېدو له امله دا شمېرې یوازې لږ تر لږه اټکل کېږي او ډېرې پېښې وروسته د بشري حقونو د سازمانونو لهخوا ثبتېږي.
پاکستان د لیبیا له ملي پوځ سره د څه باندې څلور میلیارد ډالرو په ارزښت د پوځي تجهیزاتو د پلورلو تړون کړی دی. دغه تړون تېره اونۍ د پاکستان د پوځ د مشر عاصم منیر او د لیبیا د ملي پوځ د مرستیال قوماندان صدام حفتر ترمنځ له لیدنې وروسته نهایی شوی.
په تړون کې د جې ایف ۱۷ جنګي الوتکو او سوپر مشاق روزنیزو الوتکو د پلور ترڅنګ د ځمکنيو، سمندري او هوايي تجهیزاتو برابرول هم شامل دي.
د لیبیا د ملي پوځ رسنیو ویلي، چې له پاکستان سره د پوځي همکاریو نوی پړاو پیل شوی، چې ګډې روزنې او پوځي تولیدات هم پکې شامل دي.
دا تړون په داسې حال کې کېږي، چې پر لیبیا د ملګرو ملتونو د وسلو بندیز لا هم پر ځای دی، خو د ملګرو ملتونو وروستي راپورونه ښيي چې دغه بندیز عملي اغېز نه لري.
د امریکا د دفاع وزارت د یوې مسودې له مخې، چین ښايي د توغندیو په دریو اډو کې تر سلو زیات قاره وېشتونکي بالیسټیک توغندي ځای پر ځای کړي وي. مسوده وايي، بیجنګ د وسلو د کنټرول په تړاو خبرو اترو ته هېڅ لېوالتیا نه لري.
رویټرز د پنټاګون د مسودې د راپور له مخې وايي، چین د هر بل اټومي وسله لرونکي هېواد په پرتله د خپلو وسلو زېرمتون په چټکۍ سره پراخوي او عصري کوي، خو بیجینګ بیا د پوځي پراختیا راپورونه رد کړي او ویلي یې دي، چې دا ډول راپورونه د «چین د بدنامولو، تور لګولو او د نړیوالې ټولنې د قصدي ګمراه کولو هڅې» دي.
تېره میاشت د امریکا ولسمشر ډونالډ ټرمپ ویلي وو، چې ښايي له چین او روسیې سره د اټومي وسلو د کمولو یا بېوسلې کېدو پر یوه پلان کار وکړي، خو د پنتاګون دغه مسوده ، چې رويټرز لیدلی، څرګندوي چې چین دا ډول خبرو اترو ته لېواله نه ښکاري.
راپور وايي: «موږ لا هم له بیجینګ څخه د دې ډول اقداماتو یا د وسلو د کنټرول د پراخو خبرو لپاره هېڅ لېوالتیا نه وینو».
د راپور له مخې، چین ښايي د منګولیا پولې ته نږدې په نویو جوړو شویو توغندیزو اډو کې تر سلو ډېر د جامد سونګ DF-31 ډوله قارهوېشتونکي بالیسټیک توغندي ځای پر ځای کړي وي.
پنتاګون تر دې وړاندې د دغو اډو شته والی تایید کړی و، خو د توغندیو دقیق شمېر یې نه و څرګند کړی.
پنتاګون او په واشنګټن کې د چین سفارت تر دې دمه د تبصرې غوښتنې ته ځواب نه دی ویلی.
په راپور کې د دغو نویو ځای پر ځای شویو توغندیو احتمالي هدف نه دی مشخص شوی او امریکایي چارواکو ویلي چې دا راپور د کانګرس غړو ته تر سپارل کېدو وړاندې بدلېدای شي.
د راپور له مخې، د چین د اټومي خولیو شمېر په ۲۰۲۴ کال کې لا هم د ۶۰۰ شاوخوا دی، چې دا د تېرو کلونو په پرتله د تولید د ورو سرعت ښکارندویي کوي. خو راپور زیاتوي، چې د چین اټومي پراختیا روانه ده او تمه ده چې تر ۲۰۳۰ کال پورې به د دغه هېواد اټومي خولۍ له زرو واوړي.
چین ویلي، چې د «ځاني دفاع اټومي ستراتیژي» تعقیبوي او د «لومړي برید نه کولو» تګلاره لري.
ډونالډ ټرمپ بیا ویلي، چې غواړي امریکا یو ځل بیا د اټومي وسلو ازموینې پیل کړي، خو دا لا روښانه نه ده چې دا کار به په څه ډول ترسره شي.
د پنتاګون پراخ راپور د چین پوځي پراختیا ته په اشارې وايي، چې بیجینګ تمه لري تر ۲۰۲۷ کال پورې د تایوان پر وړاندې جګړه پیل کړي او بریا ترلاسه کړي.
چین، چې دیموکراتیک اداره کېدونکی تایوان د خپلې خاورې برخه ګڼي، هېڅکله د دې ټاپو د «بیا یوځای کولو» لپاره د زور کارول نه دي رد کړي.
راپور زیاتوي، چې بیجینګ د تایوان د نیولو لپاره د «زور له لارې» پوځي انتخابونه اصلاح کوي، چې ښايي د چین له خاورې ۱۵۰۰ تر ۲۰۰۰ سمندري میله لرې هدفونو باندې بریدونه هم پکې شامل وي.
راپور وايي: «که دا ډول بریدونه په کافي کچه ترسره شي، نو کولای شي د اسیا-پاسیفیک په سیمه کې د احتمالي جګړې پر مهال د امریکا حضور له جدي ننګونې سره مخ او ګډوډ کړي».